ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 Enerji Açısından Biyodizel Sebahattin ÖZ Güneş ve Diğer YEK Şube Müdür V. EİE İdaresi Genel Müdürlüğü soz@eie.gov.tr

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 İÇERİK Biyoyakıtlar Enerji Kaynağı Olarak Biyodizel AB de ve Türkiye de Biyodizel Mevzuat Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 BİYOKÜTLE ENERJİSİ Biyokütle enerjisi YEK içinde en büyük potansiyele sahiptir. Doğada her yıl 150 milyar ton biyokütle üretilmekte ve bunun ancak %10 ‘u ticari olarak kullanılmaktadır. Başlıca Biyokütle Kaynakları -Odun -Bitkiler -Yağlı Tohumlar -Karbo-hidratlar (patates, buğday, pancar, mısır vb) -Elyaf Bitkileri (keten, kenevir, kenaf, sorgum vb.) -Bitkisel Atıklar (dal, sap, saman, kök, kabuk vb.) -Hayvansal Atıklar -Şehirsel ve Endüstriyel Atıklar Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 3

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 BİYOYAKITLAR -Biyogaz -Biyo-Oil -Biyokömür -Biyobriket -Biyoetanol -Biyodizel Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 4

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 BİYODİZEL Hammaddesi yağlı tohum bitkileri, atık bitkisel ve hayvansal yağlar olan biyodizel; dizele eşdeğer, yerli ve yenilenebilir bir enerji kaynağıdır. Biyodizel, bitkisel ve hayvansal yağlardan üretilmesi nedeniyle kimyasal yapısı itibarıyla petrol kökenli dizele benzemese de fonksiyonları itibarıyla eşdeğer kalitede bir yakıttır. Biyodizel petrol içermez fakat saf olarak veya her oranda petrol kökenli dizelle karıştırılarak yakıt olarak kullanılabilir. Saf biyodizel ve dizel-biyodizel karışımları herhangi bir dizel motoruna, motor üzerinde küçük değişiklikler yapılarak veya herhangi bir modifikasyona gerek kalmadan kullanılabilir. Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 5

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 Biyodizel, dizel ile karışım oranları bazında aşağıdaki gibi adlandırılmaktadır: B5 : % 5 Biyodizel + %95 Dizel B20 : % 20 Biyodizel + %80 Dizel B50 : % 50 Biyodizel + %50 Dizel B100 : %100 Biyodizel Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 6

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 Biyodizel Üretimine Uygun Yağlı Tohum Bitkileri ve Yağ İçerikleri  Biyodizel üretimi için temel olarak yağ oranı yüksek yağlı tohum bitkileri kullanılmaktadır.  Yağlı Tohum Bitkileri ve Yağ Oranları Bitki Yağ Oranı (%) Kanola 38 – 40 Ayçiçeği 40 – 50 Soya 13 – 25 Aspir 30 – 45 Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 7

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 Yakıt Özellikleri Birim Sınır Değeri Min-Max Biyodizel Dizel   Molekül Ağırlığı g/mol 296 120-320 Alt Isıl Değeri Kütlesel Hacimsel MJ/kg MJ/L 37,1 32,6 42,7 35,5 Özgül Ağırlığı 15°C kg/L 0,875-0,90 0,87-0,88 0,82-0,86 Kinematik Vizkosite (40°C) mm2/s 2-4,5 4,3 2,5-3,5 Tutuşma Noktası °C 55-.. >100 >55 Kükürt İçeriği % Kütlesel ..-0,05 <0.01 <0.05 Tutuşma Katsayısı Setan Sayısı 49-.. 49-55 Kül . -0,01 Su Miktarı mg/kg ..-200 <300 <200 Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 8

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 B20 ve B100 Emisyonlarının Dizel Yakıtla Karşılaştırılması   B100 B20 Yanmamış Hidrokarbonlar  % -93 % -30 Karbon Monoksit  % -50 % -20 Partikül Madde  % -22 NOx (Azot Oksitler) % +13 % +2 Sülfatlar % -100 Polisiklik Aromatik Hidrokarbonlar – PAH (Kanserojen Maddeler)  % -80 % -13 (nitratlı PAH'lar) % -90 Hidrokarbonların Ozon Tabakasına Etkisi % -10 Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 9

