İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ DEĞERLENDİRME SERİLERİ Mak.Müh.İkram TAŞDEMİR Occupational Health Safety Assessment Series and

MAKİNA MÜHENDİSİ İKRAM TAŞDEMİR Seminer Çalışmaları: İş Sağlığı ve Güvenliği ( 2 Gün 14 Saat ) ( A sertifikalı uzm ) 5S Prensibi ( Tertip Düzende 5 İlke ) ( 1Gün 7 Saat ) Büro Yönetimi ( Dosyalama Ve Arşivleme Teknikleri) (7 Saat) Zaman Yönetimi ( 1 Gün 7 saat ) Kaizen ( Sürekli İyileştirme ) ( 2 Gün 14 Saat ) Benchmarking ( Kıyaslama ) ( 2 Gün 14 Saat ) Kurum İçi İletişim ( 1 Gün 7 Saat ) KalDer Ege Bölgesi Yılın Başarılı Ekibi Ödülü Baş Değerlendiriciliği Makine Mühendisleri Odası Manisa İl Temsilciliği Yönetim Kurulu Üyesi

İSG YÖNETİM SİSTEM STANDARDIZASYONUNUN TARİHÇESİ 1993 BSI, BS 8750 spesifikasyonunu geliştirmeye başladı 1996 BS 8800 klavuzu yayımlandı. 1996 ISO İSG YS çalışması 1997 NPR 5001 Klavuzu yayımlandı OHSAS 18001 1999 Nisan ayında yayımlandı. OHSAS 18002 2000 Kasım ayında yayımlandı. TS 18001 Nisan 2001 yayınlandı

AŞAĞIDAKİ DÖKUMANLAR OHSAS 18001 GELİŞTİRİLMESİ SIRASINDA KULLANILDI BS 8800: 1996 Guide To Occupational Health and Safety Management Systems (BS 8800 İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yönetim Sistemleri İçin Rehber) Technical Report NPR 5001 : 1997 Guide To an Occupational Health and Safety Management System NPR 5001 : 1997 İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yönetim Sistemleri İçin Rehber SGS & ISMOL ISO 2000 : 1997 Requirements For Safety and Health Management Systems SGS & ISMOL ISO 2000 İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yönetim Sistemleri İçin Şartlar BVQI Safety Cert: Occupational Safety and Health Management Standard BVQI İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yönetim Standardı DNV Standard For Certification of Occupational Health and Safety Management Systems (OHSMS):1997 DNV İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yönetim Sistemleri Belgelendirme Standardı

AŞAĞIDAKİ DÖKUMANLAR OHSAS 18001 GELİŞTİRİLMESİ SIRASINDA KULLANILDI Draft NSAI SR 320 : Recommendation For an Occupational Health and Safety (OH and S) Management System Taslak NSAI SR 320 : İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yönetim Sistemi İçin Öneriler Draft AS/NZ 4801 Occupational Health and Safety Management Systems - Specification With Guidance For Use Taslak AS/NZ 4801: AS/NZ 4801 İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yönetim Sistemi Spesifikasyonu ve Kullanma Kılavuzu Draft BSI PAS 088 Occupational Health and Safety Management Systems Taslak BS I PAS 088 İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yönetim Sistemi UNE 81900 Series of Pre-Standards On The Prevention of Occupational Risks UNE 81900 Serisi İş Riskleri Önleme Ön- Standardı Draft LRQA SMS 8800 Health & Safety Management Systems Assessment Criteria Taslak LRQA SMS 8800 İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Denetim Kriterleri

TS 18001 İÇERİĞİ GİRİŞ 1.KAPSAM 2.ATIF YAPILAN REFERANSLAR 3.TERİMLER TARİFLER 4.İSG YÖNETİM SİSTEMİ UNSURLARI EK.A ISO 9001(1994) VE ISO 14001 İLE ARASINDAKİ UYUM

TS 18001 1. Kapsam Bu İş Sağlığı , Güvenliği Denetim Serisi Standardı, organizasyonun iş sağlığı ve güvenliği (İSG) risklerini kontrol etmesi ve performansını geliştirmesini sağlamak için; İSG yönetim sistemi şartlarını verir. Bu standart spesifik İSG performans kriterleri ya da bir yönetim sisteminin tasarlanması için gerekli ayrıntılı şartları kapsamaz.

TS 18001 Bu standard aşağıdakileri yapmak arzusunda olan her kuruluşa uygulanır; İSG kurarak, faaliyetleri ile etkilediği çalışanları ve diğerleri üzerindeki riskleri ortadan kaldırmak ya da minimize etmek, Bir İSG kurmak, işletmek ve sürekli iyileştirmek, Kuruluşun beyan edilen İSG Politikasına kendi kendine uymayı sağlamak, Bu gibi uygunlukları diğerlerine göstermek, Kuruluşun İSG Yönetim Sisteminin bir dış kuruluş tarafından belgeletmek / sertifikalandırmasına istekli olmak, Bu standardın şartlarına uygunluğunu kendi kendine tayin(belirlemek) ve deklerasyonunu (ispat) etmek isteyen kuruluşlar için uygundur.

İSG Şartları Bu standardın bütün şartlarının, herhangi bir İSG yönetim sistemi ile birleştirilmiş olması amaçlanmıştır. Uygulamanın kapsamı, kuruluşun İSG politikasına, faaliyetlerinin yapısına, işlemlerinin karmaşıklığına ve operasyonlarının risklerine bağlı olacaktır. Bu standard ürün ve servis güvenliğinden çok, iş sağlığı, güvenliğine hitap etmektedir.

