ŞİRKETLER HUKUKU Doç. Dr. Mustafa ÇEKER Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi 1. HAFTA

TÜZEL KİŞİLER Hukuk düzeninin muhatap olarak kabul ettiği kişi ve mal topluluklarına tüzel kişi adı verilir. Tüzel kişiler iki kısma ayrılır: Kamu Tüzel Kişileri Özel Hukuk Tüzel Kişileri

KAMU TÜZEL KİŞİLERİ Devletin ülkeyi yönetmek, kamu hizmetlerini sunmak ve istihdam sağlamak amacıyla kanunla kurduğu teşekküllerdir. Kamu tüzel kişileri kuruluş amaçlarına 3 gruba ayrılırlar: Kamu İdareleri (yönetimleri) Kamu Kurumları Kamu İktisadi Teşebbüsleri

ÖZEL HUKUK TÜZEL KİŞİLERİ Kişilerin sosyal, kültürel veya ticari amaçlarını müştereken yerine getirmek üzere serbest iradeleriyle mal ve emeklerini birleştirmek suretiyle kurdukları topluluklardır. Özel Hukuk tüzel kişileri amaçlarına göre 3 gruba ayrılırlar: Dernekler Vakıflar Şirketler

DERNEKLER Kazanç paylaşma dışında, kanunlarla yasaklanmamış belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere, en az yedi gerçek veya tüzel kişinin, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kişi topluluklarıdır. Unsurları Ortak amaç (kazanç paylaşma dışında) Kurucular (7 kişi) Bilgi ve çalışmaların birleştirilmesi (kişi topluluğu) Tüzel kişilik

DERNEK KURMA HAKKI Fiil ehliyetine sahip gerçek veya tüzel kişiler, önceden izin almaksızın dernek kurma hakkına sahiptir. Ancak, Türk Silâhlı Kuvvetleri ve kolluk kuvvetleri mensupları ile kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri hakkında özel kanunlarında getirilen kısıtlamalar saklıdır. 15 yaşını bitiren ayırt etme gücüne sahip küçükler; toplumsal, ruhsal, ahlakî, bedensel ve zihinsel yetenekleri ile spor, eğitim ve öğretim haklarını, sosyal ve kültürel varlıklarını, aile yapısını ve özel yaşantılarını korumak ve geliştirmek amacıyla yasal temsilcilerinin yazılı izni ile çocuk dernekleri kurabilir veya kurulmuş çocuk derneklerine üye olabilirler. 12 yaşını bitiren küçükler yasal temsilcilerinin izni ile çocuk derneklerine üye olabilirler ancak yönetim ve denetim kurullarında görev alamazlar. Çocuk derneklerine 18 yaşından büyükler kurucu veya üye olamazlar.

KAMUYA YARARLI DERNEKLER Kamu yararına çalışan dernekler, ilgili bakanlıkların ve Maliye Bakanlığının görüşü üzerine, İçişleri Bakanlığının teklifi ve Bakanlar Kurulu kararıyla tespit edilir. Bir derneğin kamu yararına çalışan derneklerden sayılabilmesi için 3 şartın yerine getirilmesi gerekir: En az bir yıldan beri faaliyette bulunması Derneğin amacı ve bu amacı gerçekleştirmek üzere giriştiği faaliyetlerin topluma yararlı sonuçlar verecek nitelik ve ölçüde olması Bakanlar Kurulu Kararı

VAKIFLAR Gerçek veya tüzel kişilerin yeterli mal ve hakları belirli ve sürekli bir amaca özgülemeleriyle oluşan tüzel kişiliğe sahip mal topluluklarıdır. Vakfın iki unsuru vardır; Özgülenecek bir malvarlığı Amaç Vakfın amacı; Hukuka uygun, belirli, anlaşılabilir olmalı ve süreklilik arz etmelidir. Cumhuriyetin Anayasa ile belirlenen niteliklerine ve Anayasanın temel ilkelerine, hukuka, ahlâka, millî birliğe ve millî menfaatlere aykırı veya belli bir ırk ya da cemaat mensuplarını desteklemek amacıyla vakıf kurulamaz.

