FOCUS GROUPS (Odak Grupları) Elektronik Öğrenme Ortamları Tasarımı Dersi Ferhat TOSLAK 1030137013

GİRİŞ Bilimsel araştırmalar çok çeşitli nitel ve nicel yöntemlerle yapılmaktadır. Bu nitel yöntemlerden bir tanesi de odak gruplarıdır. Odak grupları nicel olarak elde edemeyeceğimiz özellikle insanların davranışlarına ilişkin iç dinamikleri açıklamada ayrıntılı bilgi edebileceğimiz yöntemlerden biridir.

Odak grupları nedir? Araştırmacının bilgi toplamak için belirlediği konu üzerinde, konuyla ilgisi olan 6-12 kişiden oluşan bir grubun görüşlerini, fikirlerini ve tutumlarını ortaya çıkartmak için gerçekleştirilen, bir konu uzmanı moderatör tarafından önceden belirlenmiş sorularla yürütülen bir yöntemdir.

Odak grup aşamaları Odak grup 4 aşamadan oluşur;

1. Araştırılacak olan konu belirlenir; Ele alınacak olan konular geniş ve dar kapsamlı olacak şekilde ayrılıp önemine göre sıralanır. Gündem belirlenir

2. Görüşülecek kişilerin belirlenmesi Kimlerle görüşülmelidir? Görüşülecek kişilerin ortak özellikleri nelerdir? Görüşmelerde hangi başlıklar ele alınacaktır? Hangi sorular hangi sırayla sorulacaktır? Sorularına cevap aranır.

3.Oturumun yeri zamanı ve bileşenlerinin belirlenmesi Oturumun yeri zamanı yöneticisi ve gözlemcisi belirlenir. Plana göre görüşme başlatılır. Sorulacak olan genel ve özel sorular sorulur görüşme 2-3 saat içinde bitirilir.

4. Değerlendirme Son olarak elde dilen veriler ve gözlemcinin tuttuğu notlar ses kayıtları incelenir. Analiz yapılırken grubun içinde olduğu sosyal ortamın özellikleri de göz önünde bulundurulur. En son yapılan araştırma ve sonuçları raporlaştırılır .

Farklı bir Odak Grup Yapısı 1.Odak grubu için bir amaç belirlenir. Amaçla ilgili en iyi bilgi toplanır. Görüşmeye davet edilecek en iyi gözlemciler belirlenir. Bir tartışma klavuzu geliştirilir.

2. Nitelikli katılımcıların belirlenmesi Konuyla en çok ilgili olan kimselerin belirlenmesi. Toplum tarafından kabul görmüş kişilerin belirlenmesi.

3.Yeni katılımcılar Potansiyel katılımcıların listesi belirlenir. Bu kişilerin etkin olup olmadığını anlamak için yerel gazeteler ve internet sitelerine göz atılır. Sonrasında belirlenen kişilere içerisinde toplantının yeri zamanı ve iletişim bilgileri bulunan bir mektup gönderilir. Katılıp katılmayacakları takip edilir.

4. odak görüşmasi için bir yer ve saat belirlenir. Okul, toplum merkezleri, kütüphaneler olabilir. Toplantı yeri bir oda olmalıdır. Toplantı zamanı herkese uyan bir zaman olmalıdır.

5. Bir moderatör ve gözlemci seçilir. Moderatör konuların tamamının içerikte olmasına dikkat etmelidir. Geri bildirim ve bilgi için katılımcıların görüşlerinin tamamı alınmalıdır. Zaman sınırı aşılmadan tüm sorulara grubun cevap vermesi sağlanmalıdır. Katılımcıların rahat bir şekilde sorulara cevap vermeleri için objektif olunmalıdır. Gözlemci tüm veriler için ses kayıt cihazı ile hazır olmalıdır.

6. Tartışma klavuzu oluşturulur. Bu klavuz moderatör için bir yol haritasıdır. İlk önce genel sorular, daha sonra derinlemesine sorular sorulur. Moderatör kişilerin verdiği cevaplara göre ek sorular sorar.

7. Toplantı sırasında kullanmak için materyaller hazırlanır. Konu ile alakalı broşürler, afişler, haberler, makaleler, bültenler vs. Bu makaleler moderatörün sorduğu soruların objektifliğini artırır.

8. Toplantı günü için ayrıltılara dikkat edilmelidir. Katılımcılara teşekkür, içecek servisi, toplantı odasının yerini gösteren işaretler, yaka kartları, su , kalem, kağıt vb. gibi ayrıntılar unutulmamalıdır. Toplantı başlangıç ve bitiş zamanlarını belirten içerik katılımcılara verilmelidir. Çünkü katılımcılar gönüllülerden oluşmaktadır.

Ne öğrendim analizi. Ölçülebilir olmasa da odak grup çalışmaları çok verimli olabilmektedir. Önce ana bulgular vurgulanır, olumlu ve olumsuz olarak ortaya çıkanlar değerlendirilir.

Odak grupları için örnek bir zamanlama. Moderatör teşekkür konuşması ve giriş (1dk) Genel kuralların söylenmesi (2dk) Katılımcıların tanıtılması (10dk) Genel sorular (10 dk) Özel sorular (25 dk) Materyallaerin sunulması(15 dk) Bitiş sorusu(10 dk) Kapanış (2 dk)

Odak Grupalrın avantajları 1.Sosyal ortam içinde gerçekleştirildiği için katılımcılar doğal hareket edebilmekte ve birbirlerinden etkilenerek değişik fikirler üretebilmektedir. 2.Konular esnek bir şekilde ele alınabilmektedir. 3.Yüz yüze yapıldığı ve anında test edilebildiği için geçerliliği yüksek olan bir yöntemdir. Ayrıca verilerin analizi de kolay olmaktadır. 4. Maliyeti azdır. 5.Kısa zamanda verilere ulaşılabilmekte, zamandan tasarruf edilebilmektedir.

