Mustafa Salman Pazarlama Müdürü 16 Eylül 2014 İstanbul Enerji Verimliliği ve Yenilenebilir Enerji Projeleri için TurSEFF Finansmanı

1 - GENEL TURSEFF TANITIMI

ÜcretsizTeknik Destek Paketi Program Yapısı 265M $’lik Fon Özel Kredi Programı KOBİ ler – Enerji Verimliliği ve Yenilenebilir Enerji Projeleri ÜcretsizTeknik Destek Paketi Doğrulama Danışmanı

TurSEFF nedir? Yatırımcı firma: KOBİ Yatırım Türü: Türkiye Sürdürülebilir Enerji Finansman Programı Enerji Verimliliği (EV) Yenilenebilir Enerji (YE) Yatırımcı firma: KOBİ Yatırım Türü: Enerji Verimliliği (EV) Yenilebilir Enerji (YE) Üst Limit: 5 milyon Euro

TurSEFF kapsamındaki EV Projeleri Örnekleri Kojenerasyon sistemleri (ısı ve elektrik) Tri-jenerasyon (ısıtma,soğutma ve elektrik) Prosesin iyileştirilmesi Enerji/bina yönetim sistemi uygulamaları Isı geri kazanımı Yardımcı ekipman iyileştirilmesi (basınçlı hava sistemleri, aydınlatma, buhar& sıcak su sistemi, bina izolasyonu, HVAC, pompa ve motorlar, transformatörler ve elektrik sistemleri)

TurSEFF kapsamındaki YE Projeleri Kurulu gücü 10 MW’ı geçmeyen küçük nehir tipi hidroelektrik santraller EBRD çevresel kriterlere uygunluk onayı APG> 1.3 kWh/EUR ; NBD> 0; GÖS < 15 yıl Hidro Toplam Kurulu gücü 10 MW’ı geçmeyen rüzgar türbinlerinin kurulumu APG> 1.3kWh/EUR ; NBD> 0; GÖS< 15 yıl Rüzgar Biyokütle yanma sistemleri ( ısı ve/veya elektrik) APG> 1.3 kWh/EUR ; NBD > 0; GÖS < 15 yıl Biyo-kütle ve Biyogaz Prosesler için sıcak su üretimi, alan ısıtma /soğutma , sıcak kullanım suyu amaçlı ısıl güneş enerji sistemleri PV Güneş Paneli APG> 1.3 kWh/EUR ; NBD > 0; GÖS < 15 yıl Güneş Jeotermal ısı pompaları APG> 1.3 kWh/EUR ; NBD > 0; GÖS< 15 yıl Jeo-termal

Enerji Verimliliği Projeleri TurSEFF Uygunluk Kriterleri Yatırım <250,000 Euro Uygun Malzeme/ Ekipman Listesi (LEME/LESI) http://www.turseff.org/tr/sayfa/giris Kazanlar, HVAC, Kompresörler, İzolasyon, Mikrokojenerasyon, Isı pompaları, Motorlar, Pompalar, Chillerler, Trafolar, Kompanzasyon, Aydınlatma, Otomasyon, Güneş enerjili su ısıtıcıları, PV, Pencereler, 0< Yatırım <5 Milyon Euro Enerji Tasarruf Oranı >%20 (yerini aldığı sistem ile karşılaştırılır) İç Verim Oranı >%7 (sadece enerji tasarrufundan hesaplanır) Üretim kapasitesi artışı <%100 (%100’den fazla artışlarda özel izin ile finansman sağlanabilir)

Başvuru Aşamaları Müşteri partner bankaya başvurur Partner banka müşterinin kredibilitesini ve TurSEFF temel kriterlere uygunluğunu onaylar ve müşteriden “Taahhüt Mektubu”nu alır. Banka proje ile ilgili dökümanları TurSEFF’e yönlendirir 1 2 3

Başvuru Aşamaları TURSEFF ekibi projeyi finansal, teknik ve çevresel olarak değerlendirir Proje kriterlere göre uygun ise ilgili bankaya onay verilir Banka kredi teklifini müşteriye sunar Şube, kredi kullanımı ve projenin tamamlanma bilgisini TurSEFF’e iletir. 7 4 5 6

Temel Kriterler Kimler Başvurabilir? AB KOBİ kriterlerine uyan özel sektör işletmeleri Azami 50 M EUR yıllık ciro veya 43 M EUR yıllık bilanço Azami 250 çalışan Özel Sektör İşletmeleri (asgari %51 özel)

TurSEFF’e Uymayan Yatırımlar Kamu kuruluşları Silah, tütün, sert alkol üreticileri Tüm motorlu araç yatırımları Yeni bina inşaat yapım giderleri Bireysel başvurular (konutlar)

TURSEFF- I Programının İki Yıllık Performans Sonuçları Toplam kredi tutarı 264 milyon USD (fonun %93’i) Toplam proje sayısı 374 adet. Büyük ölçekli projeler 99 adet ;167 milyon USD Küçük ölçekli projeler 233 adet ; 74 milyon USD Tedarikçi kredileri 39 adet ; 23 milyon USD Enerji Verimliliği Projeleri 177 milyon USD Yenilenebilir Enerji Projeleri 87 milyon USD

Sektör bazında finansman 2010-2012 Sektör başına düşen kredi miktarları

2 - PV SOLAR YATIRIMLARINDA TURSEFF KREDİLERİ

Dağılım Temmuz 2013- Eylül 2014 Toplam 238 Proje (76 EE & 162 RE) 195 milyon EUR (24 EE & 171 RE) 35 PV projesi, toplam 14.79 milyon EUR tutarındaki PV yatırımına kredi kullandırıldı.

