DİĞER KAZANÇ VE İRATLAR

A- DEĞER ARTIŞI KAZANÇLARI Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 80 maddesinde, altı bent halinde sayılan mal ve hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlar, değer artış kazancı olarak kabul edilmiştir. Kanun koyucu madde hükmünde “elden çıkarma” deyimini kullanarak geniş bir tanımlama yapmıştır. Elden çıkarma deyimi; madde hükmünde sayılan mal ve hakların satılmasını, bir ivaz karşılığı devir ve temlikini, trampa edilmesini, takasını, kamulaştırılmasını, devletleştirilmesini ve ticaret şirketlerine sermaye olarak konulmasını ifade etmektedir. Bu madde hükmüne göre vergilendirme yapabilmek için, Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 80. maddesinde yazılı mal ve hakların elden çıkarılmasından doğan değer artış kazancı toplamının belli tutarı aşan kısmı, (2005 takvim yılı için 13.000 YTL, 2006 için 6.000.yt ) gelir vergisine tabi olacaktır.

Vergilendirilecek Değer Artışı Kazançları Menkul Kıymetlerin Elden Çıkarılmasından Doğan Kazançlar * İvazsız olarak iktisap edilenler * Tam mükellef kurumlara ait olan ve iki yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetlerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar vergiye tabi olmayacaktır. (24.04.2003 ila 01.01.2006 tarihleri arasında: “Türkiye'de kurulu menkul kıymet borsalarında işlem gören ve üç aydan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri ile tam mükellef kurumlara ait olan ve bir yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri hariç, ” ibaresi vardı. Bu hüküm 2003,2004 ve 2005 yıllarında uygulanacaktır.). ** 26.07.2001 tarihinden sonra ihraç edilen Devlet Tahvillerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlarda ayrıca yıllık İSTİSNA TUTARI vardır.(2005= 174.033 ytl) 2. GVK. 70.maddenin birinci fıkrsının (5) numaralı bendinde yazılı mal ve hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlar. (ihtira beratları hariç)

Vergilendirilecek Değer Artışı Kazançları 3. Telif haklarının ve ihtira beratlarının müellifleri, mucitleri ve bunların kanuni mirasçıları dışında kalan kimseler tarafından elden çıkarılmasından doğan kazançlar. 4. Ortaklık haklarının veya hisselerin elden çıkarılmasından doğan kazançlar, 5. Faaliyeti durdurulan bir işletmenin kısmen veya tamamen elden çıkarılmasından doğan kazançlar, 6. İktisap şekli ne olursa olsun (ivazsız olarak iktisap edilenler hariç) GVK 70.md. 1,2,4,7 numaralı bentlerinde yazılı mal (gerçek usuldeki çiftçilerin zirai istihsalde kullandıkları gayrimenkuller dahil) ve hakların iktisap tarihinden itibaren 4 yıl içinde elden çıkarılmasından doğan kazançlar.

Vergilendirilmeyecek Değer Artışı Kazançları 1- Ferdi Bir İşletmenin Mirasçıları Tarafından Aynen Devir Alınması 2- Ferdi Bir İşletmenin Bir Sermaye Şirketine Bütün Halinde Devrolunmasında Kazancı bilanço esasına göre tespit edilen ferdi bir işletmenin bilançosunun bir sermaye şirketine aktif ve pasifiyle bütün halinde devrolunması, devralan şirketin bilançosuna aynen geçirilmesi ve devredilen ferdi işletmenin sahip veya sahiplerinin şirketten, devir bilançosuna göre hesaplanan öz sermayesi tutarında ortaklık payı alması durumunda, değer artış kazancı hesaplanmaz ve vergilendirilmez. Bu hükmün uygulanabilmesi için devir işleminin aşağıdaki şartları sağlaması gerekir. Devredilen şirketin aktif ve pasifinin bir bütün olarak, devir alan şirket bilançosuna aynen geçirilmesi. Devredilen ferdi işletmenin sahip veya sahiplerinin şirketten, devir bilançosuna göre hesaplanan öz sermayesi tutarında ortaklık payı alması. Ortaklık payını temsil eden hisse senetlerinin nama yazılı olması.

