Bilgi Yönetimi Ve Yüksek Öğrenim Kurumlarında Kurumsal Açık Erişim Knowledge Management And Institutional Open Access In Higher Learning Institutions Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Odabaş Atatürk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü XIII. Türkiye'de İnternet Konferansı

BİLGİ YÖNETİMİ Bilgi yönetimi, bireylerin ya da kurumların sahibi olduğu her türlü bilgi kaynağına yeni anlamlar ilave ederek ve bunları yeniden yorumlayarak bilgi üretmesi, çoğaltması, kullanması, çevresi ile paylaşması ve düzenli bir biçimde muhafaza etmesi evrelerinden oluşan bütünsel bir çerçevedir. 2 XIII. Türkiye'de İnternet Konferansı

Bilgi yönetimi Bilgi yönetiminin temelini, bilginin kayıt altına alınması, düzenlenmesi, paylaşılması, geribildirimler aracılığı ile yeni bilgilere dönüştürülmesi ve yeni bilgilerin üretkenliğe daha fazla katkıda bulunması oluşturur. 3

Veriden Bilgiye 4 XIII. Türkiye'de İnternet Konferansı

Kurumsal bilgi yönetimi Kurumsal bilgi, kurum içinde üretilen veya kuruma dışarıdan gelen, o kurumla ilgili kayıtlı ya da kayıtsız her türlü bilgiyi ifade eder. Organizasyonlarda bilgi yönetimi, her türlü kurumsal bilgiyi döngüsel bir sistem içinde bütün organizasyona yayma ve paylaşma uygulamasıdır. 5 XIII. Türkiye'de İnternet Konferansı

Kurumsal bilgi yönetimi Kurumsal bilgi yönetimi, kurumsal faaliyetler içinde çalışanların edindikleri zihinsel deneyimler ile kurumda üretilen ya da kurumla ilgili dışarıdan sağlanan, elektronik ve geleneksel kayıt ortamlarındaki her türlü bilgi kaynağının toplanmasına, düzenlenmesine, muhafaza edilmesine, kurumsal bilgi havuzu üzerinde paylaşıma açılmasına, elde edilen bu bilgilerle yeni bilgiler üretilmesine ve son olarak da kurumsal faaliyetler içinde eritilerek verimliliğe katkı sağlanmasına yönelik uygulamadır. 6 XIII. Türkiye'de İnternet Konferansı

Bilgi yönetimi 7

Kurumsal bilgi yönetimi Kurumlarda bilgi ve belgeye işlemlerine yönelik faaliyetleri düzenler, Kurumsal bilgi kaynaklarının düzenlenmesini ve daha etkin olarak kullanılmasını sağlar, Kurumun bilgi potansiyelini ortaya çıkarır ve örtük bilgi kaynaklarının açık kaynaklara dönüşmesini sağlar, Bilgiye dayalı aktiviteleri yeniden yapılandırarak kurumun genel dinamizmini arttırır, Bilgi yönetiminin bireysel ve kurumsal düzeyde sağlayacağı yararlılıklar şu şekilde listelenebilir: 8 XIII. Türkiye'de İnternet Konferansı

Kurumsal bilgi yönetimi Kurumun kurum dışında yaşanan gelişmelere göre pozisyon almasını ve rekabet koşullarına uygun hareket etmesini sağlar, Bireysel ve kurumsal öğrenme davranışı kazandırarak ve/veya bu davranışın geliştirilmesini sağlayarak kurumun mevcut yeteneğini arttırır, Kurumda karar alma sürecini hızlandırır ve daha doğru kararlar alınmasını sağlar, Çalışanların tümünü bilgiye dayalı aktivitenin içine dâhil eder, bireysel deneyimlerin kayıtlı bilgilere dönüştürülmesini ve aynı zamanda kurumsal bilgi kaynaklarının kalıcı olmasını sağlar, 9 XIII. Türkiye'de İnternet Konferansı

Kurumsal bilgi yönetimi Yeni bilgi üretimi ile birlikte yeni ürün ve hizmetlerin geliştirilmesini teşvik eder, Personel arasında daha rekabetçi bir ortam oluşturarak, başarılı olanların öne çıkmasına olanak sağlar ve dolayısıyla kurumun verimliliğine katkıda bulunur. Gereksiz bilgi kaynakları ile gerekli-gizli-önemli-acil bilgi kaynaklarının bilgi havuzunda pozisyonunu ve kullanım koşullarını belirler. 10 XIII. Türkiye'de İnternet Konferansı

Açık erişim ve açık arşivler Açık erişim, bilgi kaynaklarının gereksinim duyan bireylere telif hakkı koşulu olmaksızın ulaştırılmasını ilke edinen bir düşünce birliği ve/veya girişimdir. Açık erişim, ‘bilimsel kaynakların parasal, yasal ve teknik kısıtlamalar dışında tutularak, erişilebilir, kaydedilebilir, çoğaltılabilir, taranabilir, ilişkilendirilebilir, veri dosyası olarak çeşitli yazılımlara yüklenebilir ve her türlü yasal amaç için kullanılabilir olması’dır. 11 XIII. Türkiye'de İnternet Konferansı

açık erişimin üç temel özelliği şunlardır: Yayınlara engelsiz erişim ve kullanım izni, Yayının uygun standartlara sahip en az bir arşivde depolanması ve Yayına uzun vadeli erişim ve koruma garantisinin verilmesidir 12 XIII. Türkiye'de İnternet Konferansı Açık erişim ve açık arşivler

