Bilgi Ekolojisi ve Internet Yaşar Tonta H.Ü. Kütüphanecilik Bölümü tonta@hacettepe.edu.tr http://yunus.hun.edu.tr/~tonta/tonta.html

Bilgi Ekolojisi Bilgi Çevresi: Bilgi ile ilgili insanlar, süreçler, teknoloji, politika ve stratejiler, kültür ve davranışlar arasındaki çapraz ilişkiler bütünü

Dış Çevre Örgütsel Çevre Bilgi Çevresi İş . Bilgi . Teknoloji Örgütsel Çevre İş . Fizik . Teknoloji Personel Kültür/ Davranış Strateji Bilgi Çevresi Süreç Politika Mimari Davenport,1997: 34

Bilgi Ekolojisi ve Eflatun 'İnsanlar yazıyı öğrenirlerse akıllarına unutkanlık aşılanır; bellek alıştırması yapmayı bırakırlar. Çünkü yazılı olana güvenirler; şeyleri ezbere değil, dışsal işaretler aracılığıyla hatırlamaya çalışırlar. Keşfettiğiniz şey bellek içindeğil, hatırlama için bir reçetedir. Ve size inananlara sunduğunuz şey gerçek bir hikmet değil, sadece onun görüntüsüdür. Çünkü size inananlara birçok şey söyleyerek, ama öğretmeden, onları çok biliyorlarmış gibi gösterebilirsiniz. Oysa çoğunlukla hiçbir şey bilmezler. Ve insanlar gerçek hikmetle donatılmazlarsa diğer insanlara yük olurlar.'

Bilgi Ekolojisi ve Popper ‘Dünya uygarlığı bir savaşla yok olup, geriye kütüphanelerde saklanan nesnel bilgi içeriği kalırsa, uygarlığı yeniden kurmak mümkündür. Halbuki bu nesnel bilgi içeriği, yani kütüphaneler yok olup, yalnızca öznelerin öğrenme yeteneği kalsa, çağdaş uygarlığı yeniden inşa etmek hemen hemen imkânsızdır.’

Bilgi Stratejisi ve Politikaları Bilgi stratejisi: Bilgi ile ne yapmak istiyoruz? Bilgi politikaları: Potansiyel bir güç olan bilginin yönetimi ve kullanımı ile ilgili politikalar

Bilginin Denetimi Daha fazla Daha az merkezi denetim merkezi denetim Monarşi Federalizm Feodalizm Anarşi Daha fazla merkezi denetim Daha az merkezi denetim Davenport, 1997: 69

Bilginin Denetimi ve Toffler “…bilgiyi düzenleme biçimimiz çoğu zaman insanları organize ediş biçimimizi saptar ve bunun tersi de geçerlidir.” Toffler, 1992: 191

Bilgi Davranışı ve Kültürü Birey, grup ya da örgütlerin bilgiye yaklaşım, tutum ve davranışları ve bilgiyi kullanma biçimleri (arama, yararlanma, değiştirme, paylaşma, saklama, görmezden gelme, vs.)

Bilgi Personeli İnsanlar halen (hâlâ?) en iyi bilgi bulan, sınıflayan, süzen, yorumlayan ve bütünleştiren kişiler (bilgi profesyonelleri, bilgi teknolojileriyle ilgili personel)

Bilgi Yönetimi Süreçleri Bilgi gereksinimlerinin saptanması, bilginin toplanması, dağıtımı, kullanımı, paylaşımı, vd. ile ilgili süreçler

Bilgi Mimarisi Gerekli bilgi kaynaklarını bularak insanların bilgi gereksinimlerini karşılamak için kullanılan araç-gereç; bilgi teknolojisi Dikkat: Bilgi mimarisi bilgi kültür ve davranışlarını (pek) değiştirmiyor

Bilgi Teknolojisi “Bilgi üretmek ve yaymak için kullanılan teknoloji; bu bilgiyi bulmak, süzmek, düzenlemek ve özetlemek için bir yöntem yoksa, yararsızdır.” İçerik-teknoloji bütünleşmesi; “bohçalama” Hal Varian, “The information economy” Scientific American 273: 161-162, Sep. 1995.

Bilgi Ekolojisi ve Internet Hızlı bilgi artışı Daha ucuza bilgi üretimi, dağıtımı ve depolanması “Canlı” dokümanların ortaya çıkışı Çok hızlı ve zaman ve mekândan bağımsız bilgi erişim Bilgiye sahip olmadan erişebilme ...

Sorunlar Alt yapı sorunları Ekonomik sorunlar Güvenlik sorunları Telif hakları ve arşivleme ile ilgili sorunlar Erişim sorunları ...

Bilgi Yönetimine Mekanik Yaklaşım Bilgi çevreleri tasarlanırken kullanılan araçların çoğu mühendislik ve mimarlıktan geliyor. Bir bina ya da güç kaynağı tasarlarken geçerli olabilecek varsayımlara güveniliyor, ancak bu varsayımlar örgütler için nadiren geçerli olabiliyor Davenport, 1997: 8

Bilgi Yönetimi ve Tom Peters “Bilgi yönetiminde başarı %5 teknoloji, %95 psikolojidir.” Çünkü sorunların %80’i teknolojiden değil, insanlardan kaynaklanıyor. Davenport, 1997: 8

Türkiye’de Bilgi Hizmetlerinin Durumu Bilgi hizmetleri için ayrılan bütçelerin azlığı Koleksiyon büyüklükleri Alt yapı eksikliği Yetişmiş insangücü eksikliği “Yok” denebilecek düzeyde bir işbirliği 2

Bilgi Ekolojisi ve Ulusal Bilgi Alt Yapısı Bilgi otoyolu (ağ) Elektronik kütüphane (“her yerde ve hiçbir yerde”) Türkiye Ulusal Enformasyon Ana Planı (TUENA) Çalışmaları (http://www.tuena.tubitak.gov.tr/) Alt yapı maliyeti İçerik maliyeti

Sonuç “Bilgi yönetimi = Teknolojiye yatırım yapmak” yaklaşımı sorunları çözmek için yeterli değil. “Bilgi ekolojisi” yaklaşımı (bütüncül yaklaşım, sosyo-teknik tasarım) yeğlenmeli.

Bilgi Ekolojisi ve Internet Yaşar Tonta H.Ü. Kütüphanecilik Bölümü tonta@hun.edu.tr http://yunus.hun.edu.tr/~tonta/tonta.html