“MÜZAKERECİ-ARABULUCU-LİDER” ÖĞRENCİ YETİŞİYOR PROJESİ Prof. Dr. Abbas Türnüklü, D.E.Ü. Anlaşmazlık Çözümü, Arş. Uyg. Merkezi

Akran arabuluculuğu nedir? ARABULUCULUK, bir anlaşmazlığa düşmüş iki ya da daha fazla sayıda öğrencinin, ÜÇÜNCÜ bir öğrencinin kolaylaştırıcılığında, bir araya gelip, ortak sorunlarını müzakere ederek, YAPICI VE BARIŞÇIL bir ÇÖZÜM bulmaya çalışmasıdır.

çatışan taraflar arasında yüzyüze karşılıklı müzakereyi, Arabulucu öğrencinin görevi, çatışan taraflara kendi çözümlerine ulaşabilmeleri için amaçlarını ve seçeneklerini değerlendirmelerinde, yardımcı olmaktır. çatışan taraflar arasında yüzyüze karşılıklı müzakereyi, karşılıklı iletişimi kolaylaştırmaktır.

Liselerden, sınıf arkadaşlarının görüşleri referans alınarak, belirlenen “Müzakereci-Arabulucu-Lider Öğrencilere”, müzakere ve arabuluculuk becerileri kazandırmaktayız. Her sınıftada öğrencilere şu soruyu sorarak arabulucuları belirliyoruz: “Herhangi bir sınıf arkadaşınızla, aranızda yaşadığınız bir anlaşmazlığı, kavgayı ya da çekişmeyi yapıcı ve barışçıl olarak yönetmek için yardım almak istediğin ve güvendiğin 3 sınıf arkadaşın kimdir?”

1. Her bir sınıftan 4 kız 4 erkek olmak üzere toplam 8 öğrenci o sınıfın akran arabulucuları olarak akran görüşleri temel alınarak belirlenmektedir. 2. Sınıfın toplam öğrenci sayısının 1/4’ü ya da 1/3’ü akran arabulucu olarak belirlenmelidir. 3. Sınıfta anlamlı sayıda arabulucu olduğu takdirde, bu öğrenciler o haftanın arabulucuları olmasalar dahi, sınıfta doğal akış içerisinde öğrenciler arasında yaşanacak sorunlar açısından da önleyici ve uzlaştırıcı olacaklardır.

“Müzakereci-Arabulucu-Lider Öğrenciler” Çatışma ve anlaşmazlık yaşayan arkadaşlarını bir araya getirerek, onların kendi sorunlarını müzakere etmelerini kolaylaştırmak amacıyla, arabuluculuk yapmaktadırlar.

“Müzakereci-Arabulucu-Lider” öğrenciler, bir yandan okulda öğrenci “şiddetini” azaltırken, diğer yandan da, toplumunun bütünleşmesine ve farklılıklarına rağmen birlik, bütünlük, barış ve diyalog içinde uzlaşarak yaşamasına akran-arabuluculuk yaparak katkı vermektedirler.

BECERİLERİ ÖĞRENCİLERE KAZANDIRILMALIDIR NİÇİN MÜZAKERE ve AKRAN-ARABULUCULUK BECERİLERİ ÖĞRENCİLERE KAZANDIRILMALIDIR

Okullarda, öğrenci şiddetinin eğitim yoluyla önlenmesi: Okullarda öğrenci şiddeti, GÜVENLİK tedbirleri ile değil, zihinlerde sorun çözme becerileri dönüştürülerek önlenebilir. Fiziksel güvenliğe yönelik tedbirler, öğrencileri caydırır, korkutur, bastırır, ama sorun çözme yöntemlerini geliştirmez insani değerlerini etkilemez. Güvenlik temelli, yöntemler yerine, eğitim ve kişisel gelişim ve dönüşüm temelli yöntemler tercih edilmelidir. Bunlar: Kişiler arası “yüzyüze müzakere” becerisidir, Akran “arabuluculuk”; barışyapıcılık, diyalog becerisidir.

Toplumsal kültürümüzde yer alan barış, uzlaşı, birlikte yaşama, diyalog becerilerinin birer sorun çözme becerisi olarak öğrencilerimize, okul gibi güvenli eğitim ortamlarında kazandırılması gerektiğine inanmaktayız. Yarın daha ciddi sorunlar yaşamamak için öğrencilerimizin birer müzakereci-arabulucu-lider olarak yetiştirilmesi gerektiğine inanmaktayız.

