BEL AĞRILARI & SIRT ÇANTASI

Sırt çantası okul çağı çocuklarında en sık karşılaşılan yüklenme nedenidir. Ağır sırt çantası taşımak, okul çocuklarının gelişmekte olan eklem, kas ve ligaman yapılarında zorlanmalara neden olarak belde kas gerginliği mekanizmasını tetikleyebilir, bozuk yürüyüş, kötü postür (duruş) ve hatta ciddi kronik bel ağrılarına yol açabilir. Bu nedenle çocukların taşıdıkları sırt çantalarının ağırlıklarının hesaplanması ve gereğinden fazla yüklenmemesi önem kazanmaktadır.

SIRT ÇANTALARI TEMEL OLARAK İKİ YOLLA BEL AĞRISINA NEDEN OLABİLİR a- Ağırlıklarına bağlı, mekanik olarak omurganın aşırı yüklenmesi nedeniyle, b- Sırt çantasının ağırlığı ve uygun olmayan pozisyonda taşıma sonucu ortaya çıkan postür bozukluğu nedeniyle. Ağır yüklenme, vücuda uygulanan yükün pozisyonu, yükün şekli ve büyüklüğü, taşıma süresi, çocuğun fiziksel ve ruhsal durumu bir araya gelerek ağrıya neden olur.

SIRT ÇANTASI VÜCUT AĞIRLIĞININ % 15’İNİ AŞMAMALI ! Araştırıcılar, vücut ağırlığının %15’inin altındaki sırt çantalarının her iki omuzda taşınması halinde her hangi bir postüral değişikliğin gelişmediğini, bu oranın %15 üzerine çıktığında ise boynun öne doğru uzandığını bildirmişlerdir.

SIRT ÇANTASININ ŞEKLİ, TAŞIMA BİÇİMİ VE ÇANTANIN AĞIRLIĞI POSTÜR VE KALP-SOLUNUM SİSTEMİ ÜZERİNDE DE ÖNEMLİ ETKİLERE SAHİPTİR. Yapılan bir çalışmada, sırt çantasının taşınma seviyesi yükseldikçe, kişinin öne doğru eğilmesinin fazlalaştığı bildirilmektedir. Araştırıcılar ayrıca ağırlık miktarı arttıkça postürün (duruşun) gittikçe öne doğru eğilme nedeniyle daha fazla bozulduğuna da dikkati çekmişlerdir. Öğrencilerin ise bu sonuçlara rağmen sırt çantasını daha çok skapulalar (omuz) seviyesinde taşımaya alışık oldukları saptanmıştır. Uzmanlar tarafından Çanta taşınma seviyesinin kalça veya bel kemeri bölgesinde olması önerilmektedir.

YAPILAN BAZI DENEYLER Jing Xian Li ve arkadaşları on yaşındaki 15 çocuğu önce ağırlıksız sonra da vücut ağırlıklarının %10, %15 ve %20’si ağırlıklarındaki üç farklı sırt çantası ile yürüme bandında 20 dakika yürütmüşler ve bu çocukların kinematik ve solunum fonksiyonlarını değerlendirmişlerdir. Sonuçta vücut ağırlığının %20’si ağırlığındaki çanta ile yürüme esnasında gövde inklinasyonunun; vücut ağırlığının, %20’si ve %15’i ağırlığındaki çantalarla ise solunum sıklığının ileri derecede arttığını saptamışlardır. Vücut ağırlığının %10’u oranında ağırlığa sahip çanta ile yapılan yürüyüş sonucunda ise solunum veya gövde inklinasyonunda istatiksel olarak anlamlı değişimler gözlenmemiştir.

OKSİJEN VE ENERJİ SARFİYATI İLE VÜCUDUN KAN BASINCI DEĞİŞİMİ. Pascoe ve arkadaşları ise vücut ağırlığının %17’si ağırlığındaki ve omuzdan tek bantlı, çift bantlı ve çapraz tek bantlı çantalarla yaptıkları çalışmalarında sadece tek bantlı olan çantanın, çantayı taşıyan omuzda ileri derecede elevasyona yol açarak postürü (duruşu) bozduğunu tespit etmişlerdir. Bir başka çalışmada ise vücut ağırlığının %20’si oranında ağırlığa sahip sırt çantalarının, vücut ağırlığının %15’i veya daha azı oranında ağırlığa sahip olan çantalara göre daha fazla oksijen ve enerji sarfiyatına ve daha kısa sürede kan basıncı yükselmesine yol açtığı saptanmıştır.

