L İ NUX NED İ R?

1. Linux Nedir ? Linux, serbestçe da ğ ıtılabilen, çok görevli, çok kullanıcılı UNIX işletim sistemi türevidir. Linux, İ nternet üzerinde ilgili ve meraklı birçok kişi tarafından ortak olarak geliştirilmekte olan ve başta IBM-PC uyumlu kişisel bilgisayarlar olmak üzere birçok platformda çalışabilen ve herhangi bir maliyeti olmayan bir işletim sistemidir.

Linux, temel olarak Finlandiya Üniversitesinde ö ğ renci olan Linus Torvalds'ın ve İ nternet üzerinde meraklı bir çok yazılımcının katkıları ile geliştirilmiştir.

Linux gelişimi açık bir şekilde yapılmaktadır. Bunun anlamı, işletim sisteminin her aşaması açık olarak İ nternet üzerinde yayınlanmakta, dünyanın dört bir yanında kullanıcılar tarafından test edilmekte, hataları ve eksiklikleri tespit edilerek düzeltilmekte ve geliştirilmektedir.

Geliştirmede yer alan bu açıklık Linux'un en büyük avantajlarından biridir. 5 Ekim 1991 tarihinde 0.02 sürümü Linux ilk defa tanıtıldı. İ şletim sisteminin çekirde ğ i için verilen numaralar kısa sürede bir standart kazandı. a.x.y seklinde belirtilen çekirdek türevlerinde y bulunulan seviyeyi, x gelişim aşamasını göstermektedir.

Tek sayılı x'ler geliştirme aşamalarını çift sayılı x' ler ise güvenilir Linux çekirdeklerini göstermektedirler. a ise de ğ işik Linux sürümlerini belirtir. Bu yazının hazırlandı ğ ı A ğ ustos 1997 içerisinde en son güvenilir (kararlı) Linux çekirde ğ i , en son gelişim aşamasındaki çekirdek ise 'dir.

1.1 Linux'un Destekledi ğ i Donanımlar Linux şu anda başta IBM-PC uyumlu kişisel bilgisayarlar olmak üzere Apple, Atari ve Amiga gibi tabanlı bilgisayarlar üzerinde, Sun Sparc işlemcili iş istasyonları, Alpha işlemcili kişisel bilgisayarlar, MIPS, PowerPC, HP PA-RISC ve ARM mimarilerinde çalışmaktadır.

IBM uyumlu kişisel bilgisayarlar üzerinde ve üzeri ( Pentium PentiumPro ve türevleri) de ğ işik üreticilerin işlemcileri ile sorunsuz olarak çalışmaktadır ve 8086 işlemcili bilgisayarlar için sınırlı kabiliyette Linux uygulamaları mevcuttur.

PCI, VESA, ISA ve MCA mimarilerinde her türlü anakartı desteklemektedir. Teorik olarak 4 Gbyte'a kadar RAM desteklenmektedir.

AT uyumlu diskler (IDE, EIDE ve 16 bitlik MFM,RLL veya ESDI) desteklenmektedir. Kontrol kartına uyumlu destek bulundu ğ u sürece SCSI diskler ve di ğ er cihazlar desteklenmektedir. IDE-ATAPI CD-ROM sürücüleri, ve bazı özel CD-ROM kontrol kartları desteklenmektedir.

Metin ekranlarda CGA, EGA, VGA, Hercules veya uyumlu kartlar desteklenmektedir. X Window ortamında genel VGA ve SVGA uyumlu kartlar ve S3, ET4000, 8514/A, ATI MACH8, ATI MACH32 gibi birçok görüntü kartı desteklenmektedir. Birçok 10 ve 100 Mbit Ethernet kartı, ISDN, ATM, FDDI, SLIP, CSLIP, PPP deste ğ i verilmektedir.

1.2 Linux'un Kullanım Amaçları Ücretsiz olarak da ğ ıtılıyor ve gelişiminin hala devam ediyor olması birçok kişinin Linux'un profesyonel alanlarda kullanılamayaca ğ ının düşünmesine yol açmaktadır. Oysa Linux işletim sistemini kullanan bilgisayarlar özel kullanım başta olmak üzere birçok alanda yaygın olarak kullanılmaktadırlar.