TS 18001 2. Atıf yapılan standardlar: Bilgi ve referans gösteren diğer yayınlar kaynaklarda listelenmiştir. Bu yayınların son baskılarına başvurulması önerilir. OHSAS 18002 : 1999 OHSAS 18001’in Uygulanması İçin Rehber

TERİMLER VE TARİFLER Kaza (iş kazası) Ölüme, hastalığa, yaralanmaya,hasara veya diğer kayıplara sebebiyet veren istenmeyen olay. Tetkik Faaliyet veya faaliyetlerle bağlantılı sonuçların,planlanan düzenlemelere uygunluğunu ve bu düzenlemelerin etkin bir şekilde uygulandığını,kuruluşun politikasını ve hedeflerini (madde 3.9) gerçekleştirmek için uygun olup olmadığını belirlemek amacıyla yapılan sistematik inceleme.

TERİMLER VE TARİFLER Sürekli iyileştirme: Kuruluşun,İSG politikasına bağlı olarak,genel iş sağlığı ve güvenliği performansında ilerleme sağlamak için,ISO yönetim sistemini geliştirme süreci(Prosesi). Tehlike İnsanların yaralanması, hastalanması,malın,çalışılan yerin zarar görmesi veya bunların birlikte gerçekleşmesine neden olabilecek potansiyel kaynak veya durum.

TERİMLER VE TARİFLER İlgili Taraflar: Tehlike Belirleme: Bir zararın(tehlikenin) varlığını ve karakteristiklerinin tarifini tanıtan proses. İlgili Taraflar: Kuruluşun ISG performansı ile ilgilenen,ya da bu performanstan etkilenen grup veya şahıs.

TERİMLER VE TARİFLER Uygunsuzluk Doğrudan ya da dolaylı olarak, yaralanma,hastalık,malın zarar görmesi,çalışanların,yerin zarar görmesi veya bunların birlikte gerçekleşmesine neden olabilecek yönetim sistemi performansından,konulardan ,işlemlerden,uygulamalardan ve çalışma standartlarından veya benzerlerinden herhangi bir sapma. Hedefler Kuruluşun kendisinin, başarmak için ISG performansı türünden koyduğu amaçlar. İş sağlığı ve güvenliği çalışanların geçici işçilerin,müteahhit personelin.ziyaretçilerin ve çalışma alanındaki diğer insanların refahını(iyiliğini) etkileyen faktörler ve şartlar(durumlar).

TERİMLER VE TARİFLER Kuruluş Ortak ya da ortaksız.kamu ve özel.kendi fonksiyonları ve yönetimleri olan.birleşim,şirket,işletme,firma,enstitü,kurum veya bunların bir parçası. Not- Birden fazla işletme birimi olan kuruluşlar için bir işletme birimi kuruluş olarak tarif edilebilir. Performans Kuruluşun İSG politika ve hedefleri temel alınarak, kuruluşun sağlık ve güvenlik risklerinin kontrolü ile ilişkili İSG yönetim sisteminin ölçülebilir sonuçları . Not-performans ölçümü ,ISG yönetim faaliyet ve sonuçlarını kapsar. Risk Meydana gelebilecek zararlı bir olayın sonuçları ve oluşma olasılığının bileşkesi.

TERİMLER VE TARİFLER Risk Değerlendirmesi Tüm proseslerde,riskin büyüklüğünü tahmin etmek ve riske tahammül edilip edilmeyeceğine karar vermek. Güvenlik Kabul edilemez zara riski içermeme durumu (ISO/IEC kılavuz 2) Kabul edilebilir risk Kuruluşun,yasal zorunluluk ve kendi ISG politikası dikkate alındığında,dayanabileceği düzeye indirilmiş risk.

İSG Yönetim Sistemi: Kuruluşun faaliyetleri ile ilgili İSG risklerinin yönetimini kolaylaştıran tüm yönetim sisteminin bir parçası. Bu kuruluş yapısını, planlama faaliyetlerini, sorumluluklarını ve uygulamalarını, prosesleri,prosedürleri ve kuruluşun İSG politikasının geliştirilmesi,uygulanması, iyileştirilmesi,başarılması,gözden geçirilmesi ve sürdürülmesi için gerekli kaynakları kapsar.

OHSAS/TS 18001'İN UYGULANMASI Kuruluşlarda OHSAS/TS 18001'in Uygulanmasında Olası Başarısızlık Nedenleri 1- Konunun bir bölümün, Şubenin ya da bir (kaç) kişinin işi olarak algılanması. 2- Kurulacak proje grubunun konuyla yakından ilgilenmemesi. 3- Ortaya atılan problemlere yapıcı çözüm aranmaması. 4- Toplantıların aksatılması. 5- Motivasyonun düşmesi. 6- Toplantıda alınan kararların bölümlere yansıtılmaması. 7- Planlama yapılmaması. 8- Yapılan planlara uyulmaması. 9- İç denetimlerin etkin olarak yapılmaması. 10- Düzeltici faaliyetlerin zamanında alınmaması. 11- Genel bilinçlendirmenin etkin olarak yapılmaması. 12- Yönetim dahil, tüm çalışanların işbirliğinin sağlanamaması.

Kuruluşlarda OHSAS/TS 18001'in Uygulanmasında Başarıya Nasıl Ulaşılır Tüm kuruluş çalışanlarının, 1- Tam dayanışma 2- İş birliği 3- Takım çalışması 4- Sinerjisi ile başarıya ulaşılır.

Belgeleme Sistemi Sistem aşağıdaki aşamalardan oluşur: 1- Başvuru 2- Sözleşme 3- El kitabı gözden geçirilmesi 4- Ön denetim 5- Denetim 6- Belgeleme

Belgelendirme Denetimi 1- Bağımsız ve uzman belgelendirme firmaları tarafından yapılır. 2- Denetim süresi firma büyüklüğüne bağlıdır. 3- Denetim süresince belirlenen bütün eksikliklerin giderilmesi zorunludur. Başarılı Sonuç:OHSAS 18001/TS 18001 Belgesinin Alınması 1- 3 yıl için geçerlidir. 2- 6 ayda bir ara denetimler yapılır. 3- İSİG Yönetim Sisteminin işletilmemesi durumunda " belgeyi askıya alma" veya "belge iptali" mümkündür. Yani belgeyi almak kadar, muhafazası da önemlidir. Dolayısıyla, sadece belge almak amaç olmamalıdır.