Türkiye’de açık erişim ve açık erişim girişimleri konusunda yaşanan gelişmelerin duyurulduğu ilk toplantı 2003 yılında Ankara Üniversitesi’nde yapılmıştır. Mayıs 2003’te Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kütüphanesinde oluşturulan Elektronik Tez Arşivi Türkiye’de açık erişim konusunda geliştirilen ilk adımlardan uygulamadır. 13 XIII. Türkiye'de İnternet Konferansı Açık erişim ve açık arşivler

Açık arşiv oluşturma konusunda ikinci girişim Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü’nde 2004/2005 bahar döneminde açılan bir doktora dersi kapsamında yaşama geçirilmiştir. Ankara Üniversitesi tarafından 2005 yılında çalışmalarına başlanan ve aynı yıl hizmete giren açık arşiv ise Türkiye’de yüksek öğrenim düzeyinde oluşturulan genel nitelikli ikinci kurumsal arşivdir. 14 XIII. Türkiye'de İnternet Konferansı Açık erişim ve açık arşivler

Açık erişim arşivi oluşturan bir başka üniversite ise Atatürk Üniversitesi’dir. Altyapı hazırlıklarına 2007 yılında başlanan açık arşiv projesi, 2008 yılında Atatürk Üniversitesi Açık Arşiv Sistemi adıyla yayın hayatına başlamıştır. Sistemin amacı kitap, makale, tez, bildiri, rapor, ders notları gibi bilimsel yayın özelliği taşıyan her türlü materyali bilim dünyasının hizmetine sunmaktır ve bu özelliği nedeniyle genel nitelikli bir açık arşivdir. 15 XIII. Türkiye'de İnternet Konferansı Açık erişim ve açık arşivler

16 XIII. Türkiye'de İnternet Konferansı Açık erişim ve açık arşivler

Sonuç Bilimsel bilgi üretiminin yapıldığı öncü kuruluşlar üniversitelerdir. Üniversiteler üretilen bilginin olabildiğince güncel şekilde, geniş alanlara ve sınırsız biçimde yayılması için de çözüm üreten kurumlar olmalıdır. Bilgi yönetimi mevcut her türlü bilgi kaynağının en üst düzeyde erişilebilir ve paylaşılabilir olmasını sağlayan bir uygulamadır. Açık erişim ise üretilen bilgi kaynaklarının coğrafik, maddi ve yasal kısıtlamalardan arındırılarak kullanıma açılmasını ilke edinen yaklaşımdır. Açık arşivler, üniversitelerin hem kendi kurumsal vizyonunu daha üst düzeylere çıkarmak için hem de bünyesinde çalışan öğretim elemanlarının yayınlarını duyurabilmelerini sağlamak için gereklidir. 17 XIII. Türkiye'de İnternet Konferansı

Sonuç Bilgi yönetimi ve açık erişim yaklaşımlarının her ikisi de oldukça benzer amaçlara sahiptirler. Üniversitelerde üretilen bilimsel bilgilerin paylaşılabilir olması, bilgi yönetimi yaklaşımının prensip olarak benimsenmesine bağlı olduğu kadar, açık erişimin kaçınılmaz bir zorunluluk olduğunun kabullenilmesine de bağlıdır. O halde üniversitelerde bilgiyi yönetebilmenin ya da bilimsel bilgi kaynaklarını paylaşabilmenin araçlarından biri de açık arşivlerdir. Bu bakımdan üniversiteler, üretilen her türlü bilimsel bilgi kaynağını açık arşivler yoluyla bilim dünyasının hizmetine sunmalıdır. 18 XIII. Türkiye'de İnternet Konferansı

Sonuç Açık arşivler, hangi konularda ne oranda bilgi kaynağının üretildiğini ortaya koyan araçlardır. Açık arşivler üniversitede üretilen bütün yayınların envanterini gösteren bir bilgi havuzudur. Araştırmalarda çalışılan konu yoğunluğun hangi alanlara doğru genişlediğinin farkına varılmasıyla mükerrer çalışmaların önüne geçilebilir ve ulusal boyutta zaman ve kaynak israfı önlenebilir. Aynı zamanda açık arşivlerde idari düzenlemeler, mevzuat ve raporlar gibi birincil bilimsel kaynaklar dışında yayınlar da arşivlenebilmektedir. Dolayısıyla açık arşivler aynı zamanda üniversitelerin idari arşiv hizmetlerine destek sağlayan bir araç özelliğine de sahiptir. 19 XIII. Türkiye'de İnternet Konferansı

Bilgi Yönetimi Ve Yüksek Öğrenim Kurumlarında Kurumsal Açık Erişim Knowledge Management And Institutional Open Access In Higher Learning Institutions Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Odabaş Atatürk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü XIII. Türkiye'de İnternet Konferansı