ÇEVRESEL PROBLEMLERİN ÇÖZÜMÜNDE EKONOMİK ANALİZLER 12 Mart 2014

Bu bölümde, çevresel düzenlemelerin analizinde kullanılacak ekonomik kavramlar ve yöntemler ele alınmaktadır.

Ekonomistler, çevre korumaya yönelik analizlere, kirliliğin yaşamın kaçınılmaz bir yan ürünü olduğu ön varsayımı ile başlamaktadır.

EKONOMİK DEĞER OLARAK ÇEVRE Yaşam destek fonksiyonu Hammadde Atıklar için alıcı ortam Rekreasyon amaçlı Hammadde ve girdiler Girdiler Üretici Tüketici Mal ve hizmet Artıklar (residual) Artıklar (residual) Ekonomistler genel olarak artık (residual) kelimesini çeşitli tüketim ve üretim aktiviteleri sonrasında artan madde veya enerji şeklinde kullanmaktadır.

TERMODİNAMİĞİN II.YASASI Termodinamiğin ikinci yasası entropi ile ifade edilmektedir. Entropi, bir termodinamik sistemden başka sistemlere iş şeklinde aktarıbilecek enerji miktarını gösteren özellik veya hal fonksiyonu olarak da tanımlanır. Sistemdeki düzensizlik arttıkça, sistemin entropisi de artar, yani sistemin faydalı iş verme kabiliyeti de azalır. Kömür ısı üretmek amacıyla yakıldığında, elde edilen ısı ile üretilebilecek faydalı iş miktarı, kömürün %100 verimle enerjiye dönüştürülebilmesi durumunda dahi kömürle yapılabilecek iş miktarından daha azdır. Çünkü her dönüşümde mutlaka kayıp ve atık enerji oluşmaktadır.

Kütle Denkliği Yaklaşımı Kütle Denkliği bakış açısına göre, kütlenin korunumu esastır. Çevresel Çıktılar Ekonomistler doğal çevreyi birtakım hizmet ve ürünler üreten bir sermaye olarak görmektedir. Doğal kaynaklar (yenilenebilir ve yenilenemeyen kaynaklar) Hammadde Yaşam destek fonksiyonu Atıklar için alıcı ortam Rekreasyon amaçlı

Çevre, çeşitli hizmet imkanları sağlayan ekonomik bir değerdir * Kirlilik giderimi en iyi hangi şekilde gerçekleştirilebilir? Atık üretimini minimize etmek Atık maddeleri geri dönüştürmek Atıkların deşarjından önce arıtımını sağlamak * Arz, talep ve pazar ekonomik kavramları çevre kirliliği problemlerinin analizinde nasıl kullanılmaktadır?

EKONOMİK MODELLER TÜKETİCİ TERCİHİ TEORİSİ VE TALEP EĞRİLERİ (CONSUMER CHOICE THEORY AND DEMAND CURVES) Bu model, çevre düzenlemelerinin talep eğrilerine dayalı olarak belirlenmesinde bir temel oluşturur. ÜRETİM FONKSİYONLARI VE ARZ EĞRİLERİ Üretim modeli, firmaların farklı düzenleme politikalarına nasıl yanıt vereceğinin tahmini için kullanılır. “TAM REKABETÇİ PİYASA” MODELİ Tam rekabette piyasa dengesi, piyasa talebi ile piyasa arzını eşitleyen alış satış miktarı ve bu eşitliği sağlayan değer denge fiyatı olarak ifade edilir.

TÜKETİCİ TERCİHİ TEORİSİ VE TALEP EĞRİLERİ Faydanın maksimizasyonu (Utility Maximization): Tüketici geliri Malların fiyatları Tüketici tercihleri Tüketicilerin faydalarını maksimize edecekleri varsayımı

U (Q1,Q2) : Fayda fonksiyonu (tercih sırasını ifade eder) Qi (i=1,2) : i’inci malın miktarı U (Q1,Q2)=sabit Tüketici tercih teorisi, talep eğrilerinin oluşturulmasında önemli rol oynamaktadır.