SÜREKLİ İYİLEŞTİRME İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ POLİTİKASI YÖNETİMİN GÖZDEN GEÇİRMESİ PLANLAMA KONTROL VE DÜZELTİCİ FAALİYET UYGULAMA

İSG YÖNETİM SİSTEMİ UNSURLARI 4.1.Genel Şart 4.2.Politika 4.3.Planlama 4.4.Uygulama İşlem 4.5.Kontrol ve Düzeltici Faaliyet 4.6.Yönetimin Gözden Geçirmesi

OHSAS 18001 ŞARTLAR 4.1 Genel şartlar Kuruluş gerekli şartları 4.maddeden başlayan bir ISG yönetim sistemi kurmalı ve sürdürmelidir. 4.2 ISG Politikası Yönetimin gözden Geçirmesi POLİTİKA Performans Ölçümünden Gelen Geri Besleme Tetkik Şekil 2. ISG Politikası Planlama

4.2 ISG POLİTİKASI Kuruluşun üst yönetimi tarafından onaylanmış,tüm sağlık ve güvenlik hedeflerini,sağlık ve güvenlik performansını geliştirme taahhüdünü açıkça ortaya koyan bir iş sağlığı ve güvenliği politikası olmalıdır.Politika: a)Kuruluşun ISG risklerinin büyüklüğünü ve kuruluşun yapısına(özelliğine) uygun olmalı. b)Sürekli iyileştirme için bir taahhüt içermeli: c)En azından yürürlükte uygulanabilir ISG mevzuatına ve üyesi olduğu kuruluşların şartlarına uyulacağı taahhüdünü içermeli: d) Dökümante edilmeli.uygulanmalı ve sürdürülmeli: e)çalışanların kendi bireysel ISG sorumluluklarının farkında olmaları amacı ile tüm çalışanlara duyurulmalı: f)İlgili taraflar için ulaşılabilir olmalı: kuruluşun kendisine uygun ve ilgili olarak kalmasını sağlamak için periyodik olarak gözden geçirilmelidir.

POLİTİKA BİLGİ KAYNAKLARI TETKİK SONUÇLARI YÖNETİMİN GÖZDEN GEÇİRMESİ PERFORMANS ÖLÇÜMÜ GERİ BESLEMESİ DİĞER YÖNETİM SİSTEMİ POLİTİKALARI ÇALIŞANLARIN GÖRÜŞ VE ANLAYIŞLARI ORGANİZASYON YAPISI VE BÜYÜKLÜĞÜ RİSK DEĞERLENDİRME SONUÇLARI İLGİLİ TARAFLARIN GÖRÜŞLERİ

POLİTİKADA İŞLENEBİLECEK KONULAR KAZALARIN AZALTILMASI GÜVENLİ ÇALIŞMA ORTAMI RİSKLERİN AZALTILMASI ÇALIŞANLARIN EĞİTİMİ ,KATILIMI SAĞLIK ÇALIŞANLARA VERİLEN ÖNEM YASALARA UYUM SÜREKLİ GELİŞME

İSG POLİTİKASININ RÖLÜ İSG POLİTİKASI, KURULUŞUN TÜM İSG PERFORMANSI İLE İLGİLİ NİYET VE İSG YÖNETİM SİSTEMİNİN YÖNÜNÜ GÖSTERİR. FAALİYETLER VE DAHA SPESİFİK İSG AMAÇ VE HEDEFLERİNİN GELİŞMESİ İÇİN ÇERÇEVE GÖREVİ GÖRÜR.

OLMASINDAN DOLAYI ÖNEMLİDİR. İSG POLİTİKASI; TAAHHÜTLERİN İLGİLİ TARAFLARA BEYANI ÜST YÖNETİM DESTEĞİNİN AÇIK DELİLİ GENİŞ KAPSAMLI ÇALIŞMALARI İÇERMESİ GENELLİKLE UZUN SÜRELİ DÖKÜMAN OLMASINDAN DOLAYI ÖNEMLİDİR.

İSG POLİTİKASININ GELİŞTİRİLMESİ POLİTİKANIN GELİŞTİRİLMESİ İÇİN KAYNAKLAR: KURULUŞ DEĞERLERİ VE ŞARTLARI KURULUŞUN İŞ STRATEJİSİ VE İŞ PLANI İSG KONULARLA İLGİLİ MEVCUT HER BEYAN PAY SAHİPLERİNİN GÖRÜŞLERİ YASA VE YÖNETMELİKLER YAZILI STANDARDLAR KURULUŞ DIŞI KURULUŞLAR TARAFINDAN İSG İLKELERİ VE BEYANLARI

İSG POLİTİKASININ YAYINLANMASI ÜST YÖNETİM TARAFINDAN POLİTİKANIN BİR KOPYASININ TÜM ÇALIŞANLARA GÖNDERİLMESİ KURULUŞUN İSG YÖNETİMİNE YAKLAŞIMINI KONU ALAN BİR MAKALE İLE BİRLİKTE İSG POLİTİKASININ KURULUŞ BÜLTENİNDE YAYINLANMASI POSTER ŞEKLİNDE HAZIRLANMIŞ POLİTİKANIN HABER PANOLARINDA, KANTİN GİBİ GENEL KULLANIMA AÇIK YERLERDE ASILMASI POLİTİKA VE UYGULAMALARINA AİT TARTIŞMALARIN YÖNETİM VE ÇALIŞANLARIN TOPLANTI GÜNDEMİNE ALINMASI YENİ İŞE BAŞLAYANLARIN ORYANTASYON EĞİTİMİNE İSG POLİTİKASININ DAHİL EDİLMESİ İLGİLİ TARAFLARCA, İSG YETKİLİLERİ VE YEREL DERNEK ÜYELERİNİ İÇERMEK ÜZERE BROŞÜR DAĞITIMI YILLIK İSG RAPORUNDA İSG POLİTİKASINA YER VERİLMESİ REKLAM

