ÖZEL EĞİTİMDE SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Psk. Hüseyin ABAY

DİE ve Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı-2002 Araştırma Verileri Türkiye’de engelli oranı % 12.29 dur. 8.431.937 engelli durumundadır. Ortopedik, görme, işitme, dil ve konuşma ile zihinsel engelli oranı % 2.58 (1.8milyon) Süreğen hastalığı olanlar % 9.7 (6.6milyon)

Türkiye’de Özel Eğitimin Kısa Tarihi Örgün eğitimde yer alması 1889’da İstanbul Ticaret Mektebi bünyesinde işitme engelli çocuklara eğitim veren bir okulun açılması ile sağlanmıştır. 1980 de Özel Eğitim Genel Müdürlüğü kurulmuştur. 1983’de Özel Eğitim ve Rehberlik Dairesi Başkanlığına dönüşmüştür. 1983 de 2916 sayılı özel eğitime muhtaç çocuklar kanunu çıkarılmıştır. 1997 de özel eğitim hakkında 573 sayılı kanun hükmünde kararname kararlaştırılmıştır ve yürürlüğe girmiştir. 2005–2006 yılında öğrenci sayısı 36208 dir. Bugün yaklaşık 200–300 bin öğrenci eğitim almaktadır (Resmi olmayan veri).

ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİNİN VERİLDİĞİ YERLER Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezleri Özel özel eğitim okulları Devlete ait özel eğitim veren ilköğretim okulları İlköğretim okulları özel alt sınıfları İlköğretim okullarında kaynaştırma yoluyla özel eğitim Eğitim uygulama okulları İş eğitim merkezleri Vakıflara ait özel eğitim merkezi ve okulları OÇEM’ler Hastaneler

ÖZEL EĞİTİM SÜRECİNDE YAŞANAN SORUNLAR Perspektif sorunu Sistem sorunları Bilgi sorunu Denetleme sorunları Toplumsal duyarsızlık Etik sorunlar

1.Perspektif sorunu a.Eğitim perspektifinden bakılması Özel eğitimin tıbbi-gelişimsel-davranışsal vb. boyutlarını ve akademik beceriler dışındaki diğer gelişim alanlarını göz ardı ederek daraltmaktadır.

1.Perspektif sorunu b. Engelli birey odaklı bakış açısı Ailenin diğer üyelerinin gereksinimlerinin ve aile biriminin yadsınması Bu durumun aileye yönelik sosyal destek mekanizmalarının ve toplumsal duyarlılığın gelişmesine engel teşkil etmesi. Psikolojik sonuçları: Depresyon, kaygı bozuklukları, bağımlıya bağımlılık (co-dependency) Sosyal sonuçları: Aile içi çatışmalar, parçalanmış aile, diğer kardeşlerin ihmali…vb.

2. Sistem sorunları RAM’da engel gruplarına ilişkin yeterli uzman personelin bulunmaması RAM’da değerlendirme ve hedef belirleme süresinin yetersiz olması Gereğinden fazla evrak yükü

3.Bilgi sorunu Psikologlara ilişkin RAM personeline ilişkin Eğitimcilere ilişkin İlköğretim okullarındaki öğretmenlere ilişkin Ailelere ilişkin Terminolojiye ilişkin

4.Denetleme sorunları Denetimcilerin özel eğitim konusunda donanımlı olmamaları Denetimin idari ve evrak denetimiyle sınırlı kalması

5.Toplumsal duyarsızlık Tıp personelinin aileyi tanı ve/veya tedavi süreci hakkında bilgilendirmemesi Eğitim personelinin aileyi sürece dahil etmemesi ve aileye sosyal destek konusunda yetersiz olması Toplumun engelli ve ailesine karşı nezaket kuralları ve duyarlılıkta yetersizliği

6.Etik sorunlar RAM personelinin kendi uzmanlıkları olmayan tıbbi tanılar hakkında yorum yapmaları ve ailenin yanlış yönlendirilmesi Kurum sahiplerinin ve çalışan personelin özel eğitimi çoğunlukla yalnızca para kazanmak veya geçici geçim kaynağı olarak görmesi. Engelli bireye ve ailesine karşı sorumluluklarını ihmal etmesi, kendini geliştirmek için çaba göstermemesi ve hatta buna direnç bile gösterebilmesi. İlköğretim öğretmenlerinin çocukları dışlaması. Bazı ailelerin çocuğun eğitimi için ödenen paraları kuru sahipleriyle paylaşma karşılığı kurum tercihinde bulunması. Bazı kurum,kuruluş veya şahısların sadece para kazanmak adına projeler oluşturması.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Eğitim bakış açısı yerine rehabilitasyon bakış açısının hakim olması Çalışmaların aile odaklı yürütülmesi

Engelli bireyin değerlendirmesinin ve eğitim planının, eğitim almakta olduğu kurumda yapılması ve RAM’ın denetleyici fonksiyonu üstlenmesi RAM’ın tarama, bilgilendirme, yönlendirme, denetleme …vb. işlevleri yerine getirmesi

Değerlendirme ve denetleme araçlarının standardize edilmesi; evraka ilişkin sade, anlaşılır ve denetlemesi kolay bir yapı oluşturulması Denetleme ekiplerinde uzman personelin bulundurulması

Kısa vadede özel eğitimde çalışacak psikologların TPD tarafından sertifikalandırılması Uzun vadede Rehabilitasyon Psikolojisi alanında yüksek lisans programlarının yaygınlaştırılması RAM ve eğitim personelinin donanımlı hale getirilmesi

Hastanelerde engelli aileleriyle ilgilenecek, onların sorularını yanıtlayacak, onlara bilgi verecek birimler kurulması. Özel eğitim sürecinde yer alan personelin engelli bireye ve ailesine yaklaşımda nezaket kuralları hakkında bilgilendirilmesi

Toplumsal duyarlılığın arttırılması konusunda uzun vadeli ve kapsamlı politikaların oluşturulması

Engelli bireye sahip ailelerin yasal hakları konusunda bilgilendirilmesi ve etik ihlaller konusunda farkındalığının arttırılması

TPD Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Özel Eğitim Alt Komisyonu