SÖZCÜKTE ANLAM

Türk milletinin dili Türkçedir Türk milletinin dili Türkçedir. Türk dili dünyada en güzel, en zengin ve en kolay olabilecek bir dildir.Onun için her Türk, dilini çok sever ve onu yüceltmek için çalışır. Türk dili, Türk milleti için kutsal bir hazinedir. Çünkü Türk milleti geçirdiği nihayetsiz felaketler içinde ahlakının, ananelerinin, hatıralarının, menfaatlerinin, kısacası bugün kendi milliyetini yapan her şeyin dili sayesinde muhafaza olunduğunu görüyor. Türk dili Türk milletinin kalbidir, zihnidir. Millî his ile dil arasındaki bağ çok kuvvetlidir. Dilin millî ve zengin olması millî hissin gelişmesinde başlıca etkendir.Türk dili, dillerin en zenginlerindendir; yeter ki bu dil şuurla işlensin. Ülkesini, yüksek istiklâlini korumasını bilen Türk milleti, dilini de yabancı dillerin boyunduruğundan kurtarmalıdır. Türk milletinin millî dili ve millî benliği bütün hayatında hakim ve esas kalacaklardır.

SÖZCÜK NEDİR ?

Kelime, anlamı veya görevi bulunan ve tek başına kullanılabilen ses veya sesler topluluğudur. Türk Dil Kurumu kelimeyi ; “Anlamlı ses veya ses birliği, söz, sözcük“ olarak tanımlamaktadır. Kelimeler anlamlı veya görevli dil birlikleridir. Kelimelerin genellikle anlamları vardır .Dışarıda bir varlığı, bir nesneyi bir hareketi karşılarlar. Kelimeyi -ki kelimenin Türkçe karşılığı sözcüktür ve daha sık bu hâliyle kullanılmaktadır- okuduğumuz veya duyduğumuz zaman o varlık veya hareket gözümüzün önünde canlanır: kitap, daktilo, koyun, kuzu, cetvel, koşmak , yazmak… Ancak, anlamı bulunmayan kelimeler de vardır: gibi, ile , ve , için , fakat, ama, kadar vb. Bunların anlamları yoktur ve hiç bir varlığı veya hareketi karşılamazlar. Cümlede anlamlı kelimelerle birlikte kullanılırlar. Onların manalarına yeni ifadeler katarlar: aslan gibi, onun için gelmiştim, sabaha kadar ağladı örneklerinde olduğu gibi.

GERÇEK-MECAZ ANLAMLI SÖZCÜKLER YAN ANLAMLI SÖZCÜKLER TERİM ANLAMLI SÖZCÜKLER EŞ-ZIT ANLAMLI SÖZCÜKLER EŞ SESLİ SÖZCÜKLER YAKIN ANLAMLI SÖZCÜKLER SOMUT-SOYUT ANLAMLI SÖZCÜKLER ÖZEL-GENEL ANLAMLI SÖZCÜKLER NİCEL-NİTEL ANLAMLI SÖZCÜKLER YANSIMALAR İKİLEMELER DEYİMLER ATASÖZLERİ ÖZDEYİŞLER

GERÇEK(TEMEL) ANLAM Gerçek anlam, bir sözcüğün temel anlamıdır. Buna sözcüğün ilk akla gelen anlamı da denir. Örnek: “Üzerinde ince bir gömlek vardı.” “Çocuğu ağır çantayı kaldıramadı.” “Evin camlarını kırmışlar.” “Bahçedeki kuru otları yakmış.”

”Karanlık “ kelimesi aşağıdaki cümlelerin hangisinde gerçek anlamıyla kullanılmamıştır? Bunlar karanlık fikirli adamlar. Karanlık odada çalışmaktan hoşlanır. Hava oldukça karanlık,daha ileri gidemeyiz. Karanlıkta göz gözü görmüyordu.

”Açık” sözcüğü,aşağıdaki cümlelerin hangisinde gerçek anlamda kullanılmıştır? Pehlivan açık düşünce tuş oldu. Bu adamın her işi açıktır. Böyle açık ağızlılarla ne konuşursun? Açık kapının aralığından baktı.

MECAZ ANLAM Mecaz anlam , sözcüğün gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak kazanmış olduğu yeni anlama denir. Örnek : ‘Yaşlı kadına yer vermen ince bir davranıştı.” “Çocuğu ağır işlerde çalıştırmışlar.” “N'olur beni kırma, maça birlikte gidelim.” “Sınavda yüksek not alamazsam yandım.”

”Ateş” sözcüğü,aşağıdaki cümlelerin hangisinde mecaz anlamda kullanılmıştır? Yemeği yeni ateşten indirdi. Zavallı çocuk ateşler içinde yanıyor. Erken saatlerde topçu ateşi başlamıştı. Konuşmasındaki ateş içimi yaktı.

Aşağıdakilerin hangisinde ”ileri” sözcüğü mecaz anlamdadır? Senin saatin beş dakika ileri olabilir. Biraz ileri gider misin, sıkıştım da. Başını biraz ileride tut ve gülümse. O, ileri görüşlere sahip bir insandı .

YAN ANLAM Temel(gerçek) anlama bağlı olarak kelimenin kazandığı yeni anlama yan anlam denir. Örnek : Kapının kolu kırıldı. Ayakkabının burnu aşınmış. Masanın gözünde kalemlerin kalmış.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “yuva” sözcüğü yan anlamı ile kullanılmıştır? Ağaçtaki yuvayı yere attı. Kardeşim yuvaya gidiyor. Yuvada beş yavru kuş var. Kırlangıç,yuvasını çamurdan yapar.

Aşağıdakilerin hangisinde altı çizili sözcük yan anlamda kullanılmamıştır? Kitabın başı biraz sıkıcıydı;ama sonradan güzelleşti. Karşı yakada oturduğu için işe geç kalıyor. Kapının kolunu sen mi kırdın? Masanın üzerindeki saat senin mi?

TERİM ANLAM Herhangi bir bilim, sanat ya da meslekle ilgili özel bir kavramı karşılayan sözcüklere terim denir. Matematikte kullanılan: açı, üçgen, karekök... Edebiyatta kullanılan :öykü, ölçü, kafiye, dize... Sosyal bilgilerde kullanılan :iklim, ölçek, eş yükselti Fen bilgisinde kullanılan :hücre, soluk boruları, sindirim sistemi, sinir ... sözcükleri terimdir

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim kullanılmıştır? Bu konuda, ben konuşmak istemiyorum. Böylece bir engeli daha aşmış bulunuyoruz. Elinde bir demet çiçek vardı. Çocuğun kızamık olduğunu söylemiştim size.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim kullanılmamıştır? Atomun parçalanması sonucunda büyük bir enerji açığa çıkar. Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin oluşturduğu alüvyonlu ova çok verimlidir. Sinemaya gitmek için bilet almaya gitti sanırım. Ne nota ne usul bilmediği halde beste yapıyor.