UYGULAMA 1 İSG POLİTİKASI BELİRLEME (ÇALIŞTIĞINIZ İŞLETME VEYA İSTEDİĞİNİZ BİR İŞLETME İÇİN )

Uygulama ve Çalıştırma(İşletme) 4.3 Planlama Politika Performans Ölçümünden Gelen Geri Besleme Tetkik Planlama Uygulama ve Çalıştırma(İşletme) Şekil 3- Planlama

4.3.1 Kaza Tanımlaması, Risk Değerlendirmesi ve Risk Kontrolü için Planlama Kuruluş, devam eden tehlikelerin belirlenmesi, risklerin değerlendirilmesi ve gerekli kontrol öIçümlerinin yapılması(altına alınması) için prosedürler oluşturmalı ve sürdürmelidir.Bu prosedürler aşağıdakiIeri içermeIidir, •Rutin veya rutin olmayan faaliyetler •İş yerine erişebilme imkanına sahip personelin faaliyetleri (taşeronlar ve ziyaretçiler dahil); •Kuruluş veya diğerIeri tarafından sağIanan iş yerindeki olanaklar(tesisler).

4.3.1 Kuruluş, İSG hedeflerini koyarken bu değerIendirmeIerin sonuçlarını ve bu kontrollerin etkilerinin dikkate alınmasını sağlamaIıdır.Kuruluş bu bilgileri dokümante etmeli ve güncel tutmalıdır.Kaza(tehlike) tanımlaması ve risk değerlendirmesi için kuruIuşun metodolojisi; Karşıt (reactive) olmaktan çok, lehte (proactive) olmayı sağlamak için, kapsamına, doğasına(yapısı) ve zamanlamasına göre tarif etmeli, Madde 4.3.3. ve madde 4.3.4 de tarif edildiği gibi, ölçümler ile giderilen veya kontroI edilen risklerin sınıflandırılması ve tanımlanmasını sağlamalı, • Çalıştırma deneyimi ve uygulanan risk kontrol önlemlerinin kapasiteleri ile tutarlı olmalı,

4.3.1 KuruIuşun şartIarının tayinine, eğitim ihtiyacının tanımlanmasına ve/veya çaIıştırma kontrollerinin geliştiriImesine girdi sağIamalı, Gerekli faaliyetlerin hem etkin, hem de zamanında uygulanması için izlemeyi sağlamalıdır.

Risk değerlendirmesi düzeltici olmaktan çok ,önleyici olmalı Düzeltici,Tepkisel(Reactive); Faaliyetler ve Prosedürler oluşturulduktan değişiklikler uygulandıktan sonra Risk değerlendirmesinin yapılması ve kontrol önlemlerinin başlatılması. Önleyici( Proactive); Değişiklikler ve faaliyetler uygulanmadan önce risk değerlelendirmesinin yapılması ve önlemlerin alınması.

KONTROL ÖNLEMLERİ 1-RİSKİN ORTADAN KALDIRILMASI TEMEL PRENSİPTİR. 2-RİSK ORTADAN KALDIRILAMIYORSA AZALTILMA YOLUNA GİDİLMELİ. 3-DAHA SONRAKİ AŞAMADA KORUYUCU EKİPMAN KULLANIMINA GİDİLMELİ

KONTROL YÖNTEMLERİ MÜHENDİSLİK KONTROL (ekipman ve tesis tasarımı,tehlikeliri bertaraf eden proses oluşturulması,tehlikelerin hapsedilmesi izolasyonu v.s) YÖNETSEL KONTROL (prosedür oluşturma,çalışma izni verme,çalışma zamanını kısıtlama,uyarı tabelası,eğitim v.s) KİŞİSEL KORUYUCU EKİPMAN (eldiven,başlık,kulaklık,iş elbisesi) RİSK KONTROL

Risk Belirleme Prosesi Kaza Şiddeti Sistem Tahmini Değişikliği sistem Tehlike Risk Risk İşletme Tanımlama Belirleme Tanımlama onay Sistemi Kaza Olasılığı Tahmini

TEHLİKE BELİRLEME Şu üç soru tehlikeleri tanımlamamıza olanaktanır; 1.Bir zarar kaynağı varmı.(KAYNAK) 2.Zarar nasıl meydana geldi.(YOL) 3.Kim veya Ne zarar Gördü.(ETKİ)

4.3.2 Yasal ve Diğer Şartlar KuruIuş, kendisine uygulanabilir olan yasal ve diğer İSG şartIarını tanımlamak ve uIaşmak için bir prosedür oIuşturmalı ve sürdürmelidir. KuruIuş bu bilgileri günceIleştirerek tutmalıdır. KuruIuş, çalışanlarına ve iIgiIi olan diğer iIgiIi taraflara yasal ve diğer şartlar hakkındaki iIgiIi bilgileri iletmelidir.

Bazı Türk iş mevzuatları Tarih: adı : no : 28/7.1999 İŞ Kanunu 1475 31/7/1964 SSK Kanunu 506 9/8/2002 İşçi Sağlığı İş Güvenliği Tüzüğü 5/6/2002 Makine Emniyeti Yönetmeliği 14453 22/10/1976 Tehlikeli Mad.Kara yolu ile Taşınması önt. 20/4/2001 Tehlikeli Kimyasallar Yönt. 25/8/1971 Parlayıcı,Patlayıcı,Tehlikeli Zararlı Maddelerle Çalışılan işyerlerinde alınacak Tedbirler HK.Tüzk. 24/11/2000 Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği 24264 21/8/2001 Elektrik Tesislerinde Topraklama Yönetmeliği 24500 11/12/1987 Gürültü Kontrol Yönetmeliği 27/7/1984 7.5 saat veya daha az Çalışılıcak işler Hk.Tüzk. 18471 1994 Yangından Koruma Yönetmeliği(İst.B.Ş.BLD.)