Hayali Örnek Çalışma: Van! İç elektrik tüketimini karşılayacak PV sistemi kurulumu TurSEFF Örnek Proje Şehir Van Sektör Tekstil Ana Yatırım 500 kWp Enerji tasarrufu [MWh/yıl] 760 Parasal Tasarruf [EUR/yıl] 67,000 EUR Parasal Tasarruf Aylık(EUR/ay) 5,500 EUR Yatırım Bedeli 500,000 EUR Kredi /Yatırım Oranı %100 Karbon Tasarrufu [tCO2eq/yıl] 385 Geri Ödeme 7.5 yıl IRR (iç verim oranı) %12.5 Temel kabuller - Elektrik fiyatı 0.28 TL/kWh Spesifik yatırım 1,000 EUR/kWp Panel verimi %15.2 Kullanılacak alan 3,283 m2 Tempa Pano - Kocaeli

Van Enerji Verimliliği PV Projeleri Elektrik fiyatının geri ödeme üzerine etkisi Kabuller 1,000 EUR/kW spesifik yatırım Performans faktörü %80 Işınım kaynağı: RetScreen database Enfas karacabey

Öz tüketim PV projesi için uygunluk Enerji Verimliliği Projeleri €250,000 < Kredi Miktarı < €5,000,000 Projeler öz tüketim talebini karşılamaya yönelik üretimi hedeflemektedir. TurSEFF, Proje Değerlendirme Raporu (PAR) hazırlar. KRİTERLER İç Verim Oranı (IRR) > 7%

Gelir amaçlı PV projesi için uygunluk Yenilenebilir Enerji Projeleri €250,000 < Kredi Miktarı < €5,000,000 Projeler öncelikli olarak üretilen enerjinin şebekeye satışını hedeflemektedir. TurSEFF, Proje Değerlendirme Raporu (PAR) hazırlar. KRİTERLER Anahtar Performans Endeksi (KPI) > 1.3 kWh/€/year Net Bugünkü Değer (NPV) (%7 ıskonto oranı ile) Pozitif Basit geri ödeme dönemi 15 yıldan az

Küçük ölçekli PV projesi için uygunluk Küçük Ölçekli Projeler (LEME LESI) Kredi Miktarı ≤ €250,000 Aşağıdaki teknik kriterler üzerinden hızlı değerlendirme yapılır; Mono/Polikristalin Paneller: Panel Verimliliği > 15% İnce film Paneller: Panel Verimliliği > 10% 111 PV panels in the LESI as of Nov 2013

Türkiye PV Güneş Pazarı Pazar bölümlendirme Türkiye PV Güneş Pazarı Konut lisanssız < 10 kW Ticari lisanssız < 1 MW Ticari lisanslı > 1 MW TurSEFF; Ticari lisanssız ve Ticari lisanslı Projelere kredi desteği verebilir. Türkiye Enerji Pazarının Anahtar İtici Gücü; Kapasite ve Üretilen enerji miktarlarının talebi karşılayamamasıdır.

Ticari lisanssız (<1 MW) pazarı Avantajlar Elektrik üretim lisansı gerekmez; Asıl amaç elektrik tüketimini azaltmak ise gelirler perakende elektrik alış fiyatından hesaplanabilir, kısa geri ödeme süresi (kur riski) Türkiye’nin her yerinde cazip bir yatırımdır Dezavantajlar Şebekeye elektrik satmaları gerektiğinde sadece YEKDEM fiyatı kullanabilirler, serbest piyasa fiyatı kullanamazlar  fiyat esnekliği yok Elektrik dağıtım şebekeleri tarafından proje onayı yavaş  pazarda belirsizlik 10 kW’lik tesis ile 1 MW tesis için gereken dokümantasyon aynı  bürokratik zorluklar

Lisanslı Üretim Pazarı Avantajlar Serbest piyasa fiyatı veya YEKDEM fiyatı kullanabilirler  fiyat esnekliği; Güncel YEKDEM fiyatı serbest piyasadan avantajlı; Spesifik yatırım maliyeti düşük (EUR/kW)  düşük sermaye giderleri (CAPEX) Gelecekte büyüme potansiyeli Artmaya devam eden talebi karşılamaya destek oluyorlar Serbest tüketicilere doğrudan satış imkanı Dezavantajlar EPDK lisansı zorunluluğu lisans alma prosedüründe belirsizlikler; Pazar henüz çok yeni  son onayı almak için uzun bir süreç var: 600 MW of lık lisansın Aralık 2013’te verilmesi bekleniyordu. 2015’e kadar az sayıda proje hayata geçebilecek Projenin karlılığı kurulum yerine (ve yarışma ihalesine) bağlı