Vergilendirilmeyecek Değer Artışı Kazançları 3- Bir Şahıs Şirketinin Sermaye Şirketine Dönüştürülmesinde Bir şahıs şirketinin sermaye şirketine dönüştürülmesinde değer artış kazancının hesaplanmaması için sağlanması gereken şartlar, Ferdi işletmenin bilançosunun, sermaye şirketinin bilançosuna aynen geçirilmesi, Nevi değiştiren ferdi işletmenin sahip veya sahiplerinin sermaye şirketinden, devir bilançosuna göre hesaplanan öz sermayesi tutarında ortaklık payı alması, Kollektif ve adi komandit şirketlerin şekil değiştirerek anonim şirket haline dönüşmesi halinde, şekil değiştiren kollektif ve adi komandit şirketlerin ortaklarının anonim şirketteki ortaklık paylarını gösteren hisse senetlerinin nama yazılı olması, şartlarının sağlanması kaydıyla değer artış kazancı hesaplanmayacaktır.

Mal ve Hakların Elden Çıkarılmasında Maliyet Bedelini Endeksleme Uygulaması Mal ve hakların elden çıkarılmasında oluşan gelirin, enflasyondan kaynaklanan kazançların vergi dışı bırakılması dolayısıyla da değer artış kazancının reel tutarının belirlenmesi amacıyla, endeksleme yöntemi uygulamasına gidilmiştir. Daha önce yıl bazında uygulanan endeksleme yöntemi, 4444 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle ay bazında uygulanmaya başlamıştır. Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 81. maddesinde, mal ve hakların elden çıkarılmasında iktisap bedelinin, mal ve hakların elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere, Devlet İstatistik Enstitüsünce belirlenen toptan eşya fiyat endeksindeki artış oranında artırılarak tespit edileceği hüküm altına alınmıştır. 01.01.2006 tarihinden itibaren değer artış kazancının safi değerinin hesaplanması sırasında endekslemenin yapılabilmesi için artış oranının %10 veya üzerinde olması şarttır.

ARIZİ KAZANÇLAR Gelir Vergisi Kanunu’nun 4783 sayılı Kanunla değişik 82. maddesinde 6 bent halinde arızi kazanç olarak vergilendirilecek olan kazançlar tek tek sayılmak suretiyle belirtilmiştir. Buna göre, madde hükmünde belirtilen ve aşağıda açıklanacak olan faaliyetler dolayısıyla elde edilen kazançlar belli şartlar dahilinde vergiye tabi olacak ve arızi kazanç olarak beyan edilecektir.

ARIZİ KAZANÇLAR Arızi Olarak Ticari Muamelelerin İcrasından Veya Bu Nitelikteki Muamelelere Tavassuttan Elde Edilen Kazançlar Ticari Veya Zirai Bir İşletmenin Faaliyeti İle Serbest Meslek Faaliyetinin Durdurulması Veya Terk Edilmesi, Henüz Başlamamış Olan Böyle Bir Faaliyete Hiç Girişilmemesi, İhale, Artırma Ve Eksiltmelere İştirak Edilmemesi Karşılığında Elde Edilen Hasılat, Gayrimenkullerin Tahliyesi Veya Kiracılık Hakkının Devri Karşılığında Alınan Tazminatlar İle Peştamallıklar, Arızi Olarak Yapılan Serbest Meslek Faaliyetleri Dolayısıyla Tahsil Edilen Hasılat, Gerçek Usulde Vergiye Tabi Mükelleflerin Terk Ettikleri İşleri İle İlgili Olarak Sonradan Elde Ettikleri Kazançlar, Dar Mükellefiyete Tabi Olanların 45'inci Maddede Yazılı İşleri Arızi Olarak Yapmalarından Elde Ettikleri Kazançlar **** 1,2,3,4 nolu bentlerde yazılı olan kazançların toplamının 2005 için 13.000.ytl si 2006 için 14.000 ytl si gelir vergisinden istisnadır.