4.3.3 Hedefler(Amaçlar) Kuruluş, kuruIuş içerisindeki her bir ilgili fonksiyon ye seviyede dokümante ediImiş iş sağlığı ve güvenliği hedeflerini oIuşturmaIı ve sürdürmelidir. Not- Hedefler(amaçlar) pratik olduğu yerlerde nicelendirilmelidir(uygulanabildiğinde sayısal olmalı). Kuruluş, hedeflerini(amaçlarını) oIuştururken ve gözden geçirirken yasal ve diğer şartları, İSG zararlarını, risklerini, teknolojik seçeneklerini, finansal çaIıştırma ve işletme şartlarını, iIgiIi tarafların görüşlerini dikkate almalıdır. Hedefler sürekli iyileştirme taahhüdünü de içeren İSG politikası ile tutarlı olmalıdır.

4.3.3 Hedefler Ölçülebilir İS&G hedefleri oluşturulmalı, Uygun yönetim kademeleri önceliklerini tayin etmesi, kendi İS&G hedeflerini belirlemeli, Her İS&G hedefi için uygun göstergeler tanımlanmalı, Hedefler mantıklı ve erişilebilir olmalı,

4.3.4 İSG Yönetimi Program(lar)ı Kuruluş, hedeflerine ulaşmak için İSG yönetim program(lar)ı oIuşturmalı ve sürdürmelidir. Bu program(Iar) aşağıdaki dokümantasyonu içermeIidir; Kuruluşun ilgili fonksiyon ve seviyelerinde hedeflerinin başarıIması için atanan sorumluluk ve yetki; ve Amaçlara(hedeflere) ulaşırken kullanılacak araçlar ve zaman çizelgesini. İSG Yönetim Program(lar)ı düzenli ve planlı aralıklarla gözden geçirilmelidir. Gerektiğinde İSG yönetim program(lar)ı kuruluşun faaliyetlerinde, ürünlerinde, servislerinde veya işletme koşullarındaki değişikIikleri ona atıf yapacak şekilde düzenlenmelidir.

İSG PROĞRAMLARI SORUMLULUKLAR HEDEFLER PROĞRAMLAR ARAÇLAR ZAMAN

VE ÇALIŞTIRMA(İŞLETME) 4.4 UYGULAMA VE ÇALIŞTIRMA(İŞLETİM) PLANLAMA UYGULAMA VE ÇALIŞTIRMA(İŞLETME) TETKİK PERFORMANS ÖLÇÜMÜ GERİ BESLEMESİ DÜZELTİCİ VE ÖNLEYİYCİ FAALİYETLER Şekil 4. Uygulama ve Çalıştırma(işletme)

4.4.1 Yapı ve sorumluluk Kuruluşun İSG yönetimini kolaylaştırmak(tesisi,çalıştırmak) için, İSG riskIerini etkileyen faaliyetlerini, proseslerini yöneten, yerine getiren ve doğruIayan personelin sorumlulukları ve yetkileri, rolleri tarif edilmeli, dokümante edilmeli ve duyurulmalıdır. İş sağIığı ve güvenliği için en üst derecedeki sorumluluk, üst yönetimin üzerindedir. Kuruluş üst yönetiminden bir üyeyi, (örneğin büyük bir kuruluşta yönetim kuruIu üyesi veya üst düzey bir yönetici) İSG yönetim sisteminin doğru uygulanması, kuruIuşun tüm alanlarında ve her proses(işlem) basamağındaki gerekliliklerin sağlanması için özel bir sorumluluk ile atamalıdır.

4.4.1 Yönetim, İSG yönetim sisteminin uygulanması, kontrolü ve geIiştirilmesi için gerekli kaynakları sağIamalıdır. Not - Kaynaklar; insan kaynaklarını, uzmanlaşmış becerileri, teknoloji ve flnansal kaynakları içerir.

4.4.1 AşağıdakiIeri gerçekleştirmek için, kuruluş yönetiminin atadığı bir kişi; tarif edilmiş görev sorumluluk ve yetkiye sahip olmalıdır; a) Bu İSG yönetim sistemi şartlarının bu standarda uygun olarak oluşturuIması, uygulanması ve sürdürülmesini sağIamak için; b) Gözden geçirilmek için üst yönetime sunulan ve İSG yönetim sisteminin iyileştirilmesi için bir temel oIuşturan İSG yönetim sistemi performansı hakkındaki raporları sağIamak için, tanımlanmış görev, sorumluluk ve yetkiye sahip olmalıdır. Bütün bunlar yönetimin sorumluIuğu ile birlikte İSG performansının sürekli iyileştirilmesinde yönetimin taahhüdünü göstermelidir.

4.4.1 Yapı ve Sorumluluklar Tüm İS&G görevleri sorumlulukları ve yetkileri; Tanımlanmalı Dökümante edilmeli Duyurulmalı İS&G yönetim sisteminin uygulanması için üst yönetim tarafından bir yönetim üyesi atanmalıdır.

4.4.2 Eğitim, Bilinç (Farkında Olmak) ve Yeterlik(yetkinlik) İş yerinde, personel, İSG ’ni etkileyebilecek konularda yeterli olmalıdır. Yeterlik(yetkinlik), uygun eğitim, öğretim ve/veya deneyim terimleri ile tanımlanmalıdır. Kuruluş, ilgili her(her bir) seviye ve fonksiyonda çalışanların aşağıda belirtilenlerden haberdar olmasını sağlayan prosedürler oluşturmaIı ve bunları sürdürmelidir;

4.4.2 • İSG politika ye prosedürlerine, İSG yönetim sistemi gereklerine uyumun önemi; • Kuruluşun kendi iş faaliyetlerinin, gerçek veya potansiyel İSG sonuçları ve kişisel performansı geIiştirmenin İSG ’ne faydaları; • İSG politika ve prosedürlerine ve İSG yönetim sisteminin şartlarına, acil durumlara hazırlıklı olma ve bu durumlarda yapılması gerekenler de dahil olmak üzere bunlara uygunluğu başarmada görev ve sorumluluklar (madde 4.4.7); • Belirtilmiş çalıştırma prosedürlerinden sapmanın potansiyel sonuçları, Eğitim prosedürleri aşağıdaki farklı seviyeleri dikkate almalıdır; — Sorumluluk, yetenek ve okur-yazarlık düzeyi, — Risk.