Tasarım ve kurulum riskleri Türkiye’de aktif çok sayıda küçük ve orta boy yerli ve uluslararası EPC firması bulunmakta. Kurulum riskleri genellikle EPC firmasının tecrübesi ile ilgilidir  Türkiye’de kurulum riskleri düşük ve orta seviye olarak değerlendirilebilir. Risk azaltıcı önlem EPC seçiminde tecrübe ve finansal güç dikkate alınmalıdır

Uygulamada gecikme riskleri Uygulamada gecikme Riski Türkiye’de bağlantı izni değerlendirme ve sonuçlandırma hızı düşüktür. Ayrıca ekipman nakliyesinin ve tesliminin kötü planlanması da uygulamada gecikmelere sebep olabilir.  Türkiye’de uygulamada gecikme riskleri orta ve yüksek’tir. Risk azaltıcı önlem gerekli izinlerin alınmasını ve ürün tedarikinin dikkatle planlanması ve EPC firmasının doğru seçimi (Firma yabancı ise iyi bir Türk firma ile birlikte çalışmalıdır)

İşletme riskleri İşletme Riskleri PV sistemleri sıradan (bakım) ve sıradışı (onarım) bakıma ihtiyaç duyarlar. Panel verimi zamanla azalır (yılda %0.7-0.9). PV panel performansı bir PV projesinin finanse edilebilirliğinin en önemli faktörüdür  işletim riskleri orta ve yüksek ‘tir. Risk azaltıcı önlem  yatırımcı ve hizmet sağlayan firma arasındaki kontratta ekipmanın performans testleri ve zaman içinde (10-25 yıl sonraki) performans garantileri konularının belirlenmesi.

Fiyat riskleri Enerji verimliliği amaçlı lisanssız PV projelerinin fiyat riskleri Elektrik perakende satış fiyatları şu anda döviz kuruna bağlı olarak düşük olsa da yükselmesi bekleniyor  bu projelerin fiyat riskleri düşüktür. Şebekeye satış amaçlı lisanssız PV projelerinin fiyat riskleri Bu tür projelerin tek satış opsiyonu 10 yıl için verilen YEKDEM mekanizmasıdır (baz fiyat + yerli üretim desteği)  10. yıldan sonra satış fiyatının belirsiz olması bu tür projelerin fiyat risklerinin orta ve yüksek olmasına yol açıyor Lisanslı yenilenebilir enerji PV projelerinin fiyat riskleri Bu tür tesisler hem serbest satış piyasasına hem de YEKDEM mekanizmasına ulaşabilmektedir, serbest piyasada elektrik fiyatlarının düşmesi beklenmemektedir  bu tür projelerin fiyat riski düşüktür.

Teknoloji Riskleri Teknoloji Riskleri PV sistemlerinin teknolojisi dünya çapında denenmiş ve kendini kanıtlamış bir teknoloji olup Türkiye PV pazarında pek çok yerli ve yabancı üretici bulunmaktadır  teknoloji riski düşüktür Risk azaltıcı önlem  EPC ve ekipman tedarikçilerinin doğru seçilmesi

Finansal Riskler Finansal Riskler Faiz oranı sabit ve vade yeteri kadar uzun ise finansal risklerin düşük olduğu söylenebilir. Faiz oranı değişken ve vade kısa ise, finansal risk orta veya yüksek olarak değerlendirilebilir Risk azaltıcı önlem  Pazarda mevcut finansman olanaklarının (TurSEFF veya MidSEFF gibi) dikkatle incelenmesi ile normal ticari kaynaklardan daha iyi fiyatlı ve vadeli kaynaklara ulaşılabilir

Kur Riski Kur riski Pazar koşullarında EUR/TRY ve EUR/USD kurları son derece değişken olabilir. Kredi kullanılan para birimi ile projenin maliyet, gelir ve giderlerinin aynı birimde olmaması halinde kur riski orta ve yüksek olarak değerlendirilir. Risk azaltıcı önlem  Projenin gelirleri, giderleri ve maliyeti ile aynı para birimden kullanılan kredi kuru riskleri düşürür. Ayrıca projenin finansal sürdürülebilirliğini ve hassas noktalarını daha iyi anlamak için kur değişiminin etkilerini inceleyen duyarlılık analizleri yapılmalıdır

İletişim TEŞEKKÜR EDERİZ… Asmadalı Sokak No:27 Koşuyolu / Kadıköy 34718 Istanbul / TURKEY Tel: +90 216 340 0020 Fax: +90 216 339 2444 www.turseff.org