Yağlamanın Önemi Yağlar Genel olarak iki kati cismi birbirinden ayirmak ve surtunme gucunu minimuma indirerek kolay hareketini saglamak icin kullanilan maddeye “yag” denir.bu iki kati cismin arasindaki yaptigi is de “yaglamadir” Madeni yaglar yaglama islemini su sekilde yapar: Yuzeyleri kayganlastirarak Yuzeylere asilip kalarak Surtunen yuzeyler arasinda film teskil ederek Yağlamanın Önemi Bakım-tutum ve onarım giderlerini en aza indirmek, korozyon ve önemli makine parçalarındaki aşınma miktarlarını minimumda tutmak için, verimli bir yağlamanın gerektiği ortadadır ve yağlama konusu bam başka bir önem kazanmıştır. Her hangi bir makinenin başarılı bir biçimde çalıştırılması, onun hareketli ve hareketsiz parçaları arasında oluşturulan ve metal metale teması önleyen yağ katmanına bağlıdır.

Tüm yağlama yağları, metal yüzeyler üzerine yayılacak ve ona yapışacak özellikte olduklarından ,hareketli parçalar arasında olduğu gibi, çok ince bir yağ katmanı veya yağ filmi oluştururlar. Yağ filminin kalınlığına bağlı olarak, metal yüzeyler arasındaki dokunma ya azalır yada tümüyle yok edilir.Oysa,metal metale temas yok edilse bile, değişken karakterli bazı dirençler, yüzeylerin birbirleri üzerinde kayması nedeniyle yok edilemeyecektir. Bu durumda yüzeylerin girinti ve çıkıntıları arasında bulunan ve metal yüzeylere yapışmış olan yağ partikülleri, diğer metal yüzeye yapışma eğilimindedir.Buna “akışkanın sürtünmesi” adı verilir.

YAĞLAMA YAĞLARININ GÖREVLERİ Yağlama yağlarının,sadece makinenin hereketli parçalarının yağlanmasında değil, sürtünme kayıpları ve aşınmayı önlemek, karbon artıklarının birikmesine engel olmak, pistonların soğutulmasını sağlamak, yanma sırasında oluşan asitleri nötrleştirerek etkisiz hale getirmek ve asitlerden gelen aşınmaları en aza indirmek gibi görevleri de vardır. Görevlerini yerine getirmek için ideal bir yağ: Silindir gömleği üzerinde yeterli ve iyi bir yağ katmanı oluşturarak layner ve piston segmanlarının aşınmasını önlemeli, piston segmanlarının yuvarlında tutmalarına neden olan yapışkan atıklar oluşturmamalı, Piston kafası ve eteğiyle iki stroklu makinelerinin portlarında karbonumsu atıklar bırakmamalı, Silindir yüzeyleri ve valfler de yapışkan atıklar bırakmamalı, Yatak aşınmalarının azalmasına yardımcı olmalı, Makineyi temizlemeli,

Yağlama devresinde strainer yada filtrelerde ve yağ soğutucularında çamur ve tıkanmaya neden olan atıklar bırakmamalı, Her türlü filtre kullanımına elverişli olmalı, Tüketimi azaltacak özelliklere sahip olmalı, Yağ değiştirme süresi uzun ve soğuk havalarda kolayca ilk hareketi sağlayacak nitelikte olmalıdır

1) Makineyi temizleme görevi Yukarıda sıralanan özelliklerden makineyi temizleme görevi ,mekanik aşınmaları azaltma ve yatakların korunması konuları çok önemlidir ve ayrıntılı bir şekilde açıklanmaları gerekir. 1) Makineyi temizleme görevi Bu başlık altında dizel makinelerinde kullanılan yağlama yağlarının pistonlar ve tüm makine temizliğine katkıları açıklanacaktır. a) Piston temizliğine katkı: Türlü dizel makineleri, kazanlar ve gaz türbinlerinde yakıtların eksik yanması veya iyi bir biçimde yakılamaması karbonumsu maddelerin oluşmasına sebep olur ayrıca, yağlama yağları yüksek sıcaklığın etkisinde oldukları için kısmen parçalanma ve oksitlenme nedeniyle zayıflar ve özelliklerini yitirirler.

