İŞ SAĞLIĞI HEMŞİRELİK UYGULAMALARINDA ETİK YAKLAŞIM ÖĞR.GÖR.DR.AYŞE BEŞER Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu

Etik, bir birey ya da mesleğin davranışlarını düzenleyen ahlaki ilkeler grubu ya da değerler kümesi olarak tanımlanmaktadır.

İşyerlerinde işyeri hemşireleri iş sağlığı hizmetlerinin yürütümünden, yönetiminden sorumludur. İşyeri hemşiresi bu durumda hem kurumun bir temsilcisi hem de mesleki sorumlulukları doğrultusunda çalışanların bir savunucusu olarak işlev görmektedir.

Uluslar Arası İş Sağlığı Komisyonu tüm iş sağlığı profesyonelleri için etik prensipleri şu şekilde özetlemektedir. İş sağlığı uygulamaları etik prensip ve en üst profesyonel standartlara göre düzenlenmelidir. İş sağlığı profesyonellerinin yükümlülükleri, iş sağlığı politika ve programlarında ideal etik prensipleri geliştirme, çalışanın sağlığını ve yaşamını korumayı içerir İş sağlığı profesyonelleri bağımsız fonksiyonları doğrultusunda çalışan uzmanlardır.

Politika ve program geliştirme Amaç Bilgi ve uzmanlık Politika ve program geliştirme Korunmaya odaklanma, eyleme geçme Sağlık ve güvenlik bilgisi Ticari sırlar Sağlık sürveyansı İşçileri bilgilendirme İşvereni bilgilendirme Biyolojik izlem Sağlığı geliştirme Çevre ve toplumu koruma Bilimsel bilgi üretme İş sağlığı profesyonellerin Görev ve yükümlülükleri

Yeterlilik/doğruluk/tarafsızlık Profesyonel bağımsızlık Adaletli/eşit davranma/olumlu iletişim Etik değerler Kayıtlar İş sağlığı Profesyonellerinin fonksiyonlarını Uygulama koşulları

AMERİKAN İŞ SAĞLIĞI HEMŞİRELER BİRLİĞİ ETİK KODLAR İş sağlığı hemşiresi tüm çalışanlara sağlık durumu, yaş, cins, etnik köken, din, sosyal ve ekonomik durum hakkı gözetmeksizin iş çevresinde sağlık bakımı sunar. İş sağlığı hemşiresi toplumdaki diğer sağlık çalışanları ile işbirliği yapar. İş sağlığı hemşiresi yasalar tarafından izin verilen ya da işçi tarafından yazılı olarak onayı alınmış bilgileri paylaşabilir, bilgilerin gizliliğini sağlamaya yönelik çaba gösterir

AMERİKAN İŞ SAĞLIĞI HEMŞİRELER BİRLİĞİ ETİK KODLAR İş sağlığı hemşiresi çalışanları yasal olmayan ya da etik olmayan durumlardan korumak ve kaliteli bir bakım sağlamak için çaba gösterir. İş sağlığı hemşiresi topluma kabul edilebilir bir sağlık bakım hizmeti sunmakla yükümlüdür.

AMERİKAN İŞ SAĞLIĞI HEMŞİRELER BİRLİĞİ ETİK KODLAR İş sağlığı hemşiresi iş sağlığı hizmetlerinin sunumunda etkisi olan yasa ve düzenlemelere uygun davranır, bireysel karar ve eylemlerinin sorumluluğunu üstlenir, iş sağlığı hizmetlerinin sunumunda bireysel yeterliliğini sürdürür. İş sağlığı hemşiresi bireylerin haklarını korurken mesleki bilgi temeline katkıda bulunacak araştırmalara katılır.

ETİK İKİLEM Etik ikilem bir eylem sırasında karar verilmesi gereken bir durumda iki değer arasındaki karmaşadan kaynaklanır.

ETİK İLKELER Zarar vermeme Adalet eşitlik Yarar sağlama Sır saklama Otonomi

ÖZERKLİK / OTONOMİ Bir insanın kendisiyle ilgili konularda, kendi değerlerine dayanarak kararlar vermesine ve bu kararlar doğrultusunda uygulamalarda bulunmasına özerklik denir.

ZARAR VERMEME Etik kodların temeli niteliğinde olan bu prensip zararın olmayışını yansıtır, zarardan ve zarar verme riskinden sakınmayı içerir.

YARARLILIK İLKESİ, İşçinin yararı için en iyi performans sergilemeyi gerektirir.

İŞYERİ TARAMA PROGRAMLARININ ETİK GEREKLİLİKLERİ

SIR SAKLAMA Gizlilik ve mahremiyete saygı ilkesi hastanın istenmeyen ilişkiler ve etkileşimlerle karşılaşmasını önlemek için sağlık çalışanlarının yerine getirmesi gereken görev ve sorumlulukları içerir.

ADALET/EŞİTLİK Her bireye eşit ve dürüst şekilde davranılmasını içermektedir.

ETİK KARAR VERME Otonomi,eşitlik, zarar vermeme, Yararlılık,adalet,

Etik problemler farkındalıkla ortaya çıkar, problemin nasıl çözüleceğine ilişkin sorular sorulur. Karar vermede kullanılması gereken kriter nedir? Çözüm kararını etkileyen etik prensipler nedir?