Faydanın maksimum olduğu yer, kayıtsızlık eğrisinden geçen teğet çizilerek bulunur. Bu teğet Bütçe doğrusu olarak adlandırılır. Bütçe doğrusunun kayıtsızlık eğrisine (indifference curves) teğet olduğu nokta (A noktası)

Tüketici, herhangi bir kayıtsızlık eğrisinin tüm Q1 ve Q2 kombinasyonları için aynı tercih düzeyine sahiptir Yüksek U (Q1,Q2) değerlerine sahip eğrilerdeki Q1 ve Q2 kombinasyonları, düşük değerlere sahip eğrilerdeki kombinasyonlara tercih edilmektedir. Standart bir tüketici tercih modeline göre; kendisine mümkün olan en yüksek faydayı sağlayacak ürünü (Q1,Q2) alan bireye üretici tarafından kabul ettirilen limit sabit gelirdir. Tüketici U (Q1,Q2) maksimize etmek için Q1 ve Q2 seçer;

ÜRETİM TEORİSİ VE ARZ EĞRİLERİ   Üretim Teorisi: Firmaların belli bir miktar ürünü üretmek için gerekli farklı faktör girdilerinin miktarlarına nasıl karar vereceğini belirler. Aynı zamanda, arz eğrilerinin oluşturulmasında rol oynar. Arz Eğrileri: Farklı fiyat çıktılarında firmaların ne kadar ürün üreteceğini belirler.  

“ÇEVRESEL DÜZENLEMELER ÜRÜN ÇIKTILARINI VE FİYATLARINI NE ŞEKİLDE ETKİLEYEBİLİR?” Girdi ve çıktılar arasındaki ilişki matematiksel olarak üretim fonksiyonu ile ifade edilebilir: Q= F (X1,X2)........ Üretim fonksiyonu Q:tek bir çıktının(ürünün) miktarı Xi:i’nci faktör girdisi Üretim fonksiyonu, belli miktarda girdi (X1,X2)ile üretilebilecek maksimum çıktı (ürün) miktarını belirler.  Girdi ve çıktı arasındaki teknolojik ilişkiyi tanımlar. Üretimdeki ekonomik verimliliği ifade eder.

EŞÜRÜN EĞRİSİ (ISOQUANT CURVE) Eşürün eğrisi, belirli miktardaki üretimin gerçekleşmesi için gerekli iki girdinin (işgücü ve sermaye) olabilecek bileşenlerini gösteren eğriye verilen addır. Eğri üzerinde kalındığı takdirde, işgücü ve sermaye girdilerinin farklı bileşimleri ile hep aynı miktar üretim sağlanacaktır

Bir eşürün eğrisinin eğimi, teknik ikamenin marjinal oranı olarak adlandırılır. Minimum üretim maliyeti: Söz konusu teori, verimliliğin maliyetini içermektedir. Amaç, faktör girdilerinin (X1 ve X2) oluşturduğu ve minimum toplam maliyeti sağlayacak kombinasyonu belirlemektir

Maliyet Terminolojisi Sabit giderler (Fixed cost): Üretim miktarına bağlı olarak değişmeyen giderlerdir. Değişken giderler (Variable costs): Üretim miktarına bağlı olarak değişen giderlerdir. Üretim yoksa, değişken gider de söz konusu değildir. Üretim kapasitesi arttırıldıkça, artan değişken gider söz konusu olmaktadır. Toplam maliyet (Total cost): Belirli bir üretim periyodunda, üretimin gerçekleşebilmesi için yapılan sabit ve değişken giderler ve harcamalar toplamıdır.

Ortalama maliyet (Average cost): Firmanın birim üretim başına düşen sabit maliyetidir. Marjinal Maliyet (Marginal cost): Üretimde ortaya çıkan bir birimlik artışın toplam harcamalarda ne kadar bir artış yaratacağını ortaya koymaktadır. Arz eğrisi (Supply curve): Farklı fiyat çıktılarında firmaların ne kadar ürün üreteceğini belirler.

GELENEKSEL EKONOMİK MODEL YAKLAŞIMI (Ortalano 1996, sayfa 108)