VAKIF KURMA HAKKI Gerçek ya da tüzel kişiler vakıf kurabilirler. Ancak kurucu gerçek kişi ise Türk Medeni Kanununda belirlenen fiil ehliyetine sahip olmalı, tüzelkişi ise fiil ehliyetine sahip olmakla birlikte, kuruluş statüsünde vakıf kurabileceğine ve vakfa malvarlığı özgüleyebileceğine dair hüküm olması gerekir. Vakıf yöneticilerinin T.C. uyruğunda olmaları esastır. Ancak, vakfa ait eğitim, bilim, sanat, tıp ve sağlık kuruluşlarının yönetim organlarında salt çoğunluk oluşturmamak şartıyla yabancı uyrukluların da görev almalarına ve vakıfların veya kuruluşlarının yurt dışındaki benzer amaçlı vakıf veya kurumlarla işbirliği yapmalarına Bakanlar Kurulu'nca izin verilebilir. Vakıflar Genel Müdürlüğü vakıfların denetim makamıdır. Vakıflarda üyelik olmaz.

VAKIF KURULUŞ İŞLEMLERİ Vakıf kurma iradesi, noterde düzenleme şeklinde yapılacak bir resmî senetle veya ölüme bağlı tasarrufla açıklanır. Vakfın kurulması için yetkili asliye hukuk mahkemesine başvurularak tescilinin sağlanması gereklidir. Vakıf, yerleşim yeri mahkemesi nezdinde tutulan sicile tescil ile tüzel kişilik kazanır. Organları; Vakfın bir yönetim organı olması zorunludur. Vakfın işleyişinin kolaylaşması açısından, amacının kapsamına ve faaliyetlerine uygun olarak mütevelli heyeti, yönetim organı ve bir denetim birimi olması uygun olur.

ŞİRKETLER Kazanç sağlamak ve paylaşmak amacıyla birden fazla kişi arasında kurulan kişi ve mal topluluklarıdır. Unsurları: Kazanç sağlama amacı Ortaklar Sermaye Sözleşme

ŞİRKET TÜRLERİ Tüzel kişilik açısından Düzenlendikleri kanun açısından Tüzel kişiliği olmayanlar (Adi şirketler-Donatma İştiraki) Tüzel kişiliği olanlar (Koll, Kom, AŞ, Ltd, Koop) Düzenlendikleri kanun açısından BK.da düzenlenen şirketler (Adi şirketler) TTK.da düzenlenen şirketler (Ticaret Şirketleri)

ŞİRKET TÜRLERİ Sorumluluk şekli açısından Hakim unsur açısından Kişisel sorumluluk getiren şirketler (Adi şirketler, Koll, Kom, Donatma İştiraki) Malvarlığıyla sorumlu olanlar (AŞ, Ltd) Hakim unsur açısından Şahıs şirketleri (Koll, Kom) Sermaye şirketleri (AŞ, Ltd)

ADİ ŞİRKET-TİCARET ŞİRKETİ AYRIMI Sözleşme şekli Adi şirket sözleşmesi sözlü şekilde de yapılabilir. Kuruluş Adi şirketler, kuruluş formaliteleri olmaksızın kurulurlar. Tip serbestisi Adi şirketin yönetimi, organizasyonu, temsili ve denetim şeklini ortakları serbestçe belirleyebilirler. Tüzel kişilik Tüzel kişilik şirketi kurucularından bağımsız hale getirir; alacaklıya karşı birinci derecede sorumlu olan şirket tüzel kişiliğidir.

ŞAHIS ŞİRKETLERİNİN ÖZELLİKLERİ Bu tip şirketlerde ortakların kimlikleri önem taşır. Şirket borçlarından dolayı ortaklar şahsen sorumluluk taşırlar. Şirket sözleşmesi oybirliğiyle değiştirilebilir. Ortaklardan birinin ölümü, iflası, kısıtlanması şirketi sona erdirir. Kural olarak, ortakların gerek sermaye koyma gerek kar ve zarara katılma borçları eşittir. Rekabet yasağı tüm ortaklar için geçerlidir. Yönetim/denetim/temsil ortaklar tarafından gerçekleştirilir, yani tüm ortaklar ayrı ayrı ve tek başlarına yapabilirler.

SERMAYE ŞİRKETLERİNİN ÖZELLİKLERİ Bu tür şirketlerde önemli olan ortakların kimlikleri yetenekleri değil, şirkete getirdikleri sermayedir. Her ortağın kar ve zarara katılma hak ve yükümlülükleri sermaye paylarıyla orantılıdır. Ortaklar şirkete getirdikleri sermaye payı ile orantılı olarak hak sahibi olurlar. Yönetim/denetim/ temsil yetkileri, kişiler tarafından değil organlar tarafından kullanılır.

ŞİRKET SAYILARI Genel Toplam (Ocak 2006) 4 568 720 419 172 Anonim şirket 219 267 073 901 Kollektif şirket 3 620 000 Komandit şirket - Limited şirket 4 219 444 659 087 Kooperatif 127 8 066 184