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 Özellik Birim AB EN 14214 Yoğunluk (15 oC) kg/m3 860-900 Viskozite (40 0C) Mm2/s 3.5-5 Kükürt içeriği Kütlesel % <0.01 Su içeriği mg/kg <500 Katı madde içeriği <20 Kül içeriği  0.01 Setan sayısı   51 Oksidasyon kararlılığı g/m3 <25 Alevlenme noktası oC 101 Nötralleşme sayısı mgKOH/g <0.5 Metanol içeriği <0.2 Ester içeriği 96.5 Monogiliserid 0.8 Serbest gliserin 0.02 Bağlı gliserin 0.25 İyod indisi <120 Fosfor 10 Alkali metaller 5 Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 10

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 11

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 Biyodizel Yakıtının Avantajları Mevcut dizel motorda herhangibir değişikliğe gerek kalmadan uygun karışımlarla kullanılabilmektedir. Petrol dizelinin depolama koşullarında depolanmaktadır. Petrol dizeli ile her oranda karıştırılarak veya saf biyodizel olarak kullanılabilir. CO2 , yanmamış hidrokarbon, partikül madde ve CO emisyonlarında da önemli derecede azalma sağlar. Yapılan testlere göre biyodizel kullanımı yakıt emisyonlarından kaynaklanan kanser riskini %90 oranında azaltmaktadır. Kükürt içeriği yok denecek kadar azdır. Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 12

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 Biyodizel ağırlıkça %11 O2 içerir ve kükürt içeriği yoktur. Biyodizel kullanımı motor ömrünü uzatır çünkü dizele nazaran daha iyi yağlayıcıdır. Yakıt tüketimi, güç çıktısı ve motor gücü biyodizel kullanımından olumsuz etkilenmez.  Biyodizel taşınması ve depolanması güvenli bir yakıttır. Ayrıca yüksek parlama noktasına (149 ºC) sahiptir. Bu değer dizel için 125 ºC’dir. Küçük işletmelerde, yöresel olarak üretimi mümkündür. Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 13

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 Biyodizel Yakıtının Dezavantajları  Biyodizelin doğal kauçuğa zarar vermesi nedeniyle 1996’dan önce üretilen araçlarda doğrudan kullanılması sakıncalıdır. Ancak, B20 ve daha düşük biyodizel içeren dizel biyodizel karışımlarında bu problem görülmemektedir. Soğukta bulutlanabilir, jel halini alabilir. Ancak B20 kullanıcıları bu özellikleri daha az hisseder. B100’de ise bulutlanma ve jelleşme dizele nazaran daha fazladır. Soğukta filtrelerin tıkanma noktasına dikkat edilmelidir. 3. NOx emisyonları dizele nazaran % 10’a daha fazladır. Ancak bileşiminde kükürt olmaması nedeniyle katalitik konverter kullanılarak NOx emisyonu düşürülebilir. Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 14

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 Firma Sayısı: >100 Kurulu Kapasite: > 1 000 000 Ton/Yıl Kaynak:ALBİYOBİR Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 15

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 Yatırımcı Firmaların Sektörel Dağılımı Yağ Fabrikaları % 40 Tarım Sektörü % 21 Kimya Sektörü % 18 Akaryakıt Sektörü % 11 Diğerleri % 10 Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 16

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 YASAL MEVZUAT 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu; 20.12.2003 tarihli ve 25322 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. İkincil Mevzuat; Petrol Piyasası Lisans Yönetmeliği, Petrol Piyasası Tarifeler Yönetmeliği, Petrol Piyasasında Uygulanacak Teknik Kriterler Hakkında Yönetmelik, Petrol Piyasası Ulusal Marker Uygulama Yönetmeliği, Petrol Piyasasında Yapılacak Denetimler ile Ön Araştırma ve Soruşturmalarda Takip Edilecek Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, Akaryakıt Haricinde Kalan Petrol Ürünlerinin İthalinde Uygulanacak Usul ve Esaslara İlişkin Tebliğ, Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 17

