İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ (KAYNAK KESME İŞLERİNDE) Ocak 2006

Kaynak, Kesme İşlemlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Endüstride metallerin birleştirilmesi ve kesilmesinde uygulanan kaynak işlemleri sırasında, kaynak yapılan malzemenin ve kullanılan elektrotların cinsine göre insan sağlığını olumsuz yönde etkileyen önemli miktarlarda zehirli (toksik) maddeler ortaya çıkmaktadır.

Kaynak, Kesme İşlemlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Kaynak işleri yapılırken en önemli tehlike kaynağı kaynak dumanını oluşturan metal ve diğer oksitlerin tanecik yapısıdır. Kaynak ve kesme işlemi sırasında üretim gereği ortaya çıkan kaynak arkı ile metaller yüksek sıcaklıkta buharlaşarak ortam havasından oksitlenip metal oksit dumanına dönüşür.

Kaynak, Kesme İşlemlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Kaynak dumanı içinde yer alan katı parçacıklar çeşitli elektrot, lehim ve kaynak çubuğu ile ana malzeme üzerindeki boya, galvaniz kaplamalarından oluşmaktadır. Tozlar genellikle çökerek işyeri tabanı ve kaynak ekipmanları üzerinde birikirken, metal oksit dumanları uzun süre havada asılı kalarak, hava hareketleri ile işyeri ortamında çeşitli yerlere dağılabilmektedir.

Kaynak, Kesme İşlemlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Kaynak sırasındaki ark sıcaklığının etkisi ile kaynak malzemesi üzerindeki kesme sıvısı, yağ, gres gibi artıkların ve boya, galvaniz gibi malzemelerin yanması sonucu çeşitli gazlar ortaya çıkmaktadır.

Kaynak, Kesme İşlemlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği İş sağlığı ve iş güvenliği uygulamaları yönetim, atölye yetkilileri ve kaynakçılar tarafından paylaşılması gereken bir sorumluluktur. En üst düzeyde yöneticiden başlayıp tüm personel önlemleri iyice öğrenmeli ve uygulama izlenmelidir. Güvenli kaynak yapma yöntemleri bilinmeli ve uygulanmasının yanı sıra kaynak yapılan malzemelerle ilgili “malzeme güvenlik bilgi formu” temin edilmeli ve iyice detaylı olarak öğrenilmelidir.

Kaynak, Kesme İşlemlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği 19 Şubat 1973 Tarih ve 1453 Sayılı Resmi Gazetede yürürlüğe giren “Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak Yedibuçuk Saat veya Daha Az Çalıştırılması Gereken İşler Hakkında Tüzük” gereğince kaynak ve kesme işlemlerinde çalışma süresine çalışanı korumak için kısıtlama getirilmiştir.

Kaynak Gazları ve Sağlığa Etkileri Basit olarak sınıflanamayan kaynak dumanının içeriği kullanılan alaşım türüne, elektroda ve prosese göre değişmektedir. Ortama yayılan gaz da prosese göre değişmekte, miktarı ise akım ve voltajdaki değişimlerle farklılık göstermektedir.

Kaynak Gazları ve Sağlığa Etkileri Kaynak dumanında bulunan maddeler içinde en önemlileri Baryum, Molibden, Çinko, Bakır, Magnezyum, Krom, Nikel, Kadmiyum ve Berilyumdur. Bu gazlar toksik ve/veya boğucudur. Bunlar ya kaynak sırasında oluşur veya koruyucu gazda element halinde bulunurlar.

Kaynak Gazları ve Sağlığa Etkileri Karbonmonoksit; Kokusuz ve renksiz bir gaz olup tehlikelidir. Kapalı bir ortamda veya havalandırmanın iyi olmadığı yerlerde yapılan kaynaklarda oluşur. Kanda oksijen taşınmasını önler. Yorgunluk, baş ağrısı, kalp ağrısı, bilinç kaybı oluşur.

Kaynak Gazları ve Sağlığa Etkileri Azotdioksit ve azotoksit; 15 ppm üzerinde gözlerde tahriş ve sulanma oluşur. Daha yüksek konsantrasyonda akut bronşit, akciğer fibrozisi veya pulmoner ödem olur. Bunlar hayati tehlike yaratacak düzeyde olabilir. Zehirlenme belirtileri şiddetli öksürük, hırıltı, fenalaşma, bulantı ve solunum sıkıntısıdır. Bunlar maruziyetten 3-30 saat sonra açığa çıkar.

