“Sporda Kişilik Profilleri” Prof. Dr. Turgay Biçer Marmara Üniversitesi, BESYO Öğretim Üyesi 2013, İstanbul ©

ÇEVRE NEREDEYİZ? NE HEDEFLİYORUZ? ŞİMDİKİ DURUM ARZU EDİLEN DURUM

SORUN YOKKEN SORUN BAŞLADIĞINDA

Yeteneğin seni buraya getirdi, Karakterinse burada tutacak İngiliz Atasözü

Sporda veya hayatta güçlü bir kişilik sergileyen kişi/kişilikler kimlerdir? Neden?

Size Tanıdık Geliyor mu?.. Ben kulübümün malıyım Ben agresif bir insanım Üç büyükler Anadolu takımı Başkan ne derse ben onu yaparım Ben nasıl oynamam bu takımda Önümüze bakıyoruz.. Kral, İmparator,Padişah vs.. Aslan, Kartal, Kanarya, Kaplan, Yiğido,

Sorunlar… Öfkesinden kart görenler Sahada babasını tanımayanlar Yurtdışında takımına uyum sağlayamayanlar Rakibini kasti sakatlamak isteyenler Maç sonuçlarına göre kendine değer biçenler Takım içinde vazgeçilmezi oynayanlar Sorumluluk ve risk almaktan kaçanlar

Sorunlar… Oyuncusunu döven, söven antrenörler Sık sık kulüp değiştirenler Kenarda maç yönetirken bağırmaktan çaresiz görünen antrenörler Maç kadrosuna alınmadığı için kampı, kulübü, takımı terk eden veya antrenöre saldıran oyuncular Bir türlü kendini ortaya koyamayanlar Maçta sönük antrenmanda yıldız olan oyuncular

Sorunlar… Protokol tribününü panayıra! çeviren yöneticiler Sürekli başkalarını aşağılayarak kendilerini büyütmeye çalışanlar yöneticiler Kendinden emin olamayan ve gördüğünü çalamayan, güçlü takımların karşısında ezik olan hakemler Doğru haber yerine sansasyon habere yönelen medya üyeleri Zevk almak yerine futbolu bir şiddet aracı gören seyirciler

Her şeye rağmen kazanmak mı? Adil, dürüst ve kurallı oynamak mı? Spordaki İkilem Her şeye rağmen kazanmak mı? Adil, dürüst ve kurallı oynamak mı?

insanın kendisiyle yaptığı savaştır savaşların en zoru, insanın kendisiyle yaptığı savaştır W. James

Kişililiğin Anatomisi… Çocuğun doğuştan gelen bir kişiliği var mıdır? Kişilik Nedir? Kişilik, mizaç, karakter nedir ve kişiliğin oluşmasında etkileri ver mıdır? Kişilik, performans ve yöneticilik arasında ne gibi ilişkiler vardır? Kişilik değişken midir evetse değişimi kılan unsurlar nelerdir? Kişilik bozuklukları nedir ve nasıl oluşur?

Kişilik? Bireyin özel ve ayır edici davranışları” olarak tanımlansa da pek çok tanımı vardır Yaklaşık 50’den fazla kişilik tanımı toplanmış, Latince’de “Persona” “maske”kavramından geldiği ve Roma Tiyatrosu ile ilgili olduğu düşüncesinden yola çıkılmıştır.(Allport, Akt. Erdoğan, Tiryaki”

Kişilik tanımları çok çeşitli olsa da ortak öğe, her bireyde kişinin kendine özgü “sabit ve değişmez özellikleri olmasıdır.” Tanımlardan yola çıkarak “kişiliğin bireysel farklılıklara dayanan ve bir genelleyici özelliği olduğu söylenebilir.” Özetle Kişilik: “bireyin yetenek, beden, ilişki, bireysel özellikleri, zihinsel durumu, zeka ve sosyal yaşamını biçimlendiren dinamik bir olgu” olarak tanımlanabilir- Erdoğan- Eren)

Kişiliği Oluşturan Faktörler Genetik ve bedensel faktörler Kültürel Faktörler( İnanç ve değerler) Sosyal grup ve sınıf faktörleri Aileye bağlı faktörler (Aile ilişkileri) Diğer ( medya, örnek insanlar, çok kardeşlik ve sırası, )

Kişilik Unsurları Kişilik çok yönlü bir olgudur ve Karakter, Mizaç ve Yetenek unsurları ile yakın ilişkilidir.

