Temel Medikal Eğitim

Hücre ve Doku

Sitoloji Hücreler insan vücudunun temel yapıtaşlarıdır Hücreleri inceleyen bilim dalına sitoloji denir Yapı ve görevleri birbirine benzeyen hücreler topluluğuna doku denir Belirli bir görevi yerine getirmek üzere dokuların bir araya gelerek oluşturduğu yapıya organ denir Organların bir araya gelerek oluşturdukları yapılara sistem denir

Vücut Sistemleri Deri Kas ve İskelet Sistemi Sinir Sistemi Endokrin Sistem Kardiyovasküler Sistem Solunum Sistemi Sindirim Sistemi Üriner Sistem Üreme Sistemi Bağışıklık Sistemi

Hücre Vücudu oluşturan hücrelerin çoğunun temel yapısı birbirine benzer Hücre zarı Sitoplazma Çekirdek

Hücre Zarı Hücreyi çepeçevre sarar Protein ve fosfolipidlerden oluşur 3 katlı bir yapıdır Orta kat; lipid İç ve dış katlar; protein

Sitoplazma Hücrenin organellerini ve sitoplazmik cisimciklerini içeren sıvı kısmıdır Sitoplazmanın şeffaf ve hemen hemen homojen olan temel iç maddesine protoplazma denir

Organeller Organeller özel fonksiyonlara sahip yapısal hücre elemanlarıdır Başlıca organeller; Mitokondri Ribozom Endoplazmik retikulum Golgi kompleksi Lizozomlar Sentromer

Mitokondri Eritrositler hariç tüm hücreler sitoplazmalarında mitokondri içerirler Mitokondriler hücre içi enerji metabolizmasında çok önemli bir rol oynar Yağların yıkımı, sitrik asit döngüsü ve oksidatif fosforilasyon için kullanılan tüm enzim sistemleri mitokondride bulunur Hücrelerin fonksiyonlarını sürdürmek için ihtiyaç duyduğu enerjiyi sağlayan ATP burada oluştuğundan bir nevi hücrenin enerji santralleridir

Mitokondri Mitokondri

Ribozom Hücre membranına yapışmış veya serbest şekilde bulunan elips şeklinde organellerdir Demetler şeklinde veya tek bulunabilirler Protein biyosentezi yaparlar

Endoplazmik Retikulum Sitoplazmada bulunan, hücre zarından çekirdeğe kadar uzanan, zigzaglar yaparak uzanan kanallar sistemidir İki tür endoplazmik retikulum vardır: Agranüler ER Granüler ER; üzerinde ribozomları içerir Bazı maddelerin aktif ve pasif taşınımı için membran yüzeyini genişletirler Protein sentezine katılırlar Yüzeylerinde bazı reaksiyonlar için gerekli enzimleri barındırırlar

Endoplazmik Retikulum

Golgi Kompleksi Temel yapı taşı diktiozomdur Başlıca fonksiyonları; Sekresyonların oluşturulması Sekresyonların sitoplazmadan inklüzyon şeklinde golgi veziküllerine girmesi Membran materyali üretimi Lizozomların yapımı ve oluşturulması

Golgi Kompleksi

Protein Sentezi Aminoasitlerin alımı Enerji (mitokondri) Protein sentezi (ribozom) Taşınım (ER) Değişim, konsantrasyon, inklüzyon veziküllerinin oluşumu (golgi kompleksi) Depolama ve taşıma Sekresyon

Lizozom 1 µm büyüklüğünde, membranla çevrili, golgi kompleksi tarafından oluşturulan organellerdir Endojen ve eksojen maddelerin parçalanması, hücre içi sindirimden sorumludurlar

Sentrozom Nükleus yakınlarında bulunurlar Hücre bölünmesi sırasında oluşan kromozomların ayrılmasında rol oynar

Nükleus Eritrositler hariç tüm hücreler nükleus içerirler Sitoplazmadan çift katlı zar ile ayrılır Nükleus, kromozomlarda bulunan DNA ile genetik materyalin bulunduğu hücrenin ana organelidir

Hücre Bölünmesi İki tip hücre bölünmesi vardır; En sık görülen tip mitoz bölünmedir Hem sitoplazma hem de çekirdek iki eşit hücre oluşturacak şekilde ikiye bölünür, kromozom sayısı azalmaz Üreme hücrelerinde gözlenen özel bölünme tipi mayoz bölünmedir Kromozom sayısı yarı yarıya azalır

Hücre Bölünmesi

Histoloji Dokuları inceleyen bilim dalına histoloji denir Aynı yapı ve fonksiyona sahip hücrelerin meydana getirdiği yapıya doku denir 4 tip doku vardır; Epitel dokusu Bağ ve destek dokusu Kas dokusu Sinir dokusu Dokular bir araya gelerek organları oluşturur Bulunduğu organ ile aynı fonksiyonu gösteren dokuya parankim denir

Epitel Dokusu Vücudun iç ve dış yüzeylerini kaplayan dokudur Temel olarak üçe ayrılır; Örtücü epitel/yüzey epiteli Koruma Madde değişimi Salgı epiteli Salgı Duyu epiteli Dış ve iç uyaranların alınması

Yüzey Epiteli İç ve dış yüzeyleri örter Kan damarı içermez Bazal membran ile diğer dokulardan ayrılır Yüzey epiteli diziliş ve tabakalanma durumuna göre sınıflandırılır

Yüzey Epiteli

Yüzey Epiteli Basit skuamöz epitel; Hücreler büyük, yassı ve birbirine sıkıca tutunmuştur. Gazlara (akciğerin alveolar epiteli) Kolay çözünebilen maddelere (kan damarı endoteli) karşı çok geçirgendir. Kübik epitel; Hücreler küp şeklindedir ve hücrelerin tüm kenarları eşit uzunluktadır. Böbrek tübülüs hücreleri Salgı bezi epiteli