Kaynak Gazları ve Sağlığa Etkileri Ozon; Renksiz, toksik bir gazdır. Solunum yolunu etkiler; boğazda kaşıntı, yanma, öksürme, göğüs ağrısı meydana gelir. Fosgen; 10 ppm üzerinde ağızda ve boğazda yanma olur. Göğüs ağrısı, kusma, akciğer ödemi olabilir. Fosfin; Çok yüksek düzeyde zararlıdır. Gözlerde, burunda, deride tahrişe neden olur. İshal, yorgunluk, baş ağrısına neden olur. 100 ppm üzerinde öldürücü olabilir. Sinir sistemi ve böbrekleri etkileyebilir.

Kaynak Dumanı ve Sağlığa Etkileri Kaynak yapılan metalden ve elektrottan gelen Demir, Aluminyum, Nikel ve Krom gibi metaller; Metalden veya kaplamalardan gelen Çinko, Kadmiyum, Bakır vb. metaller; Kaynak yapılan maddelerin üzerinden gelen yağ, gaz vb. maddelerden Karbonmonoksit, Karbondioksit ve diğer parçalanma ürünleri;

Kaynak Dumanı ve Sağlığa Etkileri Elektrod kaplamasından gelen inorganik florürler; Isının ve ultraviyole ışığın çevredeki havayı bozundurması sonucu oluşan azotdioksit ve ozon gibi gazlar; Koruyucu olarak kullanılan inert gazlardan (Karbondioksit, Helyum, Argon gibi) oluşmaktadır.

Kaynak Dumanındaki Maddeler ve Vücuda Etkileri; Berilyum; Çok zararlı bir maddedir. Esas olarak bazı bakır alaşımlarında vardır ve berilyosiz denilen bir akciğer hastalığına neden olur. Krom; paslanmaz çelik gibi krom alaşımlı çeliklerin kaynak yapımı sırasında oluşur. Akciğerlerde solunum yollarının etkilenmvesine neden olur. Kanser riskini arttırdığı kabul edilmektedir. Baryum; Baryumoksit dumanlarının solunması boğazda ve burunda ileri derecede tahriş yapar. Bulantı, kusma, karın ağrısı, kalp problemleri, kas yorgunluğu, kramplara neden olur.

Kaynak Dumanındaki Maddeler ve Vücuda Etkileri; Kadmiyum; Çok yüksek düzeyde zararlıdır. Korozyona karşı kadmiyumla kaplanmış maddelerin kaynağında kadmiyumoksit olarak açığa çıkar. Zehirlenmesinde; solunum güçlüğü, boğazda kuruma, öksürük, göğüs ağrısı ve metal humması olur. Bunlar maruziyetten bir gün veya daha fazla süre geçene kadar ortaya çıkmaz. Sürekli maruziyette akciğer problemleri (pulmoner ödem ve amfizem) olur. Karaciğer ve böbrekler de etkilenebilir.

Kaynak Dumanındaki Maddeler ve Vücuda Etkileri; Bakır; dolgu metali ve kaynak yapılan metalde bulunur. Solunum yolu ile dumanların alınması sonucu metal humması ve kappirosis denen akciğer hastalığına neden olur. Demir; Tüm demir metallerin kaynağı sırasında kaynak dumanlarında demiroksit mevcuttur. Uzun süreli maruziyette siderosis denen akciğer hastalığı meydana gelir. Maruziyet sona erince bulgularda geri dönüş vardır.

Kaynak Dumanındaki Maddeler ve Vücuda Etkileri; Kurşun; Bazı yüzeyi kaplanmış malzemenin kaynağı dışında ark kaynak dumanlarında büyük ölçüde kurşun yoktur. Kurşun dumanlarının solunması baş ağrısı, baygınlık, kas ağrıları, kramplar, iştah kaybı ve kilo kaybı bulguları olur. Yüksek miktarlarda anemi ve hafıza kaybı riski vardır. Magnezyum; alaşım elementi olarak çelikte ve kaynak elektrodlarında bulunur. Yüksek miktarda Magnezyumoksit içeren kaynak dumanları toksiktir. Titreme, kaslarda katılık, yorgunluk, sinir sistemi ve solunum yolu etkilenmesi görülür.