Kişilik Unsurları 2 Karakter: Kişiliğin ahlaki boyutu, iskeleti; bireyin zihinsel gücünü oluşturan ve şekillendiren genel özelliklerdir: iyi huyluluk, dürüstlük, alınganlık vs gibi. Mizaç:Huy, Kişiliğin duygusal yönü, Kişiliğin kalıtımsal yönü,kişiliği şekillendiren düşüncelerin ve davranışların genel eğilimidir. Tez canlılık, sıcakkanlılık, vs) karizma, (R. La Senne- Akt. Erdoğan, Eren)

Kişilik Unsurları 3 Yetenek:Belirli ilişkileri kavrayabilme, analiz edebilme, çözümleyebilme ve sonuca varabilme vs gibi kişiye özgü zihinsel ve bedensel özelliklerdir. Bedensel yetenekler yaşa ve deneyime bağlıyken, zihinsel yetenekler kalıtımsal ve öğrenmeye gereksinim duyar Zihinsel yetenek ( öğrenme) ile zeka arasındaki ilişki nedeniyle kişilikle zeka arasında ilişki vardır.

Kişiliğin Temel Özellikleri Bazı davranışların toplamıdır Özel çevrenin ortaya çıkardığı bir olgudur Bireysel dengenin ürünüdür Davranış ve tutumlara yön verir Belirli zaman sürecinde davranışların bütünleşmesinden oluşur. ( Erdoğan)

Kişilik Kuramları Psikodinamik kuramı Özellik kuramı Sosyal öğrenme kuramı Etkileşimsel yaklaşım

S.Freud Kişilik Analizi Kişiyi duygusal açıdan incelemiş ve 3 önemli olgudan oluşturduğunu söyler İd: İlkel zihinsel yapıdır. İçgüdüsel ve bilinçsiz davranışların kaynağıdır. Süperego: Bireyin asil düşüncelerini, etkileşim sonunda öğrenilenleri, iyiyi, güzeli, toplumu, vicdanı temsil eder. Ego ( BEN): Bilinçli arabulucu, dengeleyici, eğitilmiş düşüncenin bir parçasıdır. Zihinsel sağlık ve davranışın düzenliliği, “ego”nun iyi işlemesine bağlıdır

Eric Berne Kişilik Analizi Kişiliği duygusal yönüyle açıklayarak üç olguyu öne sürer. Çocuk Yönü: Her birey kısmen çocuktur. Dolayısıyla bencillik, sorumsuzluk, eğlence arar. Ebeveyn Yönü:Her bireyde ebeveyn yön vardır. Yasak koyar, otoritedir, yönlendirmeye çalışır, istikrar odaklıdır. Olgun Yönü: Olgunluğu, yetişkinliği temsil eder. Yaşamak için gereklidir. Etkinlik için gereklidir. Önemli olan her yönden dengeli olmaktır

Carl Jung Analitik Psikolojinin kurucucularındandır. Jung kişiliğin önemli kısımlarının “bilinçdışı” ve “benlik” olduğunu söyler. Özellikle kalıtsal olarak geçen “ırk bilinçdışı” kavramını ileri sürer.Davranışlar geçmişten etkilenir ancak geleceğe dönük olarak yapılır. “İnsan kendi geleceğini belirleyebilir” der.

Alfred Adler Bireysel psikolojinin kurucusudur. İnsan davranışının en önemli özelliğinin, “kişinin kendisini toplumda güçlü kılacak davranışlar göstermek” olduğuna inanır. Eğer güçlü değilse “aşağılık kompleksi” içinde yaşayacağını ileri sürer. Bu yüzden birey kendini güçlü kılacak başka bir alanda gücünü kabul ettirme ve yenilgiyi telafi edecek sosyal davranışlara gireceğini söyler.

Karen Horney Jung ve Adler gibi sosyal ilişkilerin önemini vurgular. Kişiliğin en önemli olgusunun “endişe” ve “korku” olduğunu söyler. Her birey endişe ve korkularını yenmek için harekete geçtiğine işaret eder. Bunlar: a- İnsanlara sevgi ve yakınlık duyarak b- Uzak durarak, karışmayarak, c- Mücadeleye girip üstünlüğünü kabul ettirerek, korku ve kaygılarından uzaklaşacağını söyler.

Herkes Kızabilir, Bu Kolaydır. Ancak Doğru İnsana, Doğru Ölçüde Doğru Zamanda, Doğru Nedenle Ve Doğru Şekilde Kızmak, İşte Bu Kolay Değildir. Aristo

Kişilik Testleri Görüşme ve Dereceleme Örnekleri İlgi Testleri Kişilik Envanterleri Projektif Testler

Kişilik Envanterleri Cattel’in 16 Kişilik Faktörü Minnesota Çok Yönlü Kişilik Envanteri(MMPI) Eysenck Kişilik Envanteri(EPQ) Kaliforniya Kişilik Envanteri (CPI)

Normal Davranışlar Yeterli bir gerçeklik algısı Doğru benlik bilgisi Davranışı istemli kontrol etme yeteneği Benlik saygısı ve kabul etme Duygusal ilişkiler kurabilme yetisi Üretkenlik

Normal Dışı Davranışlar İstatiksel normlardan sapma Sosyal normlardan sapma Davranışın hatalı uyumu