Odak grupların sınırlılıkları. 1. Zor kontrol edilebilmektedir. Tartışma esnasında grup kontrolden çıkabilir. 2. Elde edilen verilerin grubun sosyal yapısı içerisinde yorumlaması gerekmektedir. Bu da her zaman kolay olmamaktadır. 3. Grubun eğitilmiş görüşmeciler tarafından yürütülmesi gerekmektedir. 4. Araştırmacı farklı özellikte gruplarla karşılaşabilmektedir. 5. Her zaman grubun homojen olmasını sağlamak zordur. 6. Konuşmacılar arasında denge kurmak zor olabilir.

Moderatörün yapması gerekenler Açık uçlu sorular sorarak tartışmayı teşvik eder. İrdeleyici sorular sorar ve derinlemesine bilgiye ulaşır. Her ifadenin ne anlama geldiğini araştırır. Söylenenleri tekrarlayarak yanlış anlamaları önler. Farklı ifadeler arasındaki ilişkilere dikkat çeker. Her katılımcının tartışmalarda yer almasına özen gösterir. Bir katılımcının görüşmeye egemen olmasına izin vermez. Çekingen katılımcıları göz ardı etmez. Katılımcıları hiçbir açıdan eleştirmez. Hiçbir ifadenin anlamıyla ilgili varsayımda bulunmaz. Kişisel görüş bildirmez. Konunun dağılmasına izin vermez.

Odak grup çalışması için takvim. 2 ay önce; Genel hedefleri ve amaçların taslak haline getirilmesi. Kaç adet odak grup kurulacağı. Potansiyel katılımcıların belirlenmesi. Moderatörün belirlenmesi.

 1 ay önce Taslak tartışma klavuzu hazırlanır. Kullanılacak materyaller hazırlanır. Potansiyel katılımcılara davetiye gönderilir. Yer için rezervasyonlar yapılır.

3 hafta önce Davetlilerin takibi yapılır. Tartışma klavuzuna son şekli verilir. Materyallere son şekli verilir. Kayıt cihazı seçilir. 2 hafta önce; Davetli takipleri yapılır.

1 hafta önce Masa,sandalye, yazı tahtası vb. fiziksel gereksinimler karşılanır. Son hafta İkramların hazırlanması. Katılımcılara onay çağrısı.

Sonraki hafta; Tartışmaların özetinin yazılması. Katılımcılara teşekkür notu gönderilmesi.

Moderator introduction, thank you and purpose Hello. My name is __________. I’d like to start off by thanking each of you for taking time to come today. We’ll be here for about an hour and a half. The reason we’re here today is to get your opinions and attitudes about issues related to [name of school]. I’m going to lead our discussion today. I am not here to convince you of anything or try to sway your opinion. My job is just to ask you questions and then encourage and moderate our discussion. I also would like to introduce [name of recorder]. [He or she] will be recording our discussion today for my report.

Groundrules To allow our conversation to flow more freely, I’d like to go over some groundrules. 1. Please talk one at a time and avoid side conversations. 2. Everyone doesn’t have to answer every single question, but I’d like to hear from each of you today as the discussion progresses. 3. This will be an open discussion … feel free to comment on each other’s remarks. 4. There are no “wrong answers,” just different opinions. Say what is true for you, even if you’re the only one who feels that way. Don’t let the group sway you. But if you do change your mind, just let me know. 5. Just let me know if you need a break. The bathrooms are [location].

Intro of participants Before we start talking about [name of school], I’d like to meet each of you. Please tell me: Your name How long you have lived in this area If you have school-age children and if you have children at [name of high school]

General questions What do you think about the local schools? What do you think about [name of high school]? What does it do well? How could it improve? What qualities do you think define a successful high school?

Specific questions [Name of high school] currently has [# of students]. Do you think the number of students makes a difference in how well the students do? If yes, why would fewer students be better? If no, why specifically? School officials say they are redesigning their school to create a more personalized learning environment. [Or, insert specific details about your plan.] What concerns do you have about that? What do you like about that? What would you like school administrators to consider as they move forward with this plan? How should school administrators involve the community in this plan?

Present materials to gauge reaction Take a few minutes and study this [brochure, flyer or other product]. What does it tell you about the changes planned for [name of high school]? How do you feel about what it says? Does this information make you think differently about the plan to redesign [name of school]?

Closing question If it were your job to advise school administrators, what advice would you give them on their plans? Closing Thanks for coming today and talking about [name of school]. Your comments have given me lots of different ways to see this issue. I thank you for your time.

Kaynaklar Akşit, B.T. 1992. “Medikal araştırmalarda etik sorunlar” Türk Tabipler Birliği’nin düzenlediği ‘Sağlık Kongresi’ne Sunular’ bildirisi. 8-11 Mart. Shareton Oteli. Ankara. Budak, Ç. 2006. “Odak Grup Görüşmesi” Ankara Üniversitesi Eğit. Yön. Teft. Plan. Yük. Lis. Prog. Conducting Focus Groups. Courtesy of the Bill & Melinda Gates Foundation