Hastanelerde Afet Yönetimi Temel Kavramlar Temel yaklaşımlar Prof.Dr. Recep AKDUR
Bir afet tartışmasında kullanılan sözcükler Afet- olağan-olağan üstü durum (Usual-unusual / ordinary- extraordinary) Olay-acil durum- felaket -afet (İncident-emergency-disaster-catastrophe) Tehlike (hazart)-risk-kriz Biçarelik (helpless-poor) Etki-tepki /proaktif-reaktif /yönetim-yönetimsizlik Kapasite aşımı-başa çıkma kapasitesi-beklenmeyen olay AKDUR HAP NİSAN 2008
AFET OLGU / OLAY İNCİDENT İVEDİ DURUM EMERGENCY FELAKET DİSASTER AFET 1 İVEDİ DURUM EMERGENCY 2 FELAKET DİSASTER 3 AFET CATASTROHE AKDUR HAP NİSAN 2008
AFET EKOLOJİK –TOPLUMSAL DENGE BOZULUR OLAĞAN YAŞAM ORTADAN KALKAR CAN VE MAL KAYIPLARI ORTAYA ÇIKAR SONUÇLAR TOPLUMUN UYUM ve YANIT VERME KAPASİTESİNİ AŞAR DIŞ YARDIMA GEREKSİNİM VARDIR AKDUR HAP NİSAN 2008
MARMARA 17 Ağustos 1999 DÜZCE 12 Kasım 1999 Ölüm 18000 Yaralı 40000 Etkilenen bina 850000 Çöken bina 51000(%6) Ağır hasarlı bina 57000 (%6,7) Orta hasarlı bina 105000 (%12,3) Az hasarlı bina 116000 (13,7) Hasarsız bina 521000 (%61,3) Malzeme kaybı 15 milyar Dolar Dolaylı ekonomik kayıp 50 milyar Dolar
26 Nisan 1986 ÇERNOBİL Hiroşima ve Nagazaki’ye atılan bombaların 200 katı radyoaktif madde yayıldı Kontrol çalışmalarında 800000 kişi çalıştı, olay sırasında 30 kişi öldü Beş milyon 300 bin kişiye iyot tableti dağıtıldı, bir milyon 600000’i çocuk Ağır kirlenme (1480 kBq/m2den yüksek) bölgesinde bulunan 135 bin kişi tahliye edildi Orta dereceli kirlenme (555-1480 kBq/m2 arasında) bölgesinde yaşayan 400 bin kişi sürekli izleme altına alındı Az kirlenme bölgesinde (555 kBq/ m2 den daha az) yaşayan 6 milyon kişinin izlenmesi gerekiyor
02 Aralık 1984 BHOPAL / Hindistan Ensektisit fabrikasının 40 tonluk MIC tankı patladı, 30 metre yükseğe fışkırdı. 800000 nüfuslu kentin 1/3 etkilendi, 100000 kişi hastaneye başvurdu, 50000 kişiye yatırılarak müdahale edildi. 3000 kişi olaydan hemen sonra, 3000 kişi izleyen günlerde öldü. 40000 kişi de solunum yetmezliği oluştu. Binlerce hayvan öldü AKDUR HAP NİSAN 2008
15-20 Kasım 2003 İstanbul 61 Ölüm 600 Yaralı
11 Eylül 2001 İkiz Kuleler 3030 Ölüm 2337 Yaralı Milyarlarca dolar kayıp
AFET NİCEL BÜYÜKLÜK Baş etme kapasitesini aşan sayı-nicelik NİTEL BÜYÜKLÜK Toplumsal işleyişi felç eden/ kaos yaratan nitelik AKDUR HAP NİSAN 2008
DOĞAL OLAYLARIN TETİKLEDİĞİ AFETLER TAŞKÜRE HAREKETLERİ DEPREM YANARDAĞ TOPRAK KAYMASI SUKÜRE HAREKETLERİ SEL DALGA GAZKÜRE HAREKETLERİ FIRTINALAR BİRLEŞİK OLAYLAR AKDUR HAP NİSAN 2008
F1. DOĞAL OLAYLARIN AFET NİTELİĞİNİ KAZANMASI İÇİN 1. TOPLUM VARLIĞI , 2. DÜŞÜNSEL YAPININ BİLİM DIŞI , 3. FİZİK ÇEVRESİNİN YETERSİZ OLMASI GEREKİR.