Yüzey Epiteli Basit silindirik epitel; Hücrelerin boyları enlerine göre uzundur. İnce barsak epiteli Yalancı çok katlı (pseudostratifiye) epitel; Tek katlıdır, ancak bazı hücreler bazal membrana tutunmalarına rağmen yüzeye ulaşamazlar. Siliyalı solunum yolu epiteli

Yüzey Epiteli Tranzisyonel epitel; Silindirik epitelin özel bir formudur. Daha çok değişken dolum kapasitesi olan organlarda bulunur. Mesane epiteli Çok katlı (stratifiye) epitel; en alt tabakada yer alan hücreler bazal membrana tutunur. Vücudun dış etkenlere maruz kaldığı yerlerde bulunur (deri vb.)

Bez Epiteli Genel olarak iki tiptir; Endokrin bezler Ekzokrin bezler Kanalları yoktur Salgılar direk olarak kana verilir Tiroid, hipofiz, testis, ovaryum Ekzokrin bezler Kanalları vardır Salgılarını hücre içine ya da dışına verirler Tükrük bezleri, gözyaşı bezleri

Ekzokrin Bezler İkiye ayrılırlar; Endoepitelial bezler Yüzey epitelinde yer alan tek ya da birkaç hücreden oluşan bezlerdir Goblet hücreleri Ekzoepitelial bezler Merokrin bezler; salgılarını ekzositoz yolu ile yaparlar Seröz Müköz Karışık Apokrin bezler; salgılama sırasında sitoplazma kaybı olur Holokrin bezler; hücre parçalanması ile salgılama yaparlar

Ekzoepitelial Bezler

Bağ ve Destek Doku Vücut içerisinde bulunan hücreleri bir arada tutan onları destekleyen, organları saran dokuya bağ dokusu denir. Vücudu bütün olarak ayakta tutan, sağlamlaştıran yapıları destekleyen dokuya ise destek doku denir.

Bağ Dokusu Bağ dokusunu oluşturan hücreler ikiye ayrılır; Sabit hücreler Fibroblast; rejenerasyondan sorumludurlar Fibrosit; özel durumlarda fibrositlere dönüşürler Hareketli hücreler Lenfatik organlarda (dalak, bademcik, lenf düğümleri) bulunurlar Histiyosit

Bağ Dokusu Bağ ve destek dokusunda üç değişik tip lif bulunur; Kollejen lifler; yüksek gerilim gücüne sahiptir Retiküler lifler; daha zayıftırlar, lenfatik organlarda bulunurlar Elastik lifler; dallı olup, üç boyutlu görev yaparlar, arter duvarı elastik liflerden zengindir.

Bağ Dokusu

Bağ Dokusu Mezenkim; embriyonal bağ dokusudur. Bebek anne karnında iken oluşur Retiküler bağ dokusu; lenfatik organların ve kemik ilğinin temel maddesini oluşturur. Fibröz bağ dokusu; Bir çok damar ve sinir bu doku ile kaplıdır. Organları sarar. Adipoz bağ dokusu; hemen her yerde bulunur. Yağ dokusudur.

Destek Doku Kartilaj dokusunu kartilaj hücreleri (kondrosit) oluşturur. Üç çeşit kartilaj dokusu vardır; Hyalin; saydamdır, eklemlerde, kaburgalarda bulunur Elastik; elastik lif içerir, epiglottiste ve kulak kepçesinde bulunur. Fibröz ; Fibröz doku içerir, omurganın disklerini, diz ekleminin menisküslerini oluşturur.

Destek Doku Kemik dokusu kemik hücreleri (osteoblast) tarafından oluşturulur. Osteoblastlar kemik matriksini oluştururlar. Kemik matriksinin 1/3’ü organik, 2/3’ü ise inorganik maddelerden oluşur. Vücutta bulunan kalsiyumun % 99’u kemik dokusunda bulunur.

Kas Dokusu Kasın kasılan en küçük birimine sarkomer denir. Sarkomerde kasılmayı meydana getiren iki tiplif bulunur; Aktin Miyozin Aktin ve miyozin birbirlerinin üzerinde kayarak sarkomeri kısaltır. Kasılma sırasında enerji olarak ATP kullanılır.

Kas Dokusu İnsan vücudunda üç tip kas bulunur; Düz kas Çizgili kas Hücre çekirdeği ortadadır Yavaş, ritmik, istem dışı kasılır Çizgili kas Çekirdek hücrenin kenarındadır İstemli kasılırt, hızlı kasılır, çabuk yorulur Kalp (miyokard) kası Çizgili kastır, ancak çekirdeği ortada yer alır İstem dışı kasılır

Sinir Dokusu Sinir dokusu nöron adı verilen sinir hücrelerinden oluşur. Nöronlar bir araya gelerek sinirleri oluştururlar. Her nöron hücre zarı ile kaplıdır ve çekirdeği vardır. Nöronların birbiri ile temas etmesini sağlayan uzantılarına dentrit denir. Nöronların bölünebilme ve kendilerini yenileyebilme özelliği yoktur.

Sinir Dokusu Sinir dokusunu destekleyen bağ dokusu hücrelerine Glia hücreleri denir. Glia hücreleri çoğalabilir. Glial hücreler; Astrositler; kan-beyin bariyerini oluştururlar Oligodendrositler; miyelin oluştururlar Epandimal hücreler; beyinde bulunan boşlukların içini döşerler Mikroglialar; fagositoz yaparlar