4.4.3 Danışma ve iletişim KuruIuş, uygun İSG bilgilerinin çalışanlara ve ilgili diğer taraflara iletildiğinden ve onlardan bilgi alındığından emin olmasını sağlayan prosedürlere sahip olmalıdır. ÇalışanIarın katılımı, işbirliği ile ilgili düzenlemeler dokümante edilmeli ve ilgili taraflar bilgilendirilmelidir. Çalışanlar (personel, istihdam edilenler); • Risklerin yönetimi için politika ve prosedürlerin gözden geçirilmesine katılmalıdır, • İş yeri sağlık ve güvenliğini etkileyecek her değişiklik çalışanlar ile istişare edilmelidir, • Sağlık ve güvenlik konularında temsil edilmelidirler; ve • İSG temsilcisi / temsilcilerinin ve yönetimin atadığı kişinin (madde 4.4.1) kim oIduğu hakkında bilgilendirilmelidir.

4.4.3. İstişare ve Haberleşme İS&G uygulamalarına herkesin katılımı teşvik edilmeli, İS&G politika ve hedeflerinin desteklenmesi sağlanmalı, Tehlike belirleme,risk degerlendirme ve risk konturolü ile ilgili kararlar konusunda iştişarede bulunmalı. Çalışanlar, İS&G konularında temsil edilmeli. İS&G çalışan temsilcisi ve yönetimce atanan kişi çalışanlar tarafından bilinmeli

4.4.4 Dokümantasyon Kuruluş, bilgiyi kağıt veya elektronik ortam gibi uygun bir ortamda oIuşturmalı ve aşağıdakileri gerçekleştirerek sürdürmelidir; a) Yönetim sisteminin çekirdek elemanları ve onların etkileşimini açıklamak; ve b) İlgili dokümana yönlendirmeyi sağlamak, Not - Dokümantasyonun etkinlik ve verimi için en az seviyede tutulması önemlidir.

4.4.4 Dokümantasyon Dökümantasyon ve bilgi ihtiyaçları gözden geçirilmneli Doküman ve bilgi kullanıcılarına ilişkin sorumluluk ve yetkiler belirlenmeli. İS&G yönetim sistemi genel bakış dökümanı ve el kitabı geliştirilmeli, Doküman tescilleri master listeler veya endeksler oluşturulmalı, Prosedürler veya iş talimatları hazırlanmalı

4.4.5 Doküman ve Veri Kontrolü Kuruluş, OHSAS şartlarını sağlamak amacıyla bütün dokümanları ve verileri kontrol etmek için prosedürler oIuşturmalı, aşağıdakilerden emin olmalı ve sürdürmelidir; a) Dokümanların yeri belli olmalıdır. b) Periyodik olarak gözden geçirilmeleri, gerekli olduğunda revize edildiğinden ve yetkilendirilmiş personel tarafından yeterliliklerinin onaylandığından, c) İSG sisteminin fonksiyonlarını etkili olarak yerine getirmek için veri ve ilgili dokümanların son nüshasının operasyonun(işlemin) gerçekleştiriIdiği bütün yerlerde bulunduğundan,

4.4.5 d) Geçersiz hale gelmiş doküman ve verilerin tüm yayınlandığı ve kullanıldığı noktalardan derhal uzaklaştırıldığından veya istenilmeyen kullanımlarının engellendiğinden, e) Yasal gereklilikler ve bilgi saklama veya her iki amaçla saklanan arşiv dokümanları ve verilerinin uygun bir şekilde tanımIandığından,

4.4.5 Doküman ve Veri Kontrolü İS&G dökümantasyon belirlenmesi onayı yayını ve yürürlükten kaldırılmasıyla ilgili kontroller tanımlanmalı, Bu tanımlamalar prosedürler uygulanmaları için geçerli olan dökümantasyon ve veri kategorilerini açıkça belirtmeli , Acil durumlar da dahil gerektiginde hazır ve ulaşılabilir olmalı, Kontrollü dökümantasyon ve bulundukları yerlerin listesi belirlenmeli.

4.4.6 İşletme Kontrolü Kuruluş, kontrol önlemlerinin uygulanması gerektiği yerlerdeki tanımlanmış riskler ile ilgili faaliyet ve işlemlerini tanımlamalıdır. ?(kontrol önlemi alınması gerekli riskli yerlerle ilgili faaliyetler ve işlemlerini.) Kuruluş, aşağıdakiler ile(-) belirli koşullar altında yürütülmesini sağlamak için bakım dahil bu faaliyetleri planlamalıdır;

4.4.6 a) Yoklukları, İSG politika ve hedeflerinden sapmalara yol açabilecek durumları kapsayan, dokümante edilmiş prosedürlerin oluşturulması ve sürdürülmesi, b) Prosedürlerdeki çalıştırma kriterlerinin şart koşulması, c) Malların tanımlanmış İSG riskleri, donanım ve kuruluş tarafından kullanılmış veya satın alınmış hizmetler ile ilgili prosedürler oIuşturulması, sürdürülmesi, ilgili prosedür ve şartların tedarikçi ve müteahhidlere iletilmesi, İSG risklerini kaynaklarında ortadan kaldırmak veya azaltmak için iş yerinin tasarım, proses, tesis, makina aksamı, çaIıştırma prosedürleri ve iş organizasyonu ve bunların insan yetenekleri ile adaptasyonunu da içerecek şekilde prosedürler oluşturulması ve sürdürülmesi.