YAPAY AFETLER BÜYÜK KAZALAR Nükleer, toksik emisyon baraj çökmesi, ulaştırma iSTEMSiZ / iHMAL NÜKLEER SAVAŞ KONVANSİYONEL SAVAŞ SABOTAJ İSTEMLİ KİTLESEL NÜFUS HAREKETLERİ AKDUR HAP NİSAN 2008
2. AFETLER OLAĞANÜSTÜ DEĞİLDİR Her türden doğal olayı biliyoruz Üç koşulun varlığını ya da yokluğunu biliyoruz Bu üç koşulların varlığında her türden doğal olayın afet niteliğini kazanacağını biliyoruz Oluşacak afetlerin sonuçlarını önceden kestirilebiliyor ve bilebiliyoruz. AKDUR HAP NİSAN 2008
AFET YÖNENTİMİ İKİ KÜMELİDİR AFET YÖNETİMİ RİSK YÖNETİMİ KRİZ YÖNETİMİ
AFET YÖNETİMİ RİSK YÖNETİMİ ( Olay öncesi /Proaktif davranış) Olay olmadan önce olaydan koruma, riskleri yok etme zararları önleme /azaltma çalışmaları) Risk yönetiminde hedef afet risklerini- afetleri yok etmektir KRİZ YÖNETİMİ (Olay sonrası /Reaktif davranış) Olay olduktan sonra olayı /krizi def etme krizin zararlarını azaltma çalışmaları Kriz yönetiminde hedef kayıpları en aza indirmektir. AKDUR HAP NİSAN 2008
AFETLERİ AZALTMAK- YOK ETMEK İÇİN RİSK YÖNETİMİ (Olay öncesi /Proaktif davranış) Risk değerlendirme / Olası riskler Kabul edilemez risk/ Risk yok etme/ Risk azaltma çalışmaları (koruma) Senaryolar / Riske dayalı zararlar (kabul edilebilir risk) /Zarar azaltma çalışmaları Kurumun-altyapının yeniden inşaası AKDUR HAP NİSAN 2008
Önlemler Geliştirme AFET RİSKLERİ AFET EPİDEMİYOLOJİSİ AFETTE GEREKSİNİMLER (SENARYOLAR) AFETLERDE CAN ve MAL KAYIPLARININ NEDENLERİ ALINACAK ÖNLEMLER AFET EPİDEMİYOLOJİSİ AKDUR HAP NİSAN 2008
AFET EPİDEMİYOLOJİSİ AFETLERİN NEDENLERİNİ ANLAMAK AFETLERDE ÖLÜM VE YARALANMA NEDENLERİNİ ANLAMAK AFETLERDE ÖLÜM VE YARALANMALARI ÖNLEMEK AFETLERİN NEDENLERİNİ ANLAMAK AFETLERİ ÖNLEMENİN YOLLARINI BULMAK AKDUR HAP NİSAN 2008
(Olay sırası- reaktif davranış) Etki analizi Müdahale İyileştirme AFETLERİ DEFEMEK İÇİN Kriz yönetimi (Olay sırası- reaktif davranış) Etki analizi Müdahale İyileştirme Yeniden yapılandırma AKDUR HAP NİSAN 2008
İŞ-EYLEM ORGANİZASYONU EYLEM GEREKSİNİMLERİ İnsangücü , malzeme, materyal EYLEM ORGANİZASYONLARI 5N+1K AKDUR HAP NİSAN 2008