b)Tüm makine temizliğine katkı Yanma odası dolaylarında oluşan karbonumsu maddelerin büyük bir bölümü ,egzoz gazları tarafından makine dışına taşınır.Bu arada,sözü edilen maddelerin bir bölümü, gaz kaçakları yada kartere geçerek yağlama yağını kirletir. Yağın içinde çok küçük partiküller halinde askıda bulunan karbonumsu maddeler, yağ tarafından makine parçalarına taşınarak çamur katmanlarının meydana gelmesine neden olur.

2) Makinenin Soğutulmasına katkı Dizel makinelerinin bir silindirinde, birsaatte üertilen ısı miktarının enaz %40’ı mekanik enerji yada işe dönüşür ve geri kalan bölümü ise türlü yollarla makinenin dışına taşınır ve kaybolur.Kayıp ısının büyük bir bölümü soğutma suyu ve egzoz gazları tarafından götürülür ve ufak bir bölümü ise ışınım ile makine dışına kaçar. Bu arada yağlama yağları tarafından alınan ısı ,pistonları soğutulmayan makinelerde tüm ısının %2si ve pistonları yağ ile soğutulan makinelerde ise %6sı dolaylarındadır. 3) Asitlerden gelen Aşınmaları önleme Kükürt içeren yakıtların yanmaları sırasında ,silindirde kükürt dioksit ve kükürt trioksit ve bunun sonucu düşük sıcaklıklarda “sülfonik ve sülfirik asitler” meydana gelir.Bu gibi durumlarda yağlama yağlarına asitleri nötrleştirecek katkı maddeleri eklenir.

4)Mekanik Aşınmaları Önleme Dizel makinelerinde aşınmaların başlıca 2 nedeni vardır. Birincisi aşındırıcı yabancı maddeler, ikincisi ise metal- metale dokunmadan gelen sürtünme aşınmasıdır.Birinci durumdan yağlama yağları sorumlu değildir.Uygun yakıt,hava ve yağ temizleme yöntemleri ile bu tür aşınmayı en aza indirmek mümkündür.

5)Yatakların korunması İçersinde aşındırıcı ve paslandırıcı maddeler bulunan kullanılmış yağ, yatak metallerini aşındırma eğilimindedir. Bu nedenle yatakların yağlama yağları tarafından korunmaları gerekir. Koruma iki şekilde gerçekleştirilir:1- aşındırıcı ve paslandırıcı maddelerin nötrleştirilmesi ve 2- yatakların metal yüzeylerinde koruyucu bir yağ katmanının oluşturulması.Böylece, yüksek sıcaklıklarda yağlama yağının yatak metalini etkilemesi tehlikesi giderilmiş olunur.

Yağlama Yağlarının Türleri - Mineral Yağlar - Sabit Yağlar - Su - Gres - Grafit

Mineral Yağlar Ham petrolün damıtılmasından elde edilen yağlardır. Ham petrolün damıtılması; damıtma,mumsuzlaştırma, çözündürme, asitle işlem ve kil işlemi gibi türlü işlemleri kapsar.

Sabit Yağlar Bitkisel, hayvansal, balık yağları ve sentetik yağların genel adı sabit yağlardır. Deniz endüstrisinde hayvansal ve bitkisel yağlardan sadece don yağı ve kolza çiçeği yağı kullanılmaktadır. Sentetik yağlar organik sıvılardan sentez yolu ile elde edilen, petrol kökenli yağların dışında kalan ve yağlama özelliği olan maddelerdir.

Sentetik yağlar diğer yağlarla kıyaslandığı taktirde : -Viskozite indekslerinin çok iyi olması -Düşük sıcaklıklarda çok iyi akıcılık -Çok iyi iç sürtünme -Yüksek sıcaklıklarda oksitlenmeye mükemmel dayanım -Düşük uçuculuk -Çok iyi korozyon önleme -Mineral yağlarla çok iyi uyum sağlayabilme gibi açılardan üstün oldukları görülür.