Hong ve arkadaşları doğal ortamda bir çalışma yapmışlardır Hong ve arkadaşları doğal ortamda bir çalışma yapmışlardır. 23 öğrenci vücut ağırlıklarının % 0, %10, %15 ve %20’si oranında ağırlıklara sahip sırt çantalarının her biriyle farklı günlerde, her gün toplam 1978 metre olacak şekilde yürütülmüşlerdir. 9-10 yaşlarındaki öğrencilerin önce oturarak, ardından ayakta durma ve yürümeleri sırasında ölçümleri yapılmıştır. Her iki omuzda taşınacak şekilde çift bantlı sırt çantalarının kullanıldığı çalışmada öğrencilerin yürüme paternleri ve postürlerine bakılmıştır.

VÜCUT AĞIRLIĞININ % 20’SİNDEN FAZLA TAŞINMASI DURUMU. Yürüme mesafesi ile gövde postürü arasında bir ilişki saptanmazken, çanta ağırlığının vücut ağırlığının % 20’sinden fazla olması durumunda postürün, gövdenin öne doğru eğilmesi ile bozulduğu belirlenmiştir. Genel olarak çanta ağırlığının vücut ağırlığına oranının %15’in üzerinde olması nedeniyle omuz ve sırta binen aşırı yük, adalelerde incinmeye neden olmakta. Bu aşırı ağır çantalar, bazı çocukların çok erken yaşta kötü duruş pozisyonuna sahip veya kambur yürüyen bireyler olmasına yol açmaktadır.

AİLE VE EĞİTMENLERE DÜŞEN GÖREVLER. Problemin her yaşta görülebileceğini, ancak okul çağında gelişim hızlı olduğu için deformasyonun daha belirginleştiğini söyleyen uzmanlar aileye ve eğitmenlere büyük görev düştüğünü belirtiyor. ABD`de Tüketici Güvenliği Komisyonu tarafından elde edilen istatistiklere göre, 2000 yılında 0-11 yaş grubundan 5 bin 531, 12-17 yaş grubundan 6 bin 960, 18-21 yaş grubundan ise 773 kişi, sırt çantasının yol açtığı bel ve vücut ağrıları nedeniyle hastanelerin acil servislerine müracaat etmiştir.

YÜRÜYÜŞÜN SALINIM FAZI, ADIM MESAFESİ VE YÜRÜME HIZI İLİŞKİSİ Bu çalışmaların sonucunda sırt çantasının ağırlığı, dolayısıyla bele yüklenen ağırlık miktarı arttıkça çocuğun ağırlık merkezinin daha yukarılara doğru taşındığı ve yürüyüşün stabilizasyonunun daha fazla bozulduğu söylenebilmektedir. Böylece yürüyüşün salınım fazı, dolayısıyla adım mesafesi kısalmakta, yürüme hızı artmakta ve bu nedenlerle de hem efor harcanmasına bağlı olarak solunum sıklığı artmakta hem de gövdenin öne eğimi artarak postür bozulmaktadır.

ÖNERİLER * Ağır çantalarda kalça kayışı kullanılmalı. Kayışları geniş ve yumuşak çanta kullanılmalı. * Sırt çantasının her iki kayışı birlikte kullanılmalı ve belin 5 cm yukarısında duracak şekilde, sağlam bir biçimde tespit edilerek ayarlanmalı. * Ortopedistin önerdiği sırt adalelerini geliştirici egzersizlerin yapılması sağlanmalı. * Doğru kaldırma tekniği kullanılmalı. Çocuklara ağır çantaları dizden eğilerek kaldırmak gerektiği öğretilmeli. * Sırt çantasının derli toplu, cep ve fermuarları kapalı bir biçimde taşınması sağlanmalı. * Tekerlekli sırt çantaları tercih edilmeli.

ÖNERİLER Sırt çantaları kesinlikle uzun süreli olarak kullanılmamalı. Sırt çantaları ve içindeki ağırlıklar toplamının taşıyanın vücut ağırlığının %15’inden az olması muhakkak sağlanmalı. Uzun süreli ve/veya ağır çanta kullanımının mecburi olduğu hallerde tekerlekli çantalar tercih edilmeli. Ortopedik/ergonomik (iki geniş ve destekli omuz askısı ve bel kemeri bulunan, hafif) çantalar, moda ve/veya çocuğun tercih ettiği renk vb çantalara tercih edilmeli. Sırt çantaları her iki omuzdan asılarak düzgün olarak taşınmalı ve bel kemeri gibi ağırlık dengeleyici ekipmanlar kesinlikle kullanılmalı. Bu konuda gerek okul yöneticilerinin ve eğitim politikası yapıcılarının, gerekse çocukların ve ailenin eğitilerek sağlıklı nesillerin yetişmesinde katkıda bulunulmalıdır.