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 Petrol Piyasası Kanunu’nda PETROL; “(5), (14) ve (44) numaralı bentlerde; (5) AKARYAKIT: Benzin türleri, nafta (hammadde, solvent nafta hariç), gazyağı, jet yakıtı, motorin türleri, fuel-oil türleri ile Kurum tarafından belirlenen diğer ürünleri, (14) HAM PETROL: Yerden çıkarılan sıvı haldeki doğal hidrokarbonları, (44) ÜRÜN: Fiziksel veya kimyasal işlem, rafinaj veya diğer yöntemlerle ham petrol ve/veya ürünlerinden elde edilen ürün veya ara ürün herhangi bir hidrokarbonu” şeklinde tanımlanmaktadır. (5 nci madde kapsamında “diğer ürünler” olarak EPDK’ya verilen yetki ile Biyodizel, Petrol Piyasası Lisans Yönetmeliğinde akaryakıt olarak kabul edilmiştir.) Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 18

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 Petrol Piyasası Kanunu’nda, PİYASA FAALİYETİ; “Petrolün; ithali, ihracı, rafinajı, işlenmesi, depolanması, iletimi, ihrakiye teslimi, taşınması, dağıtımı, bayiliği,” şeklinde tanımlanmıştır. Lisansa Tabi Alanlar; Rafinaj, İletim, Lisanslı Depolama, İŞLEME, Madeni Yağ Üretimi, Dağıtım, İhrakiye Teslimi; Taşıma Bayilik, Serbest Kullanım Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 19

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 PETROL PİYASASI KANUNUNDA; “ Akaryakıtla harmanlanan ürünler: Metil tersiyer bütil eter (MTBE), Etanol vb. (yerli tarım ürünlerinden denatüre olarak üretilenler ile biodizel hariç ) akaryakıt ile eşdeğer vergiye tâbi olan ve olacak ürünleri,” şeklinde tanımlanmıştır. PETROL PİYASASI LİSANS YÖNETMELİĞİNDE; “Akaryakıt: Benzin türleri, nafta (hammadde, solvent  nafta hariç), gazyağı, jet yakıtı, motorin türleri, fuel-oil  türleri ile biodizeli,” Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 20

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 PETROL PİYASASINDA UYGULANACAK TEKNİK KRİTERLER HAKKINDA YÖNETMELİKTE; “Saf biodizel ve etanolün akaryakıt ile harmanlama işlemini rafinerici ve dağıtıcı lisansı sahipleri yapar. Metil tersiyer bütil eterin harmanlama işlemi sadece rafinerici lisansı sahipleri tarafından yapılır. Harmanlanan akaryakıtın piyasaya sunumunda, ulusal markerin gerektiği şart ve seviyede bulunması zorunludur.” “Biodizel dışındaki akaryakıtlar birbirleriyle karıştırılamaz.” “Saf biodizel ve sanayi tesislerinde yan ürün olarak elde edilenler hariç, akaryakıt üretimi sadece rafinerici lisansı sahipleri tarafından yapılır.” “Akaryakıt ile ilgili olarak TS veya EN standartları, Kurum tarafından çıkarılacak tebliğlerle teknik düzenleme haline getirilir.” “Yurt içinde satışı yapılacak; a) Akaryakıtın teknik düzenlemelere uygun olması zorunludur……” “Lisans sahipleri, akaryakıtı teknik düzenlemelere uygun olarak arz etmekle yükümlüdür.”hükümleri yer almaktadır. Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 21

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 PETROL PİYASASI ULUSAL MARKER UYGULAMA YÖNETMELİĞİNDE; “Ulusal markerin ekleneceği akaryakıt türleri; benzin türleri, nafta (hammadde, solvent nafta hariç), gaz yağı, jet yakıtı, motorin türleri, fuel oil türleri ve biodizel’dir.” “Akaryakıta biodizel ekleyecek dağıtım lisansı sahipleri teknik düzenlemelere uygunluğu Kuruma bildirilen biodizeli işaretlemek için gereken ulusal markeri Ek-1’e uygun olarak düzenleyecekleri "Ulusal Marker Talep Formu”ile en geç üç iş günü öncesinden yükleniciye bildirir.” “Yüklenici tarafından; ‘Ulusal Marker Talep Formu’nda yer alan akaryakıt miktarı ile ilgili lisans sahibinin Gümrük Beyannamesinde ve/veya biodizelin teknik düzenlemelere uygun olduğunun Kuruma bildirildiği belgede belirtilen miktarın aynı olduğu tespit edildikten sonra Ek-2’de bulunan "Ulusal Marker İzleme Çizelgesi" düzenlenerek, ulusal marker ilgili lisans sahibi tüzel kişiye ithalatın yapıldığı tarihte Kurum adına teslim edilir.” hükümleri yer almaktadır. Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 22