Su Yağ ve greslerin kullanılamayacağı bazı durumlarda su diğerlerine tercih edilebilir. Bu yataklarda malzeme olarak pelesenk,kauçuk ve fenolik plastik bileşikler yatak metali olarak kullanılır.

Gresler Çoğu zaman gresler sabunlarla kalınlaştırılan yağlar olarak tanımlanır. Bu karışımın %80-90 ını mineral yağ, %10- 20 sinide metal sabunları oluşturur.Gresler yapılarına katılan kireç, soda, alüminyum, lityum, sodyum gibi metal tuzlarının özelliklerine göre çeşitlilik gösterirler. Greslerin başlıca uygulama alanı ,sıvı yağların kullanılamadığı, darbeli yük altında çalışan, sürten satıhlar arasında,sıvı yağın akıp gitmesi ihtimali olan yerlerde ve su ile teması olan yerlerde kullanılır.

Grafit Grafit, sürtünmeyi azaltma yeteneği nedeniyle yağ olarak sınıflandırılır. Grafit bir karbon türüdür. Yağ ve greslerin hemen bozulacağı çok yüksek sıcaklıklara da dayanır. Grafit esas olarak sabit bir katı yağdır ve yatağı doldurarak kullanılır.

Yağlama Yağlarının Özellikleri Yatakların özgül basıncı, sıcaklığı ve türlü makine parçalarının birbirlerine göre bağıl hızları çok değişik olduğundan, kuramsal olarak bu farklı kısımların farklı yağlarla yağlanmaları gerekmektedir. Özellikle aynı makinede bir veya birkaç ayrı türden yağın kullanılması, işletmede önemli zorluklara neden olur.

Yağlama yağlarının kimyasal ve fiziksel özellikleri, dizel yakıtlarında olduğu gibi, bir seri deney sonucunda saptanır. Bu deneyler; özgül ağırlık alevlenme noktası yanma noktası kendiliğinden tutuşma noktası akma noktası viskozite karbon atıkları su ve tortu asitlik su ile karışma çamur ve oksitlenme deneyi şeklinde sıralanabilir.

Bu deneylerden ilk dört tanesi yağlama yağları açısından daha önemlidir. Ancak bir yağlama yağının en önemli özelliği, açıklama ve tanımlaması en zor olan “yağlama değeri”dir. Makinenin gerçek işletme koşullarında, aylar ve çoğu zaman yıllar alan uzun süreli ve zahmetli çalışmalar sonucu, bu konuda bir yargıya varılabilir.

Özgül Ağırlık Küçük özgül ağırlıktaki bir yağlama yağı ile daha verimli bir yağlamanın sağlanabilmektedir. Ancak özgül ağırlık yağın yağlama özelliğinin tanımlanması açısından doğrudan bir fikir vermez. Eş özgül ağırlıktaki yağlama yağlarından biri kullanma amacına bağlı olarak diğerinden daha iyi veya daha kötü yağlama özelliklerine sahip olabilir.

Alevlenme Noktası Yağlama yağı bir deney cihazında buharlar oluşacak şekilde ısıtılır. Küçük bir alev oluşturulan buharlara temas ettirildiğinde bir alev görünüyorsa, bu sıcaklık derecesine “Alevlenme noktası” adı verilir. Yağlama yağlarının üretildiği kaynak ve servis karakterine bağlı olarak yağların alevlenme noktaları 113-274°C değerleri arasında değişmektedir.Isı makinelerinin yataklarında yağ sıcaklığı 66°C’yi geçtiğinden ,alevlenme noktası bakımından bir sorun oluşmaz.

