ENERJİ POLİTİKALARI 5.GRUP SUNUMU

1)-Enerji Arz Güvenliği ve Talep Güvenliği - Anıl KÖROĞLU 2)-Enerji Koridoru Olarak Türkiye - Serkan BAYSAK 3)- Türkiye'nin Enerji Jeopolitiği - Burhan YILDIRIM 4)-Türkiye'nin Enerji Projeleri                                - Petrol Boru hatları - Tanzer YURDUSEVEN                      - Doğalgaz Boru hatları - Salih KIS 5)-Ortadoğu'nun Enerji Jeopolitiği - Vedat ZENGİN 6)-Kafkasların Enerji Jeopolitiği - Murat AKKAYA

ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ VE ENERJİ TALEP GÜVENLİĞİ

Enerjide arz güvenliği, enerjide dışa bağımlılık ile ters giden bir olgudur. Dışa bağımlılığınız ne kadar çoksa, enerjide arz güvenliğiniz o kadar azdır. İşte bu yüzden, enerji üretimini artırmak kadar, yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmek de önemli bir seçenektir.

Türkiye'nin enerji arz güvenliği tedbirleri kabaca: - Yerli ve yenilenebilir enerjiye önem vermek - Enerji arz çeşitliliğini sağlamak için fosil yakıtlara alternatif olarak nükleer enerjiye yönelmek - Doğal gaz ithal kaynaklarını çeşitlendirmek - Doğal gaz depolama tesislerinin yapımını güçlendirmek 

TÜRKİYENİN ENERJİ ARZ POLİTİKALARI Gelişmekte olan ülkemizin enerji talebi artma eğilimindedir. Uluslararası Enerji Ajansı Projeksiyonları, gelecek 25 yıl içerisinde dünya enerji tüketiminin %60’ın üzerinde artacağını öngörmektedir. Türkiye’de ise enerji tüketiminin, 2020 yılına kadar, dünya ortalamasının üzerinde artacağı tahmin edilmektedir.

Ülkenin enerji kaynakları arasında da belirli bir denge gözetmek gerekmektedir Türkiye enerjisinin % 33’ü petrolden, %28 kömürden, % 29 doğalgazdan ve %10’u yenilenebilir kaynaklardan sağlanmaktadır.

PETROL Türkiye’de bilinen üretilebilir petrol rezervleri 2007 yılı itibarı ile 37.3 milyon ton, yılda tüketilen petrol (ürünü) tüketimi ise 31 milyon tondur. Rafinerilerimizde işlenen 25.5 milyon tonun, sadece 2.2 milyon tonu yerli üretimdir. Türkiye petrol ve petrol ürünlerinin net ithalatçısıdır.

Türkiye’de etkili bir petrol kanunun tasarlanması, petrol üretimine de ivme kazandıracaktır. Potansiyel kara alanlarımızın %80’inde, denizlerimizin ise %99’unda henüz hiçbir arama faaliyeti yürütülmemiştir. Dünyada bir yılda 20,000’den fazla kuyu açılırken, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde sadece 3,326 kuyu açılabilmiştir

Türkiye, enerjide arz güvenliğini sağlamak ve Avrupa ve dünya pazarlarına açılan etkin bir ülke olabilmek amacıyla uluslararası alanda da belirli projeler gerçekleştirmektedir. Türkiye’nin tamamlanmış ve yürütülen uluslararası projeleri şunlardır:

Tamamlanmış uluslararası projeler

Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Hazar Denizi’nden Akdeniz’e Rusya topraklarını geçmeden ve Boğazlar’ı kullanmadan geçiş sağlayan ilk projedir. 13 Temmuz 2006 tarihinde işlerliğini kazanmıştır. 1,776 km uzunluğundaki hattın azami kapasitesi günde 1 milyon varildir. Bu kapasitenin 1.6 milyon varile çıkarılması için çalışmalar sürdürülmektedir.

Kerkük-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Kuzey Irak’ın Kerkük kentinden Türkiye’nin Ceyhan Limanı’na 600 mil uzunluğunda iki paralel boru hattı ile günde azami 1.6 milyon varil taşınmaktadır. Ancak, hat düzensiz bir şekilde çalışmaktadır. Enerji terminali rolünü üstlenebilmek için boru hatlarının güvenliğinin sağlanması önem taşımaktadır.

Planlama aşamasında olan projeler

Samsun-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Samsun-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı projesi, her ne kadar yurtiçi petrol taşıma projesi gibi görünse de, aslında dünyadaki günlük petrol tüketiminin yaklaşık % 3.7’sinin geçtiği Türk Boğazlarının yerine ikame bir proje olması açısından uluslararası bir niteliği bulunmaktadır.

DOĞALGAZ Diğer fosil kaynaklara göre çevre açısından daha temiz ve verimliliği yüksek bir kaynak olması nedeniyle doğal gaz, 1980’li yılların ikinci yarısından itibaren, enerji tüketimi içerisinde daha yüksek bir paya sahip olmuştur. TPAO’nun Hamitabat sahasından üretilen gazın yanı sıra, 1987 yılında Rusya Federasyonu ile imzalanan anlaşma kapsamında ülkemiz ilk kez enerji tüketimi için doğal gaz ithal etmiştir.