AFETİN EVRELERİ SESSİZ EVRE UYANIKLIK EVRESİ YALNIZLIK EVRESİ DIŞ YARDIM EVRESİ ESENLENDİRME EVRESİ AKDUR HAP NİSAN 2008
SESSİZ EVRE (Risk yönetimi) ÖRGÜTLENME PLANLAMA YASAL DÜZENLEMELER RİSKLERİN SAPTANMASI GİDERİLMESİ (Altyapının / korunaklı güçlü hale getirilmesi) ALARM SİSTEMLERİ KURMA TOPLUMU BİLİNÇLİ KILMA AKDUR HAP NİSAN 2008
2. UYANIKLIK (alarm) EVRESİ (Kriz yönetimi) HABER ALMA- DEĞERLENDİRME HABER VERME (Sektörlere - Topluma) TOPLANMA VE TAHLİYE EYLEM PLANLARI’NIN GÖZDEN GEÇİRİLEREK EKSİKLİKLERİNİN GİDERİLMESİ AKDUR HAP NİSAN 2008
3. YALNIZLIK (İzolasyon) EVRESİ Bireysel İş ve Eylemler-(Kriz yönetimi) KENDİ KENDİNİ KURTARMA AİLE/KURUM İÇİ YARDIMLAŞMA AİLE BİREYLERİNDEN /KURUM ÇALIŞANLARINDAN HABERDAR OLMA YAKIN ÇEVRE KURTARMASI ÖRGÜTLERDE YERİNİ ALMA ÖRGÜTLENME AKDUR HAP NİSAN 2008
3. YALNIZLIK EVRESİ Kurumsal İş ve Eylemler (Kriz yönetimi) Kriz Merkez ve Masalarının toplanması Durum değerlendirme Planların /Senaryoların gözden geçirilmesi Uygun olan planın / senaryonun uygulamaya sokulması AKDUR HAP NİSAN 2008
4. DIŞ YARDIM EVRESİ (Kriz yönetimi) AFET BÖLGE VE NÜFUSUNUN SAPTANMASI HASAR BÜYÜKLÜĞÜNÜN SAPTANMASI KURTARMA -TRİAJ - ŞOK GİDERME GEÇİCİ YERLEŞİM SU, BESİN, BARINAK, GİYSİ, UYGUN ÇEVRE AKDUR HAP NİSAN 2008
5. ESENLENDİME (Rehabilitasyon) EVRESİ (Kriz yönetimi) TOPLUMUN ve ÇEVRENİN AFET ÖNCESİ DURUMA GETİRİLMESİ KONUT, ÇEVRE, SAĞLIK, EĞİTİM, İŞ YAŞAMI AKDUR HAP NİSAN 2008
ULUSAL-KURUMSAL AFET PLANI GEREKLİ (Plansızlık) (Kriz yönetimi) KİŞİLERİN KURUMLARIN ULUSUN KOORDİNE OLAMAMASI İHMAL GECİKME DUPLİKASYON BOŞA ÇABA BOŞA HARCAMA AKDUR HAP NİSAN 2008
ULUSAL AFET PLANI BİRİMLERİN PLANLARININ BİLEŞİMİNDEN OLUŞUR TOPLUMSAL KURUMSAL AİLE APARTMAN SOKAK MAHALLE KENT VİLAYET BİRİM KURUM İL MÜDÜRLÜĞÜ BAKANLIK SEKTÖR AKDUR HAP NİSAN 2008
AFET PLANI YAP-BOZ PARÇALARI GİBİDİR (Kriz yönetimi) AKDUR HAP NİSAN 2008
PLANLAMA (Kriz yönetimi) VAROLAN KAYNAKLAR OLANAKLAR AFETTE HİZMETLER GEREKSİNİMLER EKONOMİK ve ETKİN KULLANMA AKDUR HAP NİSAN 2008
