DİSİPLİN: Kurallara Uyma ve Yolsuzluğu Önleme Toplam sayfa : 19 B.A.Güler, İpek Özkal Sayan, Kamu Personel Yönetimi, AÜ SBF 2007.

Disiplin (Fransızca’dan alınma), “Bir topluluğun yasalarına ve düzenle ilgili yazılı veya yazısız kurallarına titizlik ve özenle uyulması durumu, sıkı düzen, zapturapt” “Kişilerin içinde yaşadıkları topluluğun genel düşünce ve davranışlarına uymalarını sağlamak amacıyla alınan önlemlerin bütünü” Kısaca, “önceden yazılı olarak belirlenmiş ödev ve yasaklara uygun davranışı sağlamaya dönük cezalandırma işlemidir.”

Disiplin suçu, “Eğitim ve iş hayatında bir kimsenin disiplin yönetmeliğine göre aykırı davranışı”dır. Disiplin cezası, “Disiplin suçlarından birini işleyen kimseye davranışlarının ağırlık derecesine göre verilen ceza”dır.

Disiplin Yönetimi Disiplin rejimi, Anayasa ve yasalarda belirlenen ilkeler çerçevesinde Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan yönetmelik temelinde Her kurumun kendisi için çıkardığı yönetmeliklerle yönetilmektedir.

Disiplinin Amacı 657 sayılı DMK’ya göre, “kamu hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesini sağlamak”tır. Sistemin iki ana amacı, 1- Kamu kurumunda iç çalışma düzenini memurun ihmal, kusur, kasıt yoluyla yaptığı eylemleri cezalandırarak korumak (Ör: işe zamanında ve sürekli gelememek, görevi zamanında ve tam yapmamak vb.) 2-Görev ve yetkinin özel çıkar amacıyla kullanılmasını önlemektir.(mal bildiriminde bulunmamak, gelir sağlayacak ticari faaliyetlerde bulunmak vb.)

Sistemin Uygulanması Tümüyle kurumsal işleyişe bırakılmıştır. Yetkiler, 1- Disiplin amiri 2- Disiplin kurulu 3- Yüksek disiplin kurulu arasında paylaşılmıştır.

Disiplin amiri, şube müdürlüğü kademesinden başlamak üzere, memurun idare ve sicil amiridir. Bu yetki bir alt kademeye de devredilebilmektedir. Belediyelerde belediye başkanı, ilçelerde kaymakam, illerde vali, bakanlıklarda bakanlar en üst disiplin amirleridir. Sicil amirinin yetkisi ise disiplin suçu için disiplin amirine başvurmaktır. Disiplin kurulları her kurumda, ilde, yerel yönetimlerde…. Yüksek Disiplin Kurulu, kurum merkezinde iki yıl için görev yapan beş üyeden oluşmaktadır.

Disiplin Rejimi ve Etik İlkeler Kararnameli atama yoluyla görevlendirilenler için Kamu Görevlileri Etik Kurulu’na Öbür personel için kurumların disiplin kurullarına başvurulacaktır. **

Personelin etik ilkelere uymadığına karar verilirse, bu karar eylemin doğrudan bir disiplin suçu olduğu anlamına gelmez. Disiplin kurulunun etik kurulu kimliğiyle aldığı karar, disiplin süreci işletilip işletilmeyeceğini yönetimin takdirine bırakmıştır. Etik davranışa uymama şikayetine bağlı kararlar kurullar tarafından kurumun yöneticisine, başvurana ve personele bildirilmekle yetinilmektedir.

Yasallık İlkesi ve Takdir Yetkisinin Sınırları Memurların, hukuksal olarak belirlenmiş ödevleri yerine getirmemesi ve yasaklanmış işleri yapması disiplin hukuku çerçevesinde cezalandırılır. Disiplin yönetsel bir yaptırımdır, yasada belirlenmiş usullere uygun olarak yönetim tarafından yerine getirilir.

Disiplin cezaları 1- Uyarma: Memura görevinde ve davranışlarında daha dikkatli olması gerektiğinin yazı ile bildirilmesi 2- Kınama: Memura görevinde ve davranışlarında kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesi 3- Aylıktan kesme: Memurun bürüt aylığında 1/30 ile 1/8 arasında kesinti yapılması 4- Kademe ilerlemesini durdurma: Fiilin ağırlık derecesine göre memurun bulunduğu kademede ilerlemesinin 1-3 yıl durdurulması 5- Memurluktan çıkarma: Bir daha devlet memuru atanmamak üzere memurluktan çıkarma (Doğrudan Yüksek Disiplin Kurulu tarafından yürütülür.)