Kaynak Dumanındaki Maddeler ve Vücuda Etkileri; Molibden; Solunum yollarını tahriş eder, uzun süreli etkilenmede eklemlerde ağrı ve karaciğerde etkilenme olur. Nikel; Genellikle paslanmaz çelikde bulunur. Oluşan nikeloksit metal hummasına neden olur, karsinojenik olduğu da düşünülmektedir. Ayrıca kaynak sırasında açığa çıkan silisyum dioksit, çinkooksit, florit, kalsiyumun da vücuda çeşitli düzeyde etkileri söz konusudur.

Karbonmonoksit Etkilenmesi Kokusuz, renksiz, tatsız ve tahriş etmeye bir gazdır. Bu nedenle ancak etkilenme belirtileri ortaya çıktığı zaman anlaşılır.

Karbonmonoksit Etkilenmesi Karbonmonoksit gazı hangi durumlarda açığa çıkar? Organik bir maddenin özellikle bir yakıtın (kömür, gaz, petrol vb.) tam olarak yanmadığı durumlarda ortama yayılabilir. Gübre, kimya sanayiinde tamamen kapalı sistemlerde, su buharının kömür üzerinden geçirilmesi ile elde edilen su gazı kullanımında, sistemde oluşan bir kaçak sonucu açığa çıkabilir.

Karbonmonoksit Etkilenmesi Etkilenme nasıl olur? Kandaki alyuvarlardaki hemoglobin ile birleşir ve hücrelerin yaşaması için gerekli oksijen taşınmasında bozukluk oluşur. ağırlık hissi baş ağrısı, baş dönmesi, uyuklama, bulantı koma ölüm

Kaynak İşlerinde İş Sağlığı Riskleri Kaynak ışınlarının zararlı etkileri nelerdir? Kızıl ötesi, Görülebilir Ultraviyole ışınları yayılır.

Kaynak Işınlarının Sağlığa Etkileri Kaynak ve kesme işlemleri sırasında oluşan ışınlar da sağlık açısından tehlike kaynağı oluşturmaktadır. Genel olarak kaynak işleminde oluşan ark enerjisinin yaklaşık % 15’i ışın şeklinde çalışma ortamına yayılmaktadır. Bu ışınların % 60’ı kızılötesi, % 30’u parlak ve % 10’u mor ötesi ışınlardır. Bu ışınlar dalga boyuna göre farklı etkilenmelere yol açmaktadır. Bu ışınlar en çok gözleri etkiler. Daha sonra derinin örtülmemiş kısımlarını etkiler. Gözlere en büyük zarar mor ötesi ışınlardan gelmektedir.

Kaynak Işınlarının Sağlığa Etkileri Dalga boyu olarak 4000-8000 Angströmün üstünde yer alan parlak ışınlar görünen ışın sınıfına girmekte ve bu ışınlara maruz kalanlar gözlerini kapamak ya da kısmak gibi reflekslerle korunmaya çalışmaktadırlar.

Kaynak Işınlarının Sağlığa Etkileri 100-4000 Angströmlük kısa dalga boyu, görünen ışık bandının üst tarafında yer alan mor ötesi ışınlar; yüksek enerjili, sert karakterli ve çalışanların gözlerinde hasar etkileri olan ışınlardır. Ayrıca bu ışınlar görülemediğinden göz refleksleri ile korunabilme olasılığı da bulunamamaktadır. 8000-10.000.000 Angströmlük dalga boyu ile görünen ışık bandının alt tarafında yer alan kızılötesi ışınlar ise, düşük enerjili olduklarından çalışanların gözleri üzerindeki etkisi ve zararları mor ötesi ışınlarından daha azdır.

Kaynak Işınlarının Sağlığa Etkileri Parlak ışınlarla gözler korunmadan yapılan kaynak işlemlerinde, göz yanması, kanlanması, kızarması gibi sağlık sorunları ortaya çıkmaktadır. Uzun dönemde de görme kayıpları, katarakt ortaya çıkmaktadır. Kızılötesi ışınlar deride ısınma ve uzun süreli maruziyet sonucu kızarma ve yanıklara neden olur. Arktan gelen ışınlar ise saydam tabakanın yanıklara ve katarakt hastalığına neden olur.