AFET PLANI İÇİN GEREKLİ BİLGİLER (PLANLAMA SÜRECİ) (Kriz yönetimi) DURUM ve KAYNAKLAR KONULAR ve AMAÇLAR İŞ – OPERASYON AKIŞ ŞEMALARI LOJİSTİK (GEREKSİNİMLERİ KARŞILAMA ve İKMAL) YÖNETİM ve DENETİM AĞI (GÖREV, YETKİ VE SORUMLULUKLAR İLE BUNLARIN HİYERARŞİK DİZGESİ ) AKDUR HAP NİSAN 2008
ULUSAL-KENT AFET PLANI SÜREÇLERİ (Kriz yönetimi) SEKTÖR KONU 1 KONU 2 KONU 3 KONU 4 İŞ 1 İŞ I KONULAR II İŞLER III EYLEMLER IV EYLEMLERDE GEREKSİNİMLER
AFETLERDE SAĞLIK SEKTÖRÜ Durum ve kaynakların saptanması Önlemler geliştirme ve halkın eğitimi Yaralıların bakımı İkincil hastalık ve sonuçlarının önlenmesi Olağan halk sağlığı hizmetleri düzeyine ulaşma Sağlık hizmetleri alt yapısının yeniden inşaası Ölümlerin azaltılması AKDUR HAP NİSAN 2008
1. DURUM ve KAYNAKLARIN SAPTANMASI DEMOGRAFİK YAPI SOSYO-EKONOMİK YAPI SAĞLIK DÜZEYİ SAĞLIK HİZMETİ KAYNAKLARI DİĞER KAMU HİZMETLERİ KAYNAK ve OLANAKLARI AKDUR HAP NİSAN 2008
2. YARALILARIN BAKIMI İŞ ve EYLEMLER KURTARMA SIRASI BAKIM TRİAJ RESÜSKÜTASYON-ACİL MÜDAHALE YAŞAM İDAMESİ SEVK HASTANE HİZMETLERİ AKDUR HAP NİSAN 2008
3. İKİNCİL HASTALIK ve ÖLÜMLERİN ÖNLENMESİ AFETLERLE BİRLİKTE BAŞTA ENFEKSİYON HASTALIKLARI OLMAK ÜZERE HER TÜRDEN HASTALIK ve SAĞLIK SORUNUN EPİDEMİLER YAPMA RİSKİ VARDIR AKDUR HAP NİSAN 2008
4. ALT YAPININ YENİDEN İNŞAASI
5. OLAĞAN SAĞLIK HİZMETLERİ DÜZEYİNE ULAŞMA SÜREKLİ ve DÜZENLİ SAĞLIK HİZMETİ VERME ÇEVRENİN KONTROL ALTINA ALINMASI TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİNİ YERLEŞTİRME AKDUR HAP NİSAN 2008
6.ÖLÜMLERİN AZALTILMASI İŞ ve EYLEMLER OLAYA BAĞLI ve OLAY ANINDA OLAN ÖLÜMLER GECİKMİŞ KURTARMAYA BAĞLI ÖLÜMLER KURTARMA ESNASINDAKİ ÖLÜMLER (kurtarma ölümleri) ÖLÜMÜ ÖNLENEMEZ OLGULAR ( tıp ve teknolojinin çözemediği, yerel olanakların yetersiz olduğu) HİZMETLERİN KESİNTİYE UĞRAMASINA BAĞLI ÖLÜMLER KURTARILABİLİR ÖLÜMLER (yaralı bakım ve koruyucu hizmetler) AKDUR HAP NİSAN 2008
ULUSAL-KENT AFET PLANINDA Sağlık Konu ve Amaçlar (Kriz yönetimi) YARALI BAKIMI Yaralı Toplanma İstasyonu Muayene triaj Olay yeri müdahale Gözetim Yaralı tahliyesi OLAY YERİ KURTARMA Yaşam idamesi Kurtarmanın zararsızlaştırılması Hasta sevki İKİNCİL OLGULAR Su,gıda, temizlik Çöp Vb ÖLÜMLER Olaya bağlı,kurtarma, hizmetlerde kesinti AKDUR HAP NİSAN 2008