Kendiliğinden Tutuşma Noktası Yanma Noktası Küçük bir alevle tutuşturulduğu zaman, sürekli olarak veya en az 5 saniye süre ile yanan yağ buharlarının oluştuğu en düşük sıcaklığa “yanma noktası” adı verilir. Yanma noktası, alevlenme noktasından daha yüksektir. Kendiliğinden Tutuşma Noktası Alev uygulaması yapılmaksızın, yağ buharlarının kendiliğinden tutuştuğu sıcaklık derecesine “Kendiliğinden tutuşma sıcaklığı” veya sadece “Tutuşma sıcaklığı” denir. Bu sıcaklık derecesi, yağlama yağlarının pek çoğunda yaklaşık 399°C dolaylarındadır.

Akma Noktası Akma noktası, parlama noktasında olduğu gibi, bir sıcaklık derecesidir. Bu nokta yatay düzlemde 45 derecelik bir açı yapan bir deney borusundan yağın akamadığı sıcaklıktır. Dizel makinelerinde kullanılan yağlarda akma noktasının saptanması, makinenin düşük devirlerde ve zaman zaman çalıştırılması gerektiğinde çok önemlidir. Bu nokta, soğuk havalarda yağlama yağının tanktan tanka aktarılması veya yağlama devresinde dolaştırılması gerektiği zaman da önemlidir.

Viskozite Bir viskozitesi yağın akıcılığa karşı olan direncini gösterir. Yağ ısındıkça viskozitesi düşer, soğudukça yükselir. Yağlama yağları için viskozite en önemli özelliklerden biri olup, onun akıcılığını göstermesi bakımından önemlidir. Yağlama yağlarının viskoziteleri,belirli bir sıcaklıkta, belirli çaptaki dairesel kanaldan akabilmeleri için saniye türünden süreyi gösterir.

Karbon Atıkları Yağlama yağlarının ısıtılmasıyla yapılarındaki uçucu maddelerin buharlaşması ve yanması sonucu geride kalan atıklara karbon atıkları” denir. Karbon atıkları ısıyı çok zayıf bir şekilde iletirler. Sonuç olarak, duvarları, piston kafaları, egzost portları ve segmanların çevrelerinde biriktikleri zaman silindir sıcaklıkları önemli şekilde yükselir.

Su ve Tortu Yağlama yağlarında su ve tortu bulunmamalıdır. Eğer sözü edilen maddelerin varlığından şüphe ediliyorsa, yağların bir sentrifüj seperatörden geçirilerek temizlenmeleri gerekir. Dizel tesislerinin büyük bir bölümünde yağlama yağına yabancı maddeler ve toz karışır. Bunlar yağlama devreleri ile yataklara kadar gider ve zamanla onlara yağ verilmesine bile engel olabilir.

Asitlilik Yağlama yağlarında asitler, ham petrolden gelen doğal asitler, mineral asit adı verilen sülfirik asit ve compound yağlarda görülen yağ asitlerinden oluşur. Doğal asitler son derece zayıf olup, metaller üzerinde zararlı bir etki oluşturmazlar.

Su ile Karışma Yağlama yağlarına çeşitli şekillerde su karışabilir. Böyle durumlarda yağlama yağlarındaki suyun ayrılması son derece önemlidir. Aksi halde “Emilsiyon” veya yağ ile suyun bir daha ayrılamayacakları biçimde birbirine karışması olayı meydana gelir. Böyle yağlar sadece makinede ağır hasarların oluşmasına değil, sistemdeki tüm yağın bozulmasına da neden olur. Bu da çok büyük bir maddi kayıp demektir.

Çamur Eğilimi Yağlama yağlarında çamur genellikle oksitlenme sonucu oluşur.Aşırı oksitlenme yağın renginin aşırı bir şekilde koyulaşmasına, viskozitesinin yükselmesine, asit değerinin artmasına ve karbonumsu maddelerin makineye ağır hasar vermesine neden olur. Tüm mineral yağlama yağları,özellikle yüksek sıcaklıkta yapılarına su ve metal parçacıkları karışıp hava ile temas ettikleri zaman, oksitlenmeye karşı çok duyarlı olurlar. Bu nedenle yağlara su karışmasını kesinlikle önlemeliyiz. Yağların kirlenmesinde en önemli yabancı madde, aşınmalardan gelen metal partikülleridir. Metal partikülleri yağın oksitlenmesine, yapışkan artıklara ve çamur oluşumuna neden olurlar.