Kaynak İşleminde İş Güvenliği Kapalı yerde elektrik ark kaynağı yaparken, içeride bulunan elektriksel yönden iletken parçalara(duvarlar, zemin, ızgaralar, borular) aynı anda dokunuluyorsa veya dik durmak mümkün değilse, elektriksel tehlike mevcuttur. Bir odanın bir boyutu (uzunluk, genişlik, veya yükseklik) 2 m’den az ise bu tehlike mevcuttur. Dar yerler; küçük bodrum odaları, galeriler, boru hatları, tanklar, kazanlar, ve dehlizlerdir. Bu tür işler yapan çalışanlar kolay tutuşmayan iş elbisesi giymelidir. Yapay havalandırma cihazları gereklidir; yoksa solunum cihazları kullanılmalıdır. Gaz tüpleri arabada ve bağlı olmalıdır. Hortum vb. dar yerde sıkışmış olmamalıdır.

Kaynak İşleminde İş Güvenliği Yalnız çalışılmamalı, bir gözlemci eşliğinde çalışılmalıdır; İçinde ne olduğu bilinmeden kaynak yapılmamalı; varsa kapak açık tutulmalıdır. 24 voltluk seyyar lamba eşliğinde uygun kişisel koruyucular kullanılarak kaynak yapılmalıdır. Elektrik kaynak ve kesme makinelerinde kullanılan elektojen grupları , elektrik redresörleri ve transformatörleri ile bunların yalıtılmamış kısımları, dokunmalara karşı korunmuş ve elektrik kaynak makinelerinin metal çerçeveleri uygun şekilde topraklanmış olmalıdır. Makinelerin çıkış uçlarının veya kaynak devrelerinin bir kutbu, kaçak akımlara karşı, iş parçasında topraklanmış olmalıdır. (İSG Tüzüğü Madde 330-331)

Kaynak İşleminde İş Güvenliği İçinde ne olduğu bilinmeden kapalı kaplar kaynak yapılmamalıdır; varsa kapak açık tutulmalıdır. İş parçalarına altlık olarak varil, silindir vb. kullanılmamalıdır. Çalışanlar uygun kişisel koruyucuları kullanıyor olmalıdır.

Kaynak İşleminde İş Güvenliği Kolay tutuşan maddelerin olduğu ve ayrıca patlama tehlikesi bulunan yerlerde; öncelikle yanma ve patlama tehlikeleri giderilmelidir. Kapalı kaplarda, aparatlarda, tanklarda ve borularda kaynak, kesme, düzeltme vb. işler, yanma, patlama ve tehlikeli gaz oluşumu kesinlikle önlendiği taktirde yapılmalıdır. Solvent, yağ vb. boşaltılmış bidonlar kapalı ise, bunlar buharlaşarak kabı doldururlar. Sıkışmış gaz kaynak işlemi sırasında patlar. Hava tutularak içindeki yanıcı gazın hiç kalmaması sağlanmalıdır.

İkaz ve Uyarılar İşyerinde herkesin (ziyaretçiler dahil) güvenliği açısından ikaz ve uyarılar önem taşımaktadır. O nedenle girilmeyecek yerlerin uyarı levhaları konulmanın yanı sıra girilmeyi önleyecek şekilde koruma altına alınması gereklidir. Elektrik işlerine müdahale, elektrik panolarına yaklaşma vb. konularda ilgili tüm yerlere mutlaka uyarıcı levhalar konulmalıdır. Çalışma alanlarında kullanılması gerekli kişisel koruyucular o bölümlere özel olarak uyarı levhaları ile tanımlanmalıdır.

İkaz ve Uyarılar Çalışma alanlarına özel riskler konusunda çalışanlar bilgilendirilmelidir. Hazırlanan uyarı levhaları vb. anlaşılır, göze hitap eder, işe spesifik olmalıdır. Uyarı levhalarının yanı sıra yazılı talimatlar, bilgilendirme eğitimleri, iş başı eğitimleri, kazaya ramak kalma olgularının değerlendirilmesi gibi konularda uyarı ve bilgilendirme sistemi kapsamında ele alınmalıdır.

Kazasız günler dileriz