Kişisel Kullanım Kişisel Kullanım Linux evinde veya işinde UNIX işletim sistemi altında çalışmak isteyenler için ideal bir platformdur. Özellikle işi veya e ğ itimi sırasında UNIX platformlar altında çalışmak, uygulamalar kullanmak veya yazılım geliştiren kişiler kendi kişisel bilgisayarlarında benzer ortamı yakalayabilmekte ve işlerini kendi kişisel bilgisayarlarında gerçekleştirebilmektedirler.

Internet Sunucusu Linux do ğ rudan TCP/IP deste ğ i ile gelmektedir. Bu yönü ile TCP/IP temelli bilgisayar a ğ larında hem istemci hem de sunucu olarak yaygın kullanım bulmuştur. Üzerinde hali hazırda bulunan servislerin çeşitlili ğ i, yeni çıkan servislere hızlı ayak uydurması, kolay konfigüre edilebilmesi ve özellikle de düşük maliyeti sebebi ile yaygın olarak İ nternet servislerinin verilmesi amacıyla kullanılmaktadır.

Zamanla verdi ğ i a ğ servisleri başka protokollere destek verecek şekilde genişletilmiştir. Şu anda Linux o WWW sunucu o DNS sunucu o NFS sunucu o NIS sunucu o X Window sunucu o BOOTP sunucu o SMTP sunucu o FTP sunucu o LIST sunucu o NEWS sunucu

TCP/IP servislerinin yanı sıra o NOVELL sunucu (Novell protokolü kullanarak disk ve yazıcı servisi) o SAMBA sunucu (Windows 3.1, Windows95, Windows NT ve WfW için disk ve yazıcı servisi) o APPLETALK sunucu (MacOS kullanan Apple makinalar için disk ve yazıcı servisi) o verebilmektedir.

A ğ Elemanı A ğ Elemanı Linux yazılım deste ğ i ile birçok a ğ elemanının yerine geçebilecek bir alternatif olarak kullanılabilmektedir. Birden fazla a ğ ın birbirine ba ğ lanması amacıyla bir yönlendirici (router) olarak da kullanılabilmektedir.

Özellikle farklı protokoller arası bir geçiş elemanı olarak yaygın şekilde Linux'tan yararlanılmaktadır. Ayrıca yönlendirici olarak kullanıldı ğ ında kolaylıkla güvenlik amacıyla firewall olarak konfigüre edilebilmektedir. Buna ek olarak bir a ğ üzerinde bulunan iki segmanın trafi ğ ini birbirinden ayıran bir köprü (bridge) olarak da hizmet verebilmektedir.

1.3 Yazılım Özellikleri Bir işletim sistemi, ne kadar mükemmel olursa olsun, uygulama yazılımlarının çoklu ğ u ve kalitesi ile var olabilirler. Herhangi bir Linux da ğ ıtımı içerisinde, de ğ işik amaçlara hizmet eden birçok yazılım bulunmaktadır. Ancak her geçen gün bu da ğ ıtımlarda yer almayan yeni yeni yazılımlar çıkmaktadır.

UNIX makinalar üzerinde yer alan uygulamaların ço ğ u, de ğ işik platformlar altında bulundu ğ undan çalıştırılabilir olarak da ğ ıtılmaz, kaynak kodu şeklinde sunulurlar. Söz konusu yazılımı kullanmak isteyen bir kullanıcı bu kaynak kodunu kendi platformunda derleyerek çalıştırır. Bu tür yazılımların birço ğ u Linux altında kolaylıkla çalıştırılabilmektedir.

Linux'a özel veya Linux üzerinde geliştirilen yazılımlar için standart bazı FTP arşivleri vardır. Bunların en bilineni Sunsite FTP arşividir. Burada çeşitli dizinler altında konularına göre ayrılmış bir durumda elektronik devre tasarım yazılımlarından oyun programlarına kadar birçok de ğ işik yazılım bulunmaktadır.

X Window Arabirimi o Linux işletim sistemi altında X Window sistemi ile Windows altındaki gibi grafik arabirimiyle birlikte çalışabilirsiniz. Windows ile u ğ raşan herkes rahatlıkla X Window'a geçiş yapabilir. X ile ekranda aynı anda birden fazla pencere açılabilir, fare yardımıyla birden fazla uygulama aynı anda kontrol edilebilir.

o Pekçok uygulamanın (özellikle İ nternet tabanlı) X üzerinde çalışan sürümleri vardır. Bu sayede metin tabanlı ekrana (vt100) dönmeden her işinizi X yardımıyla tamamlayabilme şansınız olur. Bu sayede Linux, bir iş istasyonu görünümüne ve kullanışlılı ğ ına sahip olacaktır.

o X pencere denetleyici (window manager - wm) kullanıcı ile X arasında bekler ve klavye ile fareden aldı ğ ı emirleri ekranda yerine getirir. Bu emirler, pencerelerin açılması, kapatılması ve yerlerinin de ğ iştirilmesi gibi komutlardır. Sıkça kullanılan pencere denetleyicileri fvwm, twm ve olwm'dir.

