FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ 5.SINIF DERS SUNUSU

Ünitemiz: Maddenin Değişimi ve Tanınması Konu: Su, Halden Hale Girer

Maddelerin Değişimi ve Tanınması Geçen yıl öğrendiğimiz maddenin halleri konusunu,bu sene biraz daha yakından inceleyeceğiz.

Suyun Doğadaki Farklı Halleri Su buharı atmosferde yükselirken soğuk hava ile karşılaşır ve bu karşılaşma su buharının su zerrecikleri şeklinde yoğuşmasına neden olur. Yoğuşma sonucu bulut meydana gelir. Bulutu oluşturan su zerrecikleri birleşerek su damlalarına dönüşür.

Suyun Doğadaki Farklı Halleri Su damlaları bulutta tutunamayacak ağırlığa ulaştığında yeryüzüne yağmur olarak düşer.

Biliyor musunuz? Yukarıdan aşağıya doğru bırakılan bir cisim,yer çekimi etkisiyle hızla düşmesine rağmen,yağmur damlalarının sabit hızla düştüğünü,Milyonlarca yağmur damlası aynı anda yere doğru inerken,rüzgarların da etkisine rağmen birbirlerine değmeden indiğini…

Suyun Doğadaki Farklı Halleri Oluşumu bakımından yağmura benzeyen diğer bir yağış türü de kardır. Bulutu oluşturan su zerrecikleri su damlacıklarına dönüşmeden donarak küçük buz kristalleri halini alır.

Suyun Doğadaki Farklı Halleri Buz kristalleri sıcaklığı 0 derecenin altında olan bulutlarda oluşur. Bu buz kristalleri birleşerek büyür ve kar tanelerine dönüşür. Bu taneler havada asılı duramayacak ağırlığa ulaştığında yer yüzüne yağar.

Suyun Doğadaki Farklı Halleri Bulutlar çok soğuk hava tabakalarına rastladığında su damlacıklarının bir kısmı aniden donarak buza dönüşür. Bulut içerisindeki buz taneciklerinin ağırlaşıp aşağı doğru hareketi sırasında taneciğin çevresindeki su zerrecikleri tekrar donar.

Suyun Doğadaki Farklı Halleri Rüzgarın da etkisiyle bulut içinden birkaç kez alçalıp yükselen buz taneciği küre şeklindeki dolu tanesini meydana getirir.

Suyun Doğadaki Farklı Halleri Atmosferde yükselerek soğuk hava tabakasıyla karşılaşan su buharının yoğuşarak bulutları oluşturduğunu biliyoruz. Atmosferin yeryüzüne yakın bölgelerinde ani soğuma olduğunda buradaki su buharı yoğuşarak sisi oluşturur.

Suyun Doğadaki Farklı Halleri Havadaki su buharının soğumuş cisimlerle karşılaştığında yoğuşarak oluşturduğu su damlalarına çiy denir.

Suyun Doğadaki Farklı Halleri Meydana gelişi bakımından çiye benzeyen başka bir oluşum ise kırağıdır. Çiyden farkı aşırı soğuyan su buharının soğuk yüzeylerde buz kristalleri haline dönüşmesidir. Bu olayın gerçekleşmesi için sıcaklığın 0 derecenin altına düşmesi gerekir.

DOĞADA SU DÖNGÜSÜ Su,dünyamızda farklı yerlerde farklı şekillerde bulunabilir.Doğal su kaynakları olan akarsular,göller,denizler ve yer altı sularında sıvı halde,dünyamızın kutuplarında ise dev buz kütleleri(buzul) (katı) halinde ve atmosferde(hava kürede) ise su buharı (gaz) halinde bulunur.Yeryüzünün yaklaşık ℅71’ini oluşturan su,canlıların yapısında da yer alır.

Su döngüsü; Suyun ısı etkisiyle buharlaşarak atmosferde yükselmesi ve burada yoğuşup tekrar yeryüzüne inmesine denir.Bu döngü devamlı bir süreci ifade eder. BULUTLAR OKYANUS DENİZ GÖL AKARSULAR YAĞMUR KAR DOLU

Enerji Kaynağımız Güneş Güneş çevresine çok büyük enerji yayan bir gök cismidir. Bu enerjinin çok az bir bölümü Dünya’ya ulaşır ve dünyamızı aydınlatarak ısıtır. Dolayısıyla Güneş bizim temel ısı ve ışık kaynağımızdır.

İnsanlar temiz bir enerji kaynağı olan güneşten yararlanmanın değişik yöntemlerini geliştirmiştir. Örneğin;Güneş enerjisi kullanarak sıcak su elde etmek mümkündür. Bunun için evlerin çatılarına veya uygun bir yere güneş enerjisi ile su ısıtan güneş panelleri yerleştirilir.

Güneş ışınları olmasaydı; Yeryüzü karanlık olurdu. Yeryüzü soğuk olurdu. Bitkiler olamayacağı için hayvanlar ve insanlar yiyecek bulamazdı. Yani yeryüzünde yaşam olamazdı. Sonuç olarak Güneş yeryüzündeki tüm canlıların ihtiyacı için var edilmiştir.

Hal Değiştirme Maddelerin ısı etkisiyle bulundukları hali değiştirerek katı,sıvı ya da gaz haline gelmesine hal değiştirme denir.

Hal Değiştirme; Sıvı maddenin gaz hale geçmesi(buharlaşma) Gaz maddenin sıvı hale geçmesi(yoğunlaşma) Katı maddenin sıvı hale geçmesi(erime) Sıvı maddenin katı hale geçmesi(donma) Katı maddenin doğrudan gaz haline geçmesine ya da gaz maddenin doğrudan katı hale geçmesi(süblimleşme) olmak üzere beş şekilde gerçekleşir.

BUHARLAŞMA Sıvı bir maddenin ısı enerjisi alarak gaz hale geçmesine buharlaşma denir. Örneğin; Avucumuza döktüğümüz kolonya bir süre sonra derimizden ısı alıp buharlaşırken bir serinlik hissi oluşturur. Odada bulunan bir bardak su buharlaşarak bir süre sonra azalır.

BUHARLAŞMA HER SICAKLIK DERECESİNDE OLUR Dışarıya asılan ıslak çamaşırlar üzerindeki su damlacıkları ortamdan ısı alarak buharlaşıp havaya karışınca çamaşırlar kurumuş olur. Çamaşırlar sıcak havada,soğuk havaya göre daha çabuk kurur.Buna göre;buharlaşma her sıcaklık derecesinde olur., Ancak sıcaklık arttıkça buharlaşma hızı artar.

Buharlaşma hızı: Sıcaklık artışıyla, Rüzgarla, Havadaki nemin azalması ve Sıvı yüzeyinin genişlemesiyle artar.

YOĞUŞMA Atmosferde yükselen buhar soğuk hava tabakasıyla karşılaştığında yoğuşur. Gaz halindeki bir maddenin ısı enerjisi vererek sıvı hale dönüşmesine yoğuşma denir.

YOĞUŞMA ÖRNEKLERİ; Doğa olaylarından yağmur havadaki su buharının yoğuşması ile meydana gelir. Ev içine çamaşır serildiğinde pencere camlarında.