Fosfor Döngüsü

Fosfor döngüsü, gaz formu olmadığı için, maddenin karadan denize oradan tekrar karaya taşındığı çökelti tipi döngüdür. Su fosfor içeren kayalardan geçerken, onları yavaş ta olsa aşındırır ve inorganik (PO4) moleküllerini açığa çıkartır. Bitkiler aldıkları fosforu nükleik asitler dahil birçok molekülün yapısında kullanırlar.

Fosfor canlı protoplazmayı, cansız hücrelerden ayıran ve bütün enerji transformasyonlarında yer alan ATP'nin yapısında yer alır. Karbon ve azot gibi fosfor da besin zincirinde bir organizmadan diğerine aktarılır. Hayvansal atıklar ile ölü organik kalıntıların ayrışması sonucu serbest hale gelen fosfor tekrar bitkiler tarafından kullanılır.

Su ekosistemlerinde de fosforun bitkiler tarafından alınması, bitkisel dokuların heterotroflar tarafından tüketilmesi ve atıkların ayrıştırıcılar tarafından ayrıştırılıp, açığa çıkan fosforun tekrar üreticilerin kullanımına sunulması kara ekosistemlerinde olan gibidir.

İnorganik P: çözünmez inorganik P bileşikleri bitkilere büyük ölçüde yarayışsız durumdadır. Fakat birçok mikroorganizma fosfatları çözerek yarayışlılığını arttırabilir. Bu tür bakteriler çoğunlukla kök yüzeyi üzerinde yaygındırlar. Pseudomonas, Mycobacterium, Micrococcus, Bacillus, Flavobacterium, Penicillum, Sclerotium, Fusarium, Aspergillus gibi birçok tür çevrimde aktif rol oynar.

Bu mikroorganizmalar Ca3(PO4)2, apatit veya benzeri çözünmez maddeleri ana fosfat kaynağı olarak kullanırlar. Organizmalar çözünen fosforu sadece özümlemez aynı zamanda büyük miktarlarda çevrim yaptıklarından yarayışlı fosforu serbest bırakırlar. Çözünmez fosfor bileşiklerinin çözünmesinde mikroorganizmaların ürettikleri organik asitler de etkili olur. Amonyum ve kükürt oksitleyen kemoototrofların oluşturduğu nitrik ve sülfürik asit de önemli rol oynar. Su faktörü de fosfatın çözünürlüğünde etkendir. 

Organik fosforun mineralizasyonu

Bitki dokusunda bağlı bulunan fosforun mineralizasyonunda birçok bakteri, mantar ve aktinomiset etkili olur. Organik fosfor doğal ortamlarda işlenen alanlara göre daha hızlı olur ve serbest kalan P miktarı daha fazladır. Sıcaklık mineralizasyonu hızlandırır. Genel mikrobiyal koşullar için uygun olan pH yarayışlı duruma geçirilen P miktarını artırır. Organik substratlardaki fosforu açığa çıkaran enzimler genel olarak fosfatazlar olarak bilinir. 

Fosforun mikrobiyal nükleik asitlere, fosfolipit veya diğer protoplazmik maddelere özümlenmesi, bu elementin kullanılabilir olmayan formlar halinde birikmesine yol açar.  Fosfor da azot gibi hem mineralize hem de immobilize edilen bir elementtir. Bu nedenle ayrışan bitki kalıntılarının P kapsamı, sorumlu populasyonun besin maddesi gereksinimi tarafından kontrol edilir.

HAZIRLAYANLAR EMRE DAVARCI RABİA AKÇORA ESRA BALKİS AHMET ÖZER ELİF YILDIZ CEVDET ALTINTAŞ