4.4.7 Acil Durum Hazırlığı ve Bu Hallerde Yapılması Gerekenler Kuruluş potansiyel olayları ve acil durumları, bu durumlarda yapılacakları belirleyen ve bunlardan kaynaklanabilecek muhtemel hastalık ve yaralanmaları, önlemek ve azaltmak için plan ve prosedürler oluşturmalı ve bunları sürdürmelidir. Kuruluş, özellikle olayların ve acil durumların ortaya çıkmasından sonra acil durum hazırlıklarını, bu durumlarda kullanılacak planları ve prosedürleri gözden geçirmelidir. Kuruluş, pratik olan yerlerde bu gibi prosedürleri periyodik olarak da denemelidir.

4.4.7 Acil Duruma Hazırlıklı Olma ve Tepki Acil durum planları geliştirilmeli, Uygun acil durum techizatı belirlenmeli ve temin edilmeli, Tatbikatlar düzenlenmeli, tepki imkan ve kabiliyeti test edilmeli, Bu uygulamaların sonuçları degerlendirilmeli, Etkili olması için tatbikatlar gerçekçi olmalı

Acil durum planları Acil durum tanımı Görev alacak personelin tanımı Görev alacak personelin sorumluluk ve yetkileri Acil durumlarda tehlikeli malzemelere ne olacağı iç ve dış iletişim Hayati ekipmanların korunması Acil durum ekipmanları Acil durum Dökümanları Acil hal mahallinin tahliyesi

Acil Durum Ekipmanları Alarm sistemleri Acil durum Aydınlatması ve gücü Kaçış yolları Sığınak Kritik izolasyon valfleri,anahtar ve kesiciler Yangın ekipmanları İlk Yardım Malzemeleri İletişim araçları

Tatbikatlar Tatbikatlar proğramlı yapılmalı, Dışardan yardım alınması teşvik edilmeli Acil durum planlarının işlerliği test edilmeli. Aksaklıklar tespit edilmeli. Acil durum ekipmanı kontrol edilmeli.

4.5 Kontrol ve Düzeltici Faaliyet Uygulama ve Çalıştırma(İşletme) Performans Ölçümünden Gelen Geri Besleme Kontrol ve Düzeltici Faaliyet Tetkik Yönetimin Gözden Geçirmesi Şekil 5- Kontrol ve Düzeltici Faaliyet

4.5.1 Performans Ölçümü ve İzleme Kuruluş, İSG performansını düzenli bir temelde izlemek ve ölçmek için prosedürler oIuşturmalı ve sürdürmelidir. Bu prosedürler aşağıdakiIerin yapılmasını sağIar; • KuruIuşun ihtiyaçlarına uygun hem nitel hem de nicel ölçümler, • KurIuşun, İSG hedeflerinin karşıIanma derecesinin izlenmesi, • İSG yönetim program(Iar)ı, çaIıştırma kriterleri ve uygulanabilir yasal ve mevzuat şartlarına uygunluğunu izleyen performansın lehte olan (proactive) ölçümleri,

4.5.1 Performans Ölçümü ve İzlenmesi İS&G performansı için parametreler belirlenmeli Proaktif ve reaktif izleme yaklaşımları uygulanmalı İS&G performansını ölçmek için ölçüm teknikleri ve metodları belirlenmeli ve kullanılmalı İncelemeler yürütülmesi(techizat, çalışma, şartları gerçekleşme incelemeleri, kayıtları, v.b). Ölçüm teçhisatı belirlenmeli, kontrol edilmeli, Tedarikçi cihazları aynı kotrole tabi tutulmalı.

İzleme çeşitleri Proactive izleme:Organizasyonun İSG faaliyetlerini uygunluğunun izlenmesi (örn:kontrollerin sıklığı ve etkinliği) Reactive İzleme:Sistemde meydana gelen hataların izlenmesi,analizi,araştırması, kaydı,(örn:kazalar,mal hasarı,hastalık)

4.5.2 - Kazalar, Vak’alar(Olaylar), Uygunsuzluklar, Düzeltici ve Önleyici Faaliyet Kuruluş, aşağıdakiIer için sorumluluk ve yetkiyi belirlemek amacı ile, prosedürler oluşturmalı ve sürdürmelidir. a) Aşağıdakilerin ele alınması ve incelenmesi için; • Kazalar, • Vak’alar(olaylar), • Uygunsuzluklar, b) Vak’alardan(olaylardan), kazalardan ve uygunsuzluklardan gelen sonuçları hafifletmek için tedbir alınması, c) Düzeltici ve önleyici faaliyetlerin başlatılması ve tamamlanması, d) Yapılan düzeltici ve önleyici faaliyetlerin etkinliğinin teyidi,

4.5.2 Bu prosedürler, önerilen bütün düzeltici ve önleyici faaliyetlerin uygulamadan önce risk değerlendirmesi prosesi süresince(vasıtası ile), gözden geçirilmesini gerektirir. Potansiyel ve gerçek uygunsuzlukların nedenlerini ortadan kaldırmak için alınan herhangi bir düzeltici ve önleyici tedbir, problemlerin büyükIüğüne ve karşılaşılan İSG riskleri iIe uygun olmalıdır. Kuruluş, düzeltici ve önleyici faaliyetlerden kaynaklanan dokümante edilmiş prosedürlerdeki değişiklikleri uygulamalı ve kaydetmelidir.