ETİK KARAR VERME SÜRECİ Problemin tanımlanması Değerlerin farkında olmak Durumu açıklığa kavuşturmak için veri toplama Olaydaki etik problemlerin açığa kavuşturulması İlgili kısımların/tarafların belirlenmesi

ETİK KARAR VERME SÜRECİ-devam Alternatif stratejilerin belirlenmesi Etik prensiplerin uygulanması Çözümleri belirleme Çözümlerin yürütülmesi Geri bildirim verme ya da sonuçları değerlendirme

ÖRNEK VAKA İşyerinde zararlı kimyasal maddelere maruz kalan bir gebe işçi bu durumu işyeri hemşiresine iletir. Hemşire riski değerlendirmek için bir inceleme planlar. İşçilerinsupervisörü düşünülen bu incelemeyi farkeder ve bu aktiviteyi hemşire yöneticiye gereksiz olarak iletir. Bu tip incelemenin tüm işçiler üzerinde bir alarm etkisi yaratacağını söyler.

ETİK KARAR VERME SÜRECİ PROBLEMİN TANIMLANMASI Bu örnek vakada işçi tarafından tanımlanan problem bir maruziyet şikayetidir.

ETİK KARAR VERME SÜRECİ DEĞERLERİN FARKINDA OLMAK Meydana gelen riskler nelerdir? Farklı bölümlerde nasıl algılanmaktadır? Kabul edilen bir risk düzeyi var mıdır? Kim bilgi vermelidir? Ne söylenmelidir? Yöneticiler, işçiler ve sağlık profesyonelleri arasında risk hakkında farklı fikirleri olan var mıdır? Şimdiye kadar maruziyetten zarar gören var mıdır?

ETİK KARAR VERME SÜRECİ DURUMU AÇIĞA KAVUŞTURMAK İÇİN VERİ TOPLAMA Maddenin tipi ve maruziyet süresine Yüksek risk grupların Potansiyel ve gerçek risk etkilerin belirlenmesi Kontrol ölçümler hakkında bilgi Önerilen güvenlik standartlarının değerlendirilmesi

ETİK PROBLEMİN AÇIĞA KAVUŞTURULMASI Etik prensipleri değerlendirilir, ilişkili risk ve yararları saptamak için mevcut ihlal ve uzlaşılan noktalar saptanılır.

ETİK PROBLEMİN AÇIĞA KAVUŞTURULMASI-devam Maruziyet limiti nedir? Maruziyet ihbarını kim üstlenmelidir ? (otonomi) Risk düzeyi nedir? İzin verilen sınır değer nedir? (zarar vermeme ) Maruziyet ile sonuç ya da hastalık arasında nedensel bir ilişki var mı? ( zarar vermeme)

ETİK PROBLEMİN AÇIĞA KAVUŞTURULMASI-devam İşyerinde izlem ve koruyucu kontrol sistemi var mı? Yok ise neden yok? ( yararlılık) Güvenilir olmayan ya da gelişi güzel yapılan izlemler nelerdir ? ( zarar vermeme, yararlılık) Maruziyet için belirli risk grupları var mı? ( eşitlik/hakkını koruma)

İLGİLİ KISIMLARIN/TARAFLARIN BELİRLENMESİ Karar vermede yeri olan tüm bireylerin İşçi,yönetici, sağlık çalışanları vb. belirlenmelidir

ALTERNATİF STRATEJİLERİN SAPTANMASI Maliyeti de göz önüne alarak yeni bir mühendislik çalışmalarıyla risk maruziyetini kontrol altına alma En az maruziyete yol açacak uygun koruyucu kullanımı ve en uygun maliyetle sonuçların izlemi İş rotasyonu ile yönetimsel kontrol

Etik prensipler tekrar gözden geçirilmelidir ÇÖZÜM İÇİN ETİK PRENSİPLERİN UYGULANMASI Etik prensipler tekrar gözden geçirilmelidir

İşçi gerçeği biliyor mu? (otonomi). İşçi uygun bir bilgilendirme yapılmadan bu riske maruz kalmış mı? (otonomi, zarar vermeme ). Kurum ya da sağlık profesyonelleri “işçi için en iyi olan şeyi bilme” rolünü mü üstleniyorlar (otonomi, paternalizm)

ÇÖZÜMLERİ BELİRLEME Etik prensiplerin dengede olup olmadığı kontrol edilir, çözümün gerçekçi, savunulabilir, uygulanabilir olup olmadığı değerlendirilir.

ÇÖZÜMÜN YÜRÜTÜLMESİ Ne, kim, kime, hangi koşullarda yürütüleceği sorularının yanıtları verilir. Bu vakada işçinin başka bir yere transferi etkili bir çözüm olarak görülebilir

GERİ BİLDİRİM/SONUCU DEĞERLENDİRME Kim yarar sağladı? Maliyeti nedir?

İş sağlığı hemşiresi, sağlık bakımı etiğinde etkili rehberlik ve liderlik sağlayabilmek için bu becerilerini arttırmak ve kullanmak zorundadır.