Okumada Anlama Jocelyne GIASSON Böl. 1 : Okumada bir anlama modeli De Boeck, 1996 et 2008.

Geleneksel görüş : 1. Okuma etkinliği = aşama sırasına göre öğretme becerisinin ayrımsal listesi  bu becerilere ayrı ayrı hakim olmak = okumaya hakim olmak Okuma = birbirinden ayrı beceriler mozayiği Modern görüş : 1. Becerilerin bütünleşmesine yönelik daha toparlayıcı bir model  Okuma = Holistik ve birleştirici süreç ; bu beceriler arasında etkileşim olduğunu varsayar (bağlamından çıkarılmış bir okuma becerisi anlamının bir bölümünü kaybeder)‏ Eğretileme (s.5) - bisiklet - senfoni orkestrası Okumada anlama görüşünün gelişimi : bir model

Geleneksel görüş : 2. Anlam metnin içinde  Okuyucunun rolü = bu anlamı yakalayıp belleğine yerleştirmek  okumak = Yazarın yazdığını hiç bir yorum özgürlüğüne yer vermeden anlamak. Daha çağdaş bir görüş : 2. Okuyucunun anlam vermesi - metinden yararlanarak - bilgilerinden yararlanarak - okuma niyetinden yararlanarak anlam verme (yaratma) ≠ herhangi bir şekilde anlama Senfoni orkestrası Eğretilemesinin devamı (s.6). Okumada anlama görüşünün gelişimi : Okuyucunun rolü. Okuyucur Metin

BAĞLAM METİNOKUYUCU Uzlaşma Sağlayan bir Anlama Modeli. Unsurları : Metin, Okuyucu, Bağlam. Yapı Süreç Yazarın niyeti Biçim Okumanın işlevi Psikolojik Sosyal Fizikî

Önemli olan = bu değişkenler arasındaki ilişki Uzlaşma Sağlayan bir Anlama Modeli. Bu ilişki ne denli fazla olursa, anlama o kadar iyi olacaktır O M B O B M M O B Durum 1Durum 2Durum 3 OM B Aşağıdaki durumlar okumada anlamayı zorlaştırır (s.8) :

OKUYUCU değişkeni OKUYUCU Yapı Süreç Bilme yapısıDuygu yapısı Dil üzerine bilgi Dünya üzerine bilgi Mikro- süreç Bütünleşme süreci Makro- süreç Hazırlama süreci Bilme ötesi süreç Kimdir ! Ne yapar !

Yapı = Okuyucunun özellikleri (Okuyucu Kimdir) okuma durumlarından bağımsız olarak Bilmeyle ilgili OKUYUCU değişkeni Duyguyla ilgili Dil üzerine (s.10) : - Sesbilim bilgileri - Sözdizim bilgileri - Anlam bilgileri - Edim bilgileri Dünya üzerine : Daha çok bilgi = daha iyi anlama = yeni bilgi edinme - Okumadaki davranışlar -özel ilgiler + başka (s.15)‏

OKUYUCU değişkeni Süreç = Okuyucu okurken ne yapıyor (ortaya konan beceriler)‏ Eşzamanlıdır (ayrımsal değildir)‏ Mikrosüreç Bütünleşme süreci Makrosüreç Bir tümcenin içerdiği bilginin anlaşılmasına yönelik Tümceler arasında tutarlılık aramaya yönelik  tümce veya parçaları arasında bağ kurmak. Metnin tümünün anlaşılmasına, metni tutarlı bir bütün yapan bağlara yönelik

OKUYUCU değişkeni Varsayımlarda bulunmayı, metni önceki bilgilerle bütünleştirmeyi sağlar  metni aşmayı sağlar (metnin ötesine geçmeyi) ve yazarın öngörmediği çıkarımlar yapmayı sağlar. Hazırlama süreci Bilme ötesi süreç Anlamayı yönetir, okuyucunun kendini metne ve duruma göre ayarlamasını sağlar (anlamayı kaybettiğini saptama …)‏

OKUYUCU değişkeni mikrosüreç - Yazarla aynı / neredeyse aynı tümce ve anlam yapısını kullanarak metnin bir kısmını tekrar yerine koyabilme yeteneği = mikrosüreç bütünleşme süreci - Bağ kurma yeteneği = bütünleşme süreci makrosüreç - Genelleme kurma yeteneği = makrosüreç Hazırlama süreci - Metnin dışına çıkma yeteneği = Hazırlama süreci bilme ötesi süreç - Metni nasıl anladığı üzerine düşünme yateneği = bilme ötesi süreç Kısaca Okuyucunun çeşitli bilme etkinlikleri :

BAĞLAM METİNOKUYUCU Uzlaşma Sağlayan bir Anlama Modeli. Unsurları : Metin, Okuyucu, Bağlam. Yapı Süreç Yazarın niyeti Biçim Okumanın işlevi Psikolojik Sosyal Fizikî

METİN değişkeni Metin türüne göre okuyucunun farklı davranışları  metinleri sınıflandırma gerekliliği. Okumanın işlevine göre : - yararlılık işlevi - estetik işlevi Yazarın niyetine göre : - Okuyucunun duygularına etki etmek :şiir, öykü, anlatı … - Okuyucunun davranışlarına etki etmek : izlenecek işleyiş, talimat, kullanım yöntemi, problem ortaya koyma, dikkat tavsiyesi, … - Okuyucunun bilgilerine etki etmek : tutanak, makale, monografi … Edebî türlere göre : Resimli kitap, öykü, efsane, dokümanter çizgi roman, şiir, güldürü metni Nasıl ?

BAĞLAM METİNOKUYUCU Uzlaşma Sağlayan bir Anlama Modeli. Unsurları : Metin, Okuyucu, Bağlam. Yapı Süreç Yazarın niyeti Biçim Okumanın işlevi Psikolojik Sosyal Fizikî

ORTAM değişkeni Okuyucunun bir metinle temasa geçtiğinde içinde bulunduğu (yapıları ve süreçleriyla birlikte) tüm koşullları içerir ; bu koşulların içerisinde okuyucunun kendisine saptamış olduğu ve ortamın kendisine saptadığı koşullar vardır. Psikolojik ortam : 1.Okuma niyeti = en önemlisi (örn. : bir evin tarifini bir hırsız olarak ya da bir alıcı olarak okumak, s.22)‏ 2. Okuma motivasyonu 3. Sunulan metne olan ilgi =projelendirme !

BAĞLAM değişkeni Sosyal bağlam = Okuma ödevi sırasında okuyucu, öğretmen ya da denkleri arasında meydana gelen tüm etkileşiml şekilleri (bireysel okuma, bir gurup önünde okuma, rehberli ya da rehbersiz okuma, …)‏ Fizikî bağlam = Okuma sürecindeki tüm maddî koşullar (dış gürültüler, metnin basım kalitesi, ortamın ısısı, …)‏

Somut olarak Öğrencide anlamayı kolaylaştırmak için, herşeyden önce bu üç bağlamın düzgün biçinde uyarlanmış olmasından emin olunmalı : Okuyucu metni anlamak için gerekli bilgilere sahip mi ? Metin okuyucunun beceri düzeyinde mi? Psikolojik, sosyal ve fizikî bağlam anlamayı kolaylaştırıyor mu ? Bu 3 soruya verilecek yanıtın olumlu olması = Okumada anlamanın öğretilmesinde ön koşuldur. Images : clipart sur