4.5.2 Kazalar, Olaylar, Uygunsuzluklar ve Düzeltici Faaliyet Dökümante edilmiş prosedürler hazırlanmalı Düzeltici önleyici faaliyetlerin tamamlanması ile ilgili gelişme izlenmesi, Faaliyetlerin etkililik durumu gözden geçirilmeli, Uygunsuzluklar kazalar ve olayların belirlenen sebepleri sınıflandırılmalı analize edilmeli, Mülk hasarını içeren kazalara gereken dikkat gösterilmeli, Analiz sonuçları en azından her yıl üst yönetime iletilmeli ve yönetimin gözden geçirmesinde yer almalı , Kuruluş tüm kazaların bir kaydını muhafaza etmeli,

4.5.3 Kayıtlar ve Kayıtların Yönetimi Kuruluş, tetkik ve gözden geçirme sonuçlarında olduğu gibi, İSG kayıtlarının tanımlanması, sürdürülmesi ve düzenlenmesi (ortadan kaldırılması)için prosedürler oluşturmalı ve sürdürmelidir. İSG kayıtları, kapsadığı faaliyet bakımdan okunabilir, tanımlanabilir ve izlenebilir olmalıdır.İSG kayıtları yeniden elde edilmeye hazır olacak; zarara, tahribata veya kaybolmaya karşı korunacak şekilde depolanmalı(saklanmalı) ve korunmalıdır. Bunların tutulma zamanları saptanmalı(oluşturulumalı) ve kaydedilmelidir. Kayıtlar, sisteme ve kuruluşa uygun olduğunda, bu standarda uygunluğunu göstermek için sürdürülmelidir.

4.5.3, Kayıtlar ve Kayıt Yöntemi İS&G kayıtlarının elden çıkarılması yetkisi tanımlanmalı, İS&G kyıtlarının gizliliği belirlenmeli İS&G kayıtların saklanmasıyla ilgili yasal ve diğer şartlar belirlenmeli İS&G kayıtları dosyalanmalı saklama süreleri belirlenmeli, emniyetli bir yerde saklanmalı eskimeye karşı korunmalı.

Bazı İSG Kayıtları Eğitim, Denetim ,Kaza /olay Kayıtları Kaza/olay takip kayıtları,Toplantı notları,İstişare, Tıbbi testler Muayene Raporları,Tatbikat kayıtları Tehlike belirleme,risk değerlendirme ve kontrol Sağlık Gözetim raporları Personel Koruyucu Ekipmanı

İSG KAYITLARI Elden çıkarma sorumluluğu. Kayıtların Gizliliği Yasal ve diğer sebeplerden elde tutma. Resmi kurumlara bildirim zorunluluğu. Elektronik ortamdaki kayıtlar.

4.5.4 Tetkik KuruIuş, aşağıdakileri sağlamak ve periyodik iş sağlığı ve güvenliği yönetim tetkiklerini gerçekleştirmek için bir tetkik programı ve prosedürü oluşturmaIı ve sürdürmelidir. a) İSG yönetim sisteminin aşağıdakileri sağlayıp sağlanmadığının tayin edilmesi; 1) Bu standardın şartIarı dahil, İSG yönetim sistemi için pIanlanmış düzenlemelere uygunluğu; 2) Düzenli bir şekilde uygulamayı ve sürdürmeyi; ve 3) Kuruluşun politika ve hedeflerini karşılamasında da etkin olmayı

4.5.4 b) Önceki tetkiklerin sonuçlarının gözden geçirilmesi, c) Yönetime, tetkiklerin sonuçları hakkında bilgi sağlanması. Bir takvimide kapsayan tetkik programı; kuruIuşun faaliyetlerinin risk değerIendirmesine ve geçmiş tetkiklerin sonuçlarına dayandırılmalıdır. Tetkik prosedürleri tetkikin yapılması ve sonuçların rapor edilmesi için şartlar ve sorumluluklar kadar kapsamı, sıkIığı, metodolojileri ve yeterlikleri de kapsamalıdır. Mümkün olan yerlerde tetkikler denetimi yapılan faaliyet için sorumluluk sahibi olanlardan bağımsız bir personel tarafıindan icra edilmelidir. Not - Buradaki “bağımsız” kelimesi muhakkak kuruluş dışından anlamına gelmemektedir.

4.6 Yönetimin Gözden Geçirmesi Kontrol ve Düzeltici Faaliyet Yönetimin Gözden Geçirmesi İç Faktörler Dış Faktörler Politika Şekil 6- Yönetimin Gözden Geçirmesi

4.6 KuruIuşun üst yönetimi, İSG yönetim sisteminin sürekli uygunIuğunu, yeterIiliğini ve etkinliğini sağlamak için kendi beIirIediği aralıklarda İSG yönetim sistemini gözden geçirmelidir.Yönetimin gözden geçirme prosesi, yönetimin bu değerlendirmeyi yapmasına izin veren gerekli bilgilerin toplanmasını sağIamaIıdır. Bu gözden geçirme doküman haline getirilmelidir. Yönetimin gözden geçirmesi, İSG yönetim sistemi tetkik sonuçlarının, değişen durumIarın ve sürekli iyiIeştirme için taahhüdün ışığında, İSG yönetim sisteminin politikası, hedefleri ve diğer elemanlarında değişiklere olan muhtemel ihtiyaca değinmeIidir.

Yönetimin Gözden Geçirmesi Risklerin şimdiki seviyeleri mevcut kontrol önlemlerinin etkililik durumu Kaynakların yeterliliği İS&G inceleme prosesinin etkililik durumu Tehlike raporlama prosesin etkililik durumu Kazalar ve olaylara ilişkin veriler Acil duruma hazırlıklı olma durumu İS&G yönetim sistemi iyileştirmeleri Mevzuat veya teknolojide ön görülen degişikliklerin etkilerinin (sonuçlarının) bir degerlendirmesi Yönetimce atanan kişi İS&G yönetim sisteminin bütün olarak performansı konusunda toplantıya rapor vermeli

Kaynaklar 1. ISO 9001:1994, Kalite Sistemleri:Tasarım, Geliştirme, Üretim, Tesis ve Serviste Kalite Güvencesi Modeli, 2. ISO 14001:1996, Çevre Yönetimi Çevre Yönetim Sistemleri - Özellikler ve KuIIanım Klavuzu 3. ISO/lEC Rehber 2:1996, Standardizasyon ve İIgiIi Faaliyetler-Genel SözIük