1.4 Linux ve Donanım Deste ğ i Bir işletim sisteminin tüm kartları tanıması, tüm sabit disklerle çalışabilmesi, tüm giriş/çıkış kartlarıyla uyum içinde çalışması mümkün de ğ ildir. Bu konuda çok iddalı olan tak-çalıştır sistemine sahip Windows95 bile bazen yetersiz kalabilmekte. Linux da piyasada yeralan hemen hemen bütün donanımlarla birlikte çalışabilir.

Linux, üzerinde matematiksel işlemci olsun veya olmasın Intel 386SX/DX, 486SX/DX/SX2/DX2/DX4, Pentium ve PentiumPro işlemcilerde sorunsuz çalışır. Bunlarla beraber AMD, Cyrix gibi firmaların işlemcileri de Linux tarafından desteklenir.

Matematik işlemcisi olmayan bilgisayarlarda Linux'un beyni sayılan çekirdek, matematik işlemcisine gerek duyulan kod parçalarında bu işlemciyi emüle edebilir. Burada belirtilen IBM uyumlu PCler dışında ALPHA, PowerPC, MIPS, farklı Sparc modelleri, PA-RISC gibi birçok farklı işlemciye de başarılı bir şekilde taşınmıştır.

Linux, kişisel bilgisayarlarda kullanılan ISA, VLB (Vesa Local Bus - yerel veri yolu), EISA, MCA (IBM Microchannel) veya PCI veriyolu mimarisi ile çalışabilirler. Linux, SMP (symmetric multi processor) olarak da bilinen birden fazla işlemcili bilgisayarlar üzerinde de çalışabilir ve birden fazla işlemciyi en verimli şekilde kullanır.

Linux'un di ğ er işletim Sistemlerinden farkları Linux'un di ğ er işletim sistemlerinden en önemli farkı açık kaynak kodlu ve ücretsiz oluşudur. Apple'ın Mac OS'i de bir Lunix yazılımı olmasına ra ğ men açık kaynak kodlu de ğ ildir. Linux, Mac OS ve Windows Linux işletim sistemi açık kaynak kodlu olması dolayısıyla kişi ve kurumlar tarafından kendi isteklerine göre düzenlenebilir. Mac Os ve Windows kişilere bu özelli ğ i sunmaz.

L İ NUX’un Olumlu yanları Linux ücretsizdir. Herhangi bir linux işletim sistemi da ğ ıtımını internet adresinden indirebilirsiniz. Linux da kullanaca ğ ınız temel programlar hali hazırda yüklü olarak kurulum ile karşınıza çıkmaktadır. Linux da programların %90 ücretsizdir. Ücretli programlar yok denecek kadar azdır.

Linux Windows 'a oranla daha hızlıdır. Linux sonsuz kişiselleştirilebilen bir işletim sistemidir. Linux 'un her kesime veya kişiye hitap eden da ğ ıtımları mevcuttur. Linux da ğ ıtımlarından bazıları Ubuntu, Open suse, Mint,Fedora,CentOs, Pardus Anka (Yerli İ şletim Sistemi) vs. vs.

Linux da geliştiriciler bir kod yazdı ğ ında o kodun çalışmasından çok en verimli şekilde çalışması esas alınır. Bu da güvenlik konusunda ekstra güç sa ğ lar. Linux da virüs sayısı Windows için üretilenden çok daha azdır. Bu sebeple daha güvenlidir.

Olumsuz yanları İ lk kullanımda linux kullanıcılara zor gelmektedir. Ço ğ u kez kod kullanmak zorunda kalınabilir. Oyunların neredeyse hepsi windows için üretildi ğ inden dolayı oyun oynamak hayal oluyor. E ğ er Windowsdaki ileri ileri tıklayıp yapılan program yüklemelerine alışmış iseniz linux da bunun olmadı ğ ını görünce zorlanabilirsiniz.

KAYNAKLAR