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 5 Ocak 2006 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan; “Otobiyodizel’in Üretimi, Yurtdışı ve Yurtiçi Kaynaklardan Temini ve Piyasaya Arzına İlişkin Teknik Düzenleme Tebliği-Akaryakıt Seri No:2” “Yakıtbiyodizel’in Üretimi, Yurtdışı ve Yurtiçi Kaynaklardan Temini ve Piyasaya Arzına İlişkin Teknik Düzenleme Tebliği-Akaryakıt Seri No:3” PİYASAYA ARZ EDİLEN; OTOBİYODİZELi TS EN 14214 YAKIT BİYODİZELİ TS EN 14213 NORMLU STANDARTLARA UYGUN OLMASI ZORUNLUDUR. Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 23

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 PETROL YASASINDA DEĞİŞİKLİK YAPAN YASA TASARISI Rafinerici ve dağıtıcılar, tamamen yerli tarım ürünlerini kullanarak üretim yapan biyodizel üreticilerinden temin edecekleri biyodizeli akaryakıt ile en az yüzde iki oranında harmanlayabilirler. Harmanlama oranı ve bu oranın ÖTV’si Maliye Bakanlığı tarafından düzenlenir. Harmanlama oranları ile ilgili denetimler EPDK tarafından yapılır. Biyodizel üreticileri sadece yerli tarım ürünlerinden üretilen saf biyodizel dağıtımı ve satışı yapmak için, yıllık en az otuzbin ton saf biyodizel satış projeksiyonu vermek koşuluyla dağıtım lisansı ve bayi lisansı alabilirler. Tarım birlik ve kooperatifleri, üye çiftcilerinden aldıkları yağlı tohum karşılığında üretilen biyodizeli çiftçinin kendi araçlarında kullanması için KDV ve ÖTV den muaf olarak verebilecektir. Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 24

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 AB de Biyodizel AB Biyoyakıt Kullanımı Direktifi “DIRECTIVE 2003/30/EC OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 8 May 2003 on the promotion of the use of biofuels or other renewable fuels for transport” göre biyoyakıt kullanım hedefi; 2005 yılında %2 (yaklasık 5,8 milyon ton) 2010 yılında %5,75 (yaklasık 16,5 milyon ton) 2020 yılı için %20 Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 25

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 BİYODİZEL ÜRETİM POTANSİYELİMİZ: 1 250 000 TON/YIL Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 26

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 BİYOETANOL ÜRETİM POTANSİYELİMİZ: 3 250 000 TON/YIL Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 27

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 TÜRKİYE’DE BİYODİZEL KULLANIM ORANINA GÖRE SENARYOLAR YIL 2006 2010 KULLANIM ORANI %2 %5,75 AKARYAKIT DAĞITIM ŞİRKETLERİNİN SATIŞA SUNACAKLARI OLASI MOTORİN MİKTARI 10 900 000 TON 13 600 000 TON ÜRETİLMESİ GEREKEN BİYODİZEL MİKTARİ 218 000 TON 782 000 TON GEREKLİ TARIM ARAZİSİ (VERİM 1 TON/HA) 218 000 HEKTAR 782 000 HEKTAR Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 28

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 TÜRKİYE’DE BİYOETANOL KULLANIM ORANINA GORE SENARYOLAR YIL 2006 2010 KULLANIM ORANI %2 %5,75 AKARYAKIT DAĞITIM ŞİRKETLERİNİN SATIŞA SUNACAKLARI OLASI BENZİN MİKTARI 4 000 000 TON 6 500 000 TON ÜRETİLMESİ GEREKEN BİYOETANOL MİKTARI 80 000 TON 374 000 TON GEREKLİ TARIM ARAZİSİ (ŞEKER PANCARI VERİMİ 40 TON/HA) 16 000 HEKTAR 75 000 HEKTAR Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 29

ULUSLARARASI BİYOYAKIT SEMPOZYUMU 10 AĞUSTOS 2006 TEŞEKKÜRLER Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 30