ULUSAL SAĞLIK PLANI SÜREÇLERİ (Kriz yönetimi) KONULAR 1.YARALI BAKIMI 2.OLAY YERİ SH 3.İKİNCİL HASTA. 4.ÖLÜMLER SAĞLIK YTİ İŞ1 İŞ2 İŞ3 İŞLER EYLEMLER 2 3 4 AKDUR HAP NİSAN 2008
PLAN (Kriz yönetimi) Bir iş ya da eylem hakkında altı sorunun (5N+1K) yanıtlanmasıdır. NE NEREDE NE ZAMAN NE İLE NASIL KİM YAPILACAĞININ AKDUR HAP NİSAN 2008
AFETTE GEREKSİNİMLERİN HESAPLANMASI (Senaryo yazımı -Kriz yönetimi) RİSK ALTINDAKİ TOPLUM ETKİLENEN BÖLGE ve NÜFUS AFETZEDE SAYISI ESKİ AFET BİLGİLERİ VARSAYIMLAR- SENARYOLAR AKDUR HAP NİSAN 2008
Hastane Afet Planları BİR ÜST (KENT BÖLGE ÜLKE) VE DAHA ÜST DÜZLEMDEKİ PLANLARIN BİRER PARÇASIDIR. AKDUR HAP NİSAN 2008
PLAN KATEGORİLERİ OLGU / OLAY İNCİDENT 1 İVEDİ DURUM EMERGENCY 2 FELAKET DİSASTER 3 AFET CATASTROHE AKDUR HAP NİSAN 2008
AFET YERLEŞİMİ HASTANE YERLEŞİM BİRİMİ BÖLGE ÜLKE XXXXX XXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX AKDUR HAP NİSAN 2008
AFET KÜME VE ALT KÜMELERİ Hastahane Yerleşim yeri BÖLGE ÜLKE AKDUR HAP NİSAN 2008
HASTANE BİNASI MERKEZLİ OLAY -KURTARMA HASTALAR Ç ÇALIŞANLAR A ARAÇLAR Dek DEKONTAMİNASYON O OLAYLA MÜCADELE YANGIN ÇÖKME SEL NBC TAHLİYE AKDUR HAP NİSAN 2008
AFET ETKİLEME BOYUTU ETKİLENME /LOKALİZASYON HASTANEYE MÜDAHALE KENT BÖLGE ÜLKE HASTANEYE MÜDAHALE HASTA KABULÜ YARDIMA ÇIKMA DEPREM SEL KASIRGA SABOTAJ KL SAVAŞ NBC AKDUR HAP NİSAN 2008
HAP BAŞLICA KONU ve İŞLER HASTALARA İLİŞKİN (K1) TAHLİYE (K1-İŞ1) KURTARMA (K1-İŞ2) YERLEŞTİRME (K1-İŞ3iç/dış) BAKIM İDAMESİ (K1-İŞ4) ÇALIŞANLARA İLİŞKİN (K2) TAHLİYE (K2-İŞ1) KURTARMA (K2-İŞ2) Gerekirse tıbbi bakım (K2-İŞ3) İŞE YERLEŞTİRME (K2-İŞ4) ARAÇ GEREÇ (K3) KURTARMA YERLEŞTİRME KULLANIMA SOKMA OLAY- FİZİK YAPILAR (K4) DURDURMA İZOLASYON SAVMA AKDUR HAP NİSAN 2008
AFETLERDE PLAN AKIŞ ŞEMASI KONULAR 1.HASTALAR 2.ÇALIŞANLAR 3.ARAÇ-GEREÇ 4.AFET NEDENİ HASTANE HASTALAR İŞ1 İŞ2 İŞ3 İŞLER EYLEMLER 2 3 4 AKDUR HAP NİSAN 2008
AFET PLANI YAP-BOZ PARÇALARI GİBİDİR AKDUR HAP NİSAN 2008