TBN ( Total Base Number) Toplam alkalinlik sayısı; 1 gram yağlama yağında bulunan mg türünden potasyum hidroksit miktarıdır.Toplam alkalinlik sayısı yağlama yağının, yakıtın yapısındaki sülfür içeriğinden dolayı meydana gelen ve korozyona neden olan sülfirik asit oluşumunu önleyebilme yeteneğidir.Bununla birlikte yağlama yağının makine parçalarına yapışan yanma artıklarını temizleyebilme özelliğini de gösterir.

Insoluble (çözülemeyen) Insoluble , yağın içinde çözülmeyen yapışkan maddelerdir.Bu maddelerin ana bileşeni bir yanma ürünü olan kurum ve nötürleşmiş bir bileşen olan kalsiyum sülfattır. Bu maddeler bir çözücü olan n-pentan içinde dahi çözülmediğinden, n-pentan insoluble yağlama yağının yapışkanlık derecesini gösteren bir cetvel gibi kullanılabilir.

YAGLAMA YAGININ BOZULMASI VE SEBEPLERI yagin kirlenmesi Yag kartere konmadan evel kirli kaplarda muhafaza edilmesi Hava filtresi tam manasiyla temizleme vazifesi yapmamasi Karter havalandirma suzgecleri normal calismamasi Silindirlerdeki yanma neticesi olusan urunlerin tesirleri Su buharinin yogusmasiyla olusan su zerrecikleri Yanma esnasinda ortaya cikan kurum parcaciklari Tamamen yanmayan yakit ta parcalar ustundeki yag filmini yirtarak karter yagina karisir Haraket sonucunda olusabilecek maden parcaciklari yagin oksidasyonu olayina katalizor madde olarak tesir etmesi

YAGLAR HIDROLIK SISTEM YAGLARI HAVA KOMPRESOR YAGLARI BUZLUK KOMPRESOR YAGLARI

HIDROLIK YAGLAR Modern gemilerin bircogu buyuk merkezi hidrolik sistemleri ile donatilmislardir. Bu sistemlerde paslanma oksitlenme ve asinmaya karsi ozel inhibitorler kapsayan cok iyi rafine edilmis parafinik yaglar kullanilmistir. Sozu edilen yaglar uzun omurlu iyi su ayirma ozelligi ve agir gorevde calistirilan hidrolikpompa ve motorlarin servis omurlerine katkida bulunacak sekilde formule edilmisler.

HAVA KOMPRESOR YAGLARI Hava kompresorlerinin yaglanmasindan amac silindir ile piston segmanlari arasinda bir yag katmani olusturarak etkili bir sizdirmazlik saglamak ,sozu edilen parcalar arasindaki asinmayi en aza indirmek ve hava kacaklarina engel olmaktir. Yaglama yagi acisindan hava kompresorlerinin gereksinmeleri dizel makinelerdeki gibidir Uygun vizkozite degerleri secilmelidir cok vizkoz yaglar surtunme yuzlerine hizli ve duzgun bir sekilde yayilamayacagi icin sonuc asiri asinma ve karterehava kacaklari seklinde ortaya cikacaktir.cok vizkoz yaglarda sivi surtunmesi buyuktur.

BUZLUK KOMPRESOR YAGLARI Buzluk sistemi kompresor silindirlerinde cogu kez soluk veya acik renkli alcak veya orta vizkozite yaglama yaglari kullanilir.operasyonun ozel durumu nedeniyle sogutma sistemi kompresorlerinde kullanilan silindir yaglarinin alcak akma noktasina sahip olmalari cok iyi damitilmalarini ve mumkun oldugu kadar birikinti olusturan maddeleri kapsamamalari gerekir.