GENEL OLARAK MAHKEMELER Anayasa’ya (1982 Anayasası) göre yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır(m.9). Bağımsız ve tarafsız mahkemeler hukuk kurallarını belli bir olaya uygulayarak yargılama faaliyetlerini yerine getirirler.

Türk yargı sistemini Anayasa Yargısı, İdari yargı, Askeri Yargı ve Adli Yargı olmak üzere dört ana başlık altında inceleyebiliriz. Bu yargı hizmetlerinden Anayasa Yargısı, Anayasa Mahkemesi tarafından; İdari yargı, idare mahkemeleri, vergi mahkemeleri, bölge idare mahkemeleri ve Danıştay tarafından; Askeri Yargı, disiplin mahkemeleri, askeri mahkemeler, Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi tarafından; Adli Yargı ise hukuk mahkemeleri, ceza mahkemeleri, bölge adliye mahkemeleri ve Yargıtay tarafından yerine getirilir. Tüm bu yargı birimlerinde bulunan mahkemelerin kuruluş, görev ve yetkileri kanunla belirlenir.

Türkiye genelinde faaliyet gösteren mahkemeleri, yargı sistemine ilişkin derecelendirmede bulundukları yere göre; ilk derece mahkemeleri, ikinci derece mahkemeleri, yüksek dereceli mahkemeler ile ilk ve son dereceli mahkemeler olmak üzere dört ana başlık altında toplayabiliriz.

İlk Derece Mahkemeleri İlk derece mahkemeleri, bir uyuşmazlığın çözümü için ilk başvurulması gereken mahkemelerdir. İlk derece mahkemelerini adli, idari ve askeri yargıda şu şekilde gruplandırılabiliriz. Adli yargı ilk derece mahkemeleri, hukuk ve ceza mahkemeleri olarak iki çeşittir. İdari yargı ilk derece mahkemeleri, idare ve vergi mahkemeleri olmak üzere iki çeşittir. Askeri yargı ilk derece mahkemeleri ise disiplin mahkemeleri ve askeri mahkemeler olarak ikiye ayrılır.

İkinci Derece Mahkemeleri Adli yargı ikinci derece mahkemesi olan bölge adliye mahkemeleri, adli yargı ilk derece mahkemelerine(hukuk ve ceza mahkemeleri) verilen ve kesin olmayan hüküm ve kararlara karşı yapılacak başvuruları inceleyip karara bağlamak ve kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak üzere kurulmuştur.

İdari yargı türü açısından ise ikinci derece mahkemesi konumunda olan bölge idare mahkemeleri,idare ve vergi mahkemelerinde tek hâkim tarafından verilen kararları, itiraz üzerine incelemekle ve kesin olarak hükme bağlamakla yetkili ve görevlidir. Ayrıca, yargı çevresindeki idare ve vergi mahkemeleri arasında çıkan görev ve yetki uyuşmazlıklarını kesin olarak karara bağlamak ve diğer kanunlarla verilen görevleri yerine getirmekle de görevlidir.(henüz faaliyete geçmemiştir)

Yüksek Dereceli Mahkemeler Yargıtay; adli yargıda ilk derece mahkemelerinin vermiş oldukları kararların hukukî denetimini yapan yüksek mahkemedir. Danıştay; idari yargı alanında danışma ve inceleme organı olarak görev yapan üst dereceli bir mahkemedir. Askeri yargıda yüksek derece mahkemesi olarak görev yapan mahkeme Askeri Yargıtay’dır. Uyuşmazlık Mahkemesi ise adli, idari ve askeri yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözmek üzere kurulmuş diğer bir yüksek mahkemedir.

İlk ve Son Dereceli Mahkemeler Anayasa Mahkemesi ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, yasalarla belirlenen davalara ilk ve son derece mahkemesi sıfatıyla bakarlar. Bu mahkemeler önlerine gelen uyuşmazlıkları kesin olarak karara bağlarlar.

ADLİ YARGI MAHKEMELERİ Adli yargı, adli yargı ilk derece mahkemeleri ve adli yargı ikinci derece mahkemeleri olmak üzere iki derecelidir. Adli yargı ilk derece mahkemeleri, hukuk ve ceza mahkemeleri; adli yargı ikinci derece mahkemeleri, bölge adliye mahkemeleridir. Bölge adliye mahkemeleri istinaf mahkemeleri olarak da anılmaktadır. Bölge adliye mahkemeleri, ilk derece mahkemelerinin üzerinde, Yargıtay’ın ise altında yer almaktadır.

HUKUK MAHKEMELERİ CEZA MAHKEMELERİ A. Genel Mahkemeler A HUKUK MAHKEMELERİ CEZA MAHKEMELERİ A. Genel Mahkemeler A. Genel Mahkemeler 1. Asliye Hukuk Mahkemesi 1. Ağır Ceza Mahkemeleri (Başkan, Hâkim Üyeler) 2. Sulh Hukuk Mahkemesi 2. Asliye Ceza Mahkemesi 3. İcra Hukuk Mahkemesi 3. Sulh Ceza Mahkemeleri 4. İcra Ceza Mahkemeleri B. Özel Mahkemeler (İhtisas) B. Özel Mahkemeler (İhtisas) 1. Ticaret Mahkemeleri 1. Terörle Mücadele Kanunu’nun 10. maddesinden kaynaklanan davalara bakmak üzere görevlendirilen Ağır Ceza Mahkemeleri (Başkan, Hâkim Üyeler) 2. İş Mahkemeleri 2. Çocuk Ağır Ceza Mah. (Başkan, Hâkim Üyeler) 3. Aile Mahkemeleri 3. Çocuk Mahkemeleri 4. Tüketici Mahkemeleri 4. Trafik Mahkemeleri 5. Kadastro Mahkemeleri 5. Fikrî ve Sınaî Haklar Ceza Mahkemeleri 6. Fikrî ve Sınaî Haklar Hukuk M. 6. İnfaz Hakimliği 7. Deniz İhtisas Mahkemesi (Sadece İstanbul’da)