Yöneticilik ve Kişilik Olgusu çalıştığı astlarını iyi tanımalıdır Her birey kendine özgüdür ve başkalarıyla kıyas edilmemelidir Her bireyi olduğu gibi kabul etmeli ve olmasını istediği gibi davranmalıdır Yetenek açısından her birey farklı olsa da, onur açısından eşittir. Yönetici sağlıklı ve sağlıklı olmayan kişilik yapısını bilebilmelidir Her bireyin potansiyeline göre davranmalı ve verimliliğe önem vermelidir

Yönetici ve Kişilik Olgusu 2 İşi yapan insandır. Önce insan temel paradigma olmalıdır. Yönetim kuralları ve ilkeleri önceden belirlenmeli ve bu konuda tutarlı olunmalıdır Yönetici örnek tavır ve tutum sergilemelidir Yönetici çatışmaları yönetebilmeli ve büyük resmi görebilmelidir Ön yargılardan arınmalı; gerçekçi ve bilimsel bir tutum sergilemelidir Sürekliliğe, öğrenmeye, yeniliğe, değişime, takım ruhuna ve gelişmeye önem vermeli; tüm davranışlarının sorumluluğunu almalıdır

Sen kendini bilmez isen, İlim, ilim bilmektir, İlim kendin bilmektir, Sen kendini bilmez isen, Ni’ce okumaktır. Yunus Emre

Kaptanın ustalığı fırtınada belli olur Zukinos

Sorular Kişilik nedir ve sporla ve dolayısıyla performansla ilişkileri nelerdir? Günümüzde sahalarda yaşanan şiddet ve çatışmalarda kişilik nasıl bir rol oynar? Kişilik mizaç, karakter ve yetenek ilişkileri nelerdir? Benlik algısını belirleyen olgular nelerdir? Beden, zeka,inançlar, değerler ve kültürel olgular kişiliği nasıl etkiler? Kişilik çatışmalarının temel nedenleri nelerdir? Kişilik kuramlarının temel varsayımları nelerdir? Bir yönetici veya liderde olması gereken kişilik özellikleri nelerdir?

Tavsiye Edilen Kaynaklar 1 Turgay Biçer, Doruk Performans, Beyaz Yay. 1997 Turgay Biçer, Kazanmak Beyinde Başlar, Beyaz Yay, 2002 Turgay Biçer, Daha Zeki, Daha Mutlu, Daha Cesur, Beyaz Yay, 2003 Turgay Biçer, NLP, Kişisel Liderlik, Beyaz Yay, 1998 Turgay Biçer, Şampiyonluğun Psikolojisi, Beyaz Yay. 2006 Turgay Biçer, Sporda Duygu ve Aklın Yönetimi, Beyaz Yay. 2007 K. Nuri Özerkan, Spor Psikolojisine Giriş, Nobel Yay, 2004, İstanbul Şefik Tiryaki, Spor Psikolojisi, Eylül Yay. 2000 Seyhan Hasırcı, Sporda Denetim Odağı, Bağırgan Yay. 2000 Ergun Başer, Uygulamalı Spor Psikolojisi, Bağırgan Yay. 1998 James E. Loehr, Stres Altında Başarı, Beyaz Yay, 1999 James E. Loeher, Mental Tougness Training For Sport, The Stephen Greene Press, Usa,1986 Terry Orlick, İn Persuit Of Excellence, Human Kinetics, 2000 Alan Goldberg, Sport Slump Busting, Human Kinetics, 1998 Robert S. Weinberg, The Mental Advantage, Leisure Press, 1998 Diane Jill, Psychologıcal Dynamics Of Spor, Human Kinetics, 1986

Tavsiye Edilen Kaynaklar 2 Baysal, E. Tekarslan, Davranış Bilimleri, İ.Ü Yay. 1998 Erdoğan İlhan, Örgütsel Davranış, İ.Ü Yay. 1999 Erol Eren, Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, İ.Ü Yay. 1995 E. Tekarslan, H. Şencan, C. Baysal, Davranışın Sosyal Psikolojisi, İ.Ü Yay.2000 Fred Luthans, Organizational Behaviour, Mc Graw Hill Series İn Management, Litaratür Yayıncılık, 1997, İst Zeyyad Sabuncuoğlu, Melek Tüz, Örgütsel Psikoloji, Ezgi Yay. 2001 Fuat Çelebioğlu, Davranış Açısından Örgütsel Değişim, İst. Üni Yay. 1990 Clifford Morgan, Psikolojiye Giriş, 1974 Sibel Ayşen Arkonanç, Psikoloji, Alfa Yay, 1998 Doğan Cüceloğlu, İnsan Ve Davranışı, Remzi Yay. 1996. Andrew J. Dubrin, Carol Dalglısh, Leadership An Australasian Focus, John Wiley & Sons Australia Ltd, 2001 Michael W. Wysenck, Simply Psychology, 2. Edition, Psyc. Pres, 2002, Usa Denis Waitley, Empires Of Mind, Positive Paperbacks, Nicholas Breadley Pub. UK, 1995 Daniel Goleman, Annie Mckee, Yeni Lider, Varlık Yay. 2002,

Teşekkürler