Tamamlanmış Uluslararası Projeler

Türkiye hem yurtiçi tüketim amaçlı, hem de enerji geçiş ve terminal ülkesi olma iddiasını güçlendirmek için belirli uluslararası projeleri tamamlamış ve yürütmektedir. Bu projeler:

Mavi Akım Doğal Gaz Boru Hattı Mavi Akım, Karadeniz’in altından geçerek Rus gazını doğrudan Türkiye’ye ulaştıran ve Samsun’dan Ankara’ya kadar uzanan, azami seviyede ülkemize yılda 16 milyar m³ gaz ulaştıracak bir boru hattıdır. Mavi Akım ile Türkiye’ye gaz sevki 2003 yılı Şubat ayında başlamıştır. Mavi Akım Projesi, Türkiye’nin Rusya’ya bağımlılığını artırmasından ve gerçekleştirilebilecek diğer projelere yer bırakmamasından dolayı eleştirilmektedir.

Baku-Tiflis-Erzurum Doğal Gaz Boru Hattı Büyük bir kısmı Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı’na paralel bir şekilde inşa edilen doğal gaz boru hattı, 2007 yılında tamamlanmış ve ilk doğal gaz 3 Temmuz 2007 tarihinde Türkiye’ye ulaşmıştır. Bu hattan gelecekte yılda 5 milyar m³ doğalgaz satın alınması hedeflenmektedir

Türkiye-Yunanistan Doğalgaz Boru Hattı Azerbaycan’dan alınacak doğal gazın Türkiye üzerinden Yunanistan’a ulaştırılacağı doğalgaz hattı 18 Kasım 2007 tarihinde işlerlik kazanmıştır. Bu hat, ilk kez Rusya’yı by-pass ederek Kafkasya’dan Avrupa’ya doğalgaz sağlama imkanı doğurmuştur. Bu açıdan Avrupa Birliği’nin kaynak çeşitlendirme prensibi açısından çok önemlidir. Türkiye-Yunanistan boru hattı projesi ile Yunanistan’a yılda 750 milyon m³ doğal gaz iletilecektir

İran-Türkiye Doğal Gaz Boru Hattı 2002 Ocak ayında, İran ile Türkiye arasındaki 10 milyar m³’lük doğal gaz boru hattı çalışmaya başlamıştır. 750 mil uzunluğundaki boru hattı Tebriz’den Ankara’ya kadar uzanmaktadır. Hattın azami doğal gaz sevkiyat kapasitesinin yılda 495 Bcf olmasına rağmen, yılda 100-150 Bcf doğal gaz elde edilmektedir.

Planlama aşamasında olan projeler

Doğu Avrupa Gaz Ringi Türkiye-Yunanistan doğal gaz boru hattına İtalya’nın dahil olmasıyla oluşturulacak boru hattıdır. Boru hattından Yunanistan’a 3 milyar m³, İtalya’ya ise 8 milyar m³ doğal gaz iletilmesi hedeflenmektedir.

Nabucco Doğalgaz Boru Hattı Projesi Avrupa’nın hızla artan gaz ithalat gereksiniminin, özellikle Türkiye üzerinden geçecek alternatif hatlarla karşılanması kapsamındaki en önemli projedir. Hattın Türkiye’den sonra Bulgaristan, Romanya,Macaristan ve Avustur- ya’ya ulaşması hedeflenmektedir.

Elektrik Türkiye’nin enerji arz politikaları sadece birincil enerji kaynaklarından oluşmamaktadır. Türkiye, hali hazırda 61,000 MW’lık kurulu güç kapasitesi ve yıllık 198 milyar kWh elektrik tüketimi ile bölgesinde elektrik ticareti yapılması ve elektrik arzının dengelenmesi açısından çok önemli bir konumdadır.

Özellikle Avrupa ile olan zaman farkı, Türkiye’nin AB ile enterkonneksiyonu sağlandığı takdirde iki taraf için de elektrik arzının dengelenmesinde önemli rol oynayacaktır. Böyle bir enterkonneksiyon sisteminin kurulması, yedek kapasitenin ortak kullanılarak yeni üretim tesislerinden tasarruf edilmesini, arızalar sonucu oluşan üretim kayıplarında kesintilerin asgari seviyeye indirilmesini, ülkeler arası elektrik ticaretinin artırılmasını ve maliyeti en düşük tesislerin çalıştırılmasıyla ortak işletme tasarrufu sağlayacaktır.

Türkiye’de elektrik piyasalarında liberalizasyonun gecikmesi, ülkemizi yaşanmakta olan mali krizin etkilerinin aşılması ile beraber arz sıkıntısı riski ile karşı karşıya bırakacaktır. Sektörlerimizin, enerjiye rekabetçi fiyatlardan ve sürekli olarak erişimi için liberalizasyon sürecinde hız kesilmemeli ve dağıtım ve üretim özelleştirmelerine devam edilmelidir.

Kaynakça Türkiye-AB Karma İstişare Komitesi 26. Toplantısı İstanbul, Türkiye 27-28 Nisan, 2009 http://www.tobb.org.tr/AvrupaBirligiDairesi/Dokumanlar/Faaliyetler/kik/(8)%20Turkey%20Energy%20Supply%20Policies%20Report%20Mr%20%20Hakman_TR.pdf