Okul gibi güvenli bir ortamda, öğrenciler arkadaşları arasında yaşadıkları GERÇEK çatışmaları ve anlaşmazlıkları akran arabulucuların kolaylaştırıcılığında müzakere ederek çözebilirler ise, yarın yetişkin oldukların da bu becerileri toplumsal etkileşimlerine ve diyaloglarına taşıyacaklarına inanmaktayız.

Okullara akran arabuluculuk odaları açılacaktır. Öğrenciler arasındaki anlaşmazlıklar, kavgalar, çatışmalara fiziksel yaralamaya ulaştığında, disiplin kurulları ve yönetmelikleri çerçevesinde müdahale edilecektir. Ancak, fiziksel şiddete ulaşmayan anlaşmazlıklar, arabulucu öğrencilerin kolaylaştırıcılığında arabuluculuk odalarında müzakere edilecektir. Bu yolla öğrenci anlaşmazlıkları, yüzyüze müzakere ve diyalog kültürünün yerleştirilebilmesi için birer fırsat ve araç haline getirilecektir.

Akran arabulucu kimdir? Arabulucu, iki ya da daha fazla ÖĞRENCİNİN aralarındaki anlaşmazlığı çözerken, yardım aldıkları nötr ve tarafsız bir kişidir. Arabulucu, anlaşmazlığın taraflarına müzakere (problem çözme) basamaklarını takip etmelerinde destek olur.

Akran arabulucu kimdir? Akran -arabulucu, sadece anlaşmazlığın çözümünü kolaylaştırıcıdır. Anlaşmazlığın çözümünü taraflar MÜZAKERE ederek bulmak zorundadır.

Arabuluculuk İşlem Basamakları Sözlü ya da fiziksel saldırganlığın sonlandırılması ve tarafların sakinleşmesi. Anlaşmazlığın her iki tarafının da arabulucu desteği almak istediklerini belirtmesi . Müzakere sürecinin kolaylaştırılması. Anlaşmanın resmileştirilmesi

Arabuluculuk Mekanının Düzenlenmesi: Anlaşmazlığın tarafları, arabulucunun karşısında fakat birbirlerinin yüzüne ve gözlerine bakacak biçimde oturmalıdır.

Arabuluculuk Süreci ve Kendini Tanıtma: Merhaba. Adım ………………….. Aranızdaki sorunu çözmenizde size arabuluculuk yapacağım. Arabuluculuk, iki ya da daha fazla kişinin aralarındaki anlaşmazlığı çözmek için üçüncü bir kişiden destek aldıkları bir sorun çözme yoludur. Arabulucunun rolü, tarafların her ikisini de dinlemek ve “müzakere” sürecini kolaylaştırmaktır. Arabuluculuk sürecinde sorunun çözümünü sizler bulacaksınız. Ben sadece iletişimi kolaylaştıracağım. Ortak sorununuzu, yine sizler çözeceksiniz.

Arabuluculuk sürecini kolaylaştırmak için birlikte kurallarımızı belirleyelim Konuşanın sözünü kesmeyeceksiniz. Herkes sırasını bekleyecek. Birbirlerinize karşı aşağılayıcı, küçük düşürücü sözler kullanmayacaksınız. Olabildiğince dürüst ve samimi olacaksınız. Uzlaştığınız anlaşmanın koşullarına uyacaksınız. Arabuluculuk sürecinde söylenen her şey gizli kalacaktır. Buna karşın anlaştığınızı ve barıştığınızı arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

Arabulucu, anlaşmazlığın tarafları olan öğrencilere kurallara uyma konusunda hemfikir olup olmadıklarını sorar. Arabuluculuğun, yukarıdaki kurallara bağlı kalındığında başarılı olacağı anlaşmazlığın tarafı olan öğrencilere belirtilmelidir.

Arabuluculukta Müzakere Sürecinin Kolaylaştırılması 6.Basamak Çözüm Seçeneklerinin Değerlendirilmesi Yapıcı ve Barışçıl Anlaşmanın (Kazan-Kazan) Sağlanması 5. Karşılıklı kazançlar için seçenek üretilmesi 4. Basamak: İsteklerin, gereksinim- lerin ve nedenle- belirlenmesi 4. Basamak: İsteklerin, gereksinim- lerin ve nedenle- belirlenmesi 3. Basamak: Diğerinin bakış açısının anlaşılması empati kurulması 3. Basamak: Diğerinin bakış açısının anlaşılması empati kurulması 2.Basamak: Duyguların nedenleriyle birlikte ifade edilmesi 2.Basamak: Duyguların Nedenle- riyle birlikte ifade edilmesi 1. Basamak: Sorunun nedenleriyle birlikte tanımlan- ması 1. Basamak: Sorunun nedenleriyle birlikte tanımlan- ması