Kariyeri boyunca başarılı olmuş bir memura belli bir ceza uygulanması söz konusu olduğunda, suçun gerektirdiği cezanın bir derece hafifinin uygulanması yönetimin takdirindedir. (657 mad. 25) Yönetimin hangi suçlara hangi cezaları verebileceği yasada sayılmıştır; benzer suçları işleyenlere de aynı türden disiplin cezası verilir. (Bu durum idare hukukunda tartışmalıdır. Kanunsuz suç ve ceza olmaz- takdir hakkı **)

Savunma hakkı Beş ceza türünde memur savunma hakkına sahiptir. Bu hak anayasada güvence altına alınmıştır. “ Memurlar ve diğer kamu görevlileri ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve bunların üst kuruluşları mensuplarına savunma hakkı tanınmadıkça disiplin cezası verilemez. (mad. 129) İşlemi yapan birim, memura en az yedi gün süre vererek savunmasını istemekle görevlidir. Aylıktan kesme, kademe,ilerlemesini durdurma, memurluktan çıkarma cezaları yargısal denetime tabi, uyarma ve kınama cezaları değildir. Bu durum tartışmalıdır. Anayasanın “İdarenin her türlü eylem ve işlemine karşı yargı yolu açıktır.” ilkesine aykırıdır.

ASKERİ PERSONELİN DİSİPLİNİ Disiplin konusunda askeri personel diğer üç personelden farklıdır. Disiplin, askerliğin vazgeçilmez temelidir. Bu nedenle ayrı bir önem verilmiştir. Disiplinin korunması ve devam ettirilmesi amirlerin en önemli görevidir. Silahlı Kuvvetler’de disiplinin korunması için kanun, nizam ve emirlere aykırı hareket edenler suçları oranında cezalandırılır.Disiplinin korunması ve devam ettirilmesi için cezai tedbirler Askeri Ceza Kanunu ile Disiplin Mahkemeleri Kanunu’nda, idari tedbirler de TSK İç Hizmet Kanunun ile TSK Personel Kanunu’nda gösterilmiştir.

Askeri suçların cezaları askeri disiplin mahkemesinde verilirken, disiplin suçlarının cezaları öncelikle en yakın disiplin amiri ve bazı durumlarda daha üst amir tarafından verilmektedir. Disiplin amirlerinin zanlıya oda hapsi verme ve tutuklama gibi ileri boyutlarda olan yetkileri bulunmaktadır. Alınan bir disiplin suçundan dolayı askeri personelin bu cezanın iptali için askeri mahkemeye gitme hakkı yoktur. Kendine ceza veren amirin üstüne dilekçeyle şikayet hakkı vardır ve bu üstün vereceği karar kesindir. Bu açılardan bakıldığında disiplin açısından en sıkı hükümlere tabi olan askeri personeldir.

AKADEMİK PERSONELİN DİSİPLİNİ Suç ve cezaları Yükseköğretim Kurumları Yönetici, Öğretim Elemanı ve Memurları Disiplin Yönetmeliği’nde belirlenmiştir. Kanun, tüzük ve yönetmeliklerin kendilerine yüklediği ödevleri yurt içinde ve yurt dışında yerine getirmeyenlere, uyulması zorunlu olan hususları yapmayanlara, yasaklanan işleri yapanlara ve meslek onuruna yakışmayan davranışlarda bulunanlara disiplin cezası verilir. Akademik personel, idari personelden farklı olarak kendisiyle ilgili olarak alınan her cezaya karşı yargı yoluna başvurulabilir.

ADLİ PERSONELİN DİSİPLİNİ Hakimler ve Savcılar Kanunu mad. 62’ye göre hakim ve savcılara, sıfat ve görevleri gereklerine uymayan hal ve hareketlerinin tespit edilmesi üzerine durumun niteliğine ve ağırlık derecesine göre, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nca disiplin cezası verilir. Adli personel Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun kararlarından sonra, İtirazları İnceleme Kurulu’nun verdiği kararlar kesindir.

Disiplin Sorunu Olarak Mal Bildirimi (3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunma Rüşvet ve Yolsuzluklara Mücadele Kanunu-1990) Mal bildirimi, devlet otoritesini kullanan memurların kişisel malvarlığını belirlenen aralıklarla açıklamasıdır. Bu yasa ile öngörülmüş “ödev ve sorumluluk”tur. (657/14) Kamu hizmetine girenlerin mal bildiriminde bulunmaları ve bu bildirimlerin tekrarlanma süreleri kanunla düzenlenir. Yasama ve yürütme organında yer alanlar bundan istisna edemez. (Anayasa, md. 71) Kınama-kademe durdurma

Yönetim Bilimi Bakımından Durum Disiplin, yönetim hukuku çalışma alanı içinde tanımlanmış, siyaset ve yönetim bilimi çalışma alanına alınmamış Disiplin cezalarına ilişkin sayısal veriler yok, örnek olay yok.