Anlaşmazlığın Taraflarının Yaşadıkları Sorunu Nedenleriyle Belirtmelerine Yardımcı Olma Arabulucu Barış’dan aralarındaki sorunu ve ne yaşandığını nedenleriyle birlikte anlatmasını ister. Arabulucu Barış’ın söylediklerinden anladığını etkin dinleme yoluyla tekrar Barış’a iletir.

Arabulucunun bu süreçte sahip olması gereken 3 temel beceri şunlardır: İşbirlikli uzun süreli ilişkilerin sürdürülmesinin gerekliliği vurgulanmalıdır. Öğrencilerin anlaşmazlığa ilişkin somut ve gerçek bilgileri vermeleri sağlanmalıdır. Tarafların söylediklerinin doğru anlaşıldığını ve duygularının kabul edildiğini göstermek için etkin dinleme yöntemi kullanılarak kendi cümleleriyle tekrar söylenmelidir.

lafı ağza tıkama yarışı yapar. ETKİLİ DİNLEME İlişkilerde sıklıkla yapılan hata, 2 taraf ta konuşur, ama anlamaz, sadece laf yetiştirir, lafı ağza tıkama yarışı yapar. Karşımızdaki kişiye, anladığımız şeyin onun söylediği şey olup olmadığı sorulmalıdır.

Etkili/Yansıtıcı dinleme Mesaj karşı tarafa iletilir “Barış” Konuşmacı Arabulucu Mesaj Arabulucu, barışın söylediklerinden anladığını, Barış’a tekrar yansıtır ve anladıklarının, doğruluğunu test eder.

“Anladığım kadarıyla sorunu siz…………. ……mi görüyorsunuz “Anladığım kadarıyla sorunu siz………….. ……mi görüyorsunuz. Sizi doğru anlıyor muyum?” “Siz galiba ………………………………….. demek istiyorsunuz. Sizi doğru anlamış mıyım?” “söylemek istediğin şey …………… mu acaba?” “düşündüğün şey …………………… mı acaba?” “Söylemiş olduklarınızı anlayıp anlamadığımdan emin olmak istiyorum. Siz ………………….. mu demek istiyorsunuz?”

2. Tarafların yaşadıkları duyguları nedenleriyle birlikte belirtmelerine yardımcı olma Çoğu kişiler arası anlaşmazlık, duygular açıkça belirtilmediği ve tanınmadığı sürece çözümlenemez. Kabul edilmeyen ve tanınmayan duygular yargılarda ve değerlendirmelerde yanlılık yaratacaktır. Kişinin kendi davranışı üzerindeki denetimini zayıflatacaktır.

2. Tarafların yaşadıkları duyguları nedenleriyle birlikte belirtmelerine yardımcı olma Arabulucu Barış’dan sorun yaşanırken ne hissettiğini nedenleriyle birlikte Erdem’e anlatmasını ister.. Arabulucu Barış’ın söylediklerinden anladığını, etkin dinleme yoluyla tekrar Barış’a iletir.

3. Diğerinin bakış açısının, anlaşılmasına ve empati kurulmasına yardımcı olma. Anlaşmazlıklarda yapıcı ve barışçıl çözüm, ortak sorunun diğer kişiye nasıl göründüğünün, onun perspektifinden doğru biçimde anlaşılmasıyla gerçekleşir.

Arabuluculuk sürecinde karşılıklı anlama; EMPATİ bir ZORUNLULUKTUR. Benim, isteklerim, duygularım, görüşlerim, davranışlarım, hedeflerim, beklentilerim, çıkarlarım, ihtiyaçlarım ve hepsinin nedenleri Benim, isteklerim, duygularım, görüşlerim, davranışlarım, hedeflerim, beklentilerim, çıkarlarım, ihtiyaçlarım ve hepsinin nedenleri İlişkiler anlayarak ve anlaşılarak sürdürülür

3. Diğerinin bakış açısının anlaşılmasına ve empati kurulmasına yardımcı olma. Arabulucu Barış’a Erdem’in söylemiş olduklarından, yaşadığı duygulardan ve bunların nedenlerinden anladığını Erdem’e açıklamasını ister. Arabulucu Erdeme Barış’ın onu doğru anlayıp anlamadığını sorar. Eğer Barış Erdem’i doğru anlamamışsa durum düzeltilmeye çalışılır.

4. Tarafların isteklerini ve gereksinimlerini nedenleriyle birlikte belirtmelerine yardımcı olma Çoğu kişiler arası anlaşmazlık, tarafların istekleri, gereksinimleri ve bunların nedenleri belirtilmediği ve anlaşılmadığı sürece çözümlenemez. Tarafların ne istedikleri ve söyledikleri kadar, bunların nedenleri ve gerçek çıkarları üzerinde durulmalıdır.

İstekler Üzerine Değil, Çıkarlar ve Gereksinimler Üzerine Odaklanın Karşıt isteklerin ardında çatışan çıkarların yanı sıra, ortak ve uzlaşabilen çıkarlarda vardır. Akıllıca bir çözüm için ne istendiği değil, ortak çıkarları ve gereksinimleri göz önüne alın.

4. Tarafların isteklerini ve gereksinimlerini nedenleriyle birlikte belirtmelerine yardımcı olma Arabulucu Barış’dan ne istediğini nedenleriyle birlikte Erdem’e anlatmasını ister.. Arabulucu Barış’ın söylediklerinden anladığını, etkin dinleme yoluyla tekrar Barış’a iletir.

5. Her İki Tarafın Kazancına Olan Çözüm Seçeneklerini Üretmelerinde Yardımcı Olma Arabulucunun işi, öğrencilerin anlaşmazlıklarını çözmek değildir. Bunun aksine, öğrencilerin kendi yarattıkları problemlerini, yine kendilerinin çözmelerine yardımcı olmaktır. Öğrenci anlaşmazlıklarında en doğru ve geçerli çözüm yine öğrencilerin kendi çözümleridir.

6. Öğrencilerin Anlaşmaya Varmalarına Yardımcı Olma. Arabuluculuk sürecinin temel hedefi, yapıcı, barışçıl ve onarıcı anlaşmaya varmaktır. Yapıcı anlaşma tarafların birlikte çalışabilme becerilerini pekiştirir ve gelecekte karşılaşabilecekleri olası anlaşmazlıkları yapıcı olarak çözebilme becerilerini geliştirir.

7. ANLAŞMANIN RESMİLEŞTİRİLMESİ Arabuluculuk sürecinde anlaşmaya ulaşıldığı zaman arabulucu arabuluculuk formunu doldurur ve hem arabulucu hem de anlaşmazlığın tarafları formu imzalar. Bu imzalar, tarafların varılan anlaşmaya uyacaklarının teminatıdır. Arabulucu doldurulan formu saklamak ve varılan anlaşmaya uyulup uyulmadığını takip etmek.

Müzakere ve Akran arabuluculuk uygulamalarından öğrencilerin elde ettiği kazançlar Müzakereci-arabulucu öğrenci liderlik becerilerini geliştirecektir. Müzakereci-arabulucu öğrenci yaşamının her noktasına taşıyacağı iletişim, konuşma, DİYALOG ve eleştirel düşünme becerilerini geliştirecektir. Müzakereci-arabulucu öğrenci öz denetimini, öz yönetimini, öz saygısını, ve öz güvenini geliştirecektir. Müzakereci-arabulucu öğrencinin arkadaşları arasındaki önemi ve etkisi artacaktır.

Müzakere ve Akran arabuluculuk uygulamalarından öğrencilerin elde ettiği kazançlar Müzakereci-arabulucu öğrencilerin, sorunlarını yapıcı çözme konusunda adanmışlıkları artacaktır. Müzakereci-arabulucu öğrenci, yaşamının ve kariyerinin her noktasına taşıyacağı müzakere, diyalog ve sorun çözme becerilerini geliştirecek ve ilerletecektir.

Müzakere ve Akran arabuluculuk uygulamalarından öğrencilerin elde ettiği kazançlar Müzakereci-arabulucu öğrenciler kendi anlaşmazlıklarını çözmede daha fazla sorumluluk alacaklardır. Müzakere ve akran arabuluculuk süreci, öğrencilere duygularını paylaşma, diğer öğrencileri anlama, empati ve gereksinimlerini olumlu yöntemlerle karşılama yollarını kazandırır.

Umarım tüm okullarda, öğrenciler, anlaşmazlıklarını hem müzakere ederek hem de akran-arabulucular aracılığıyla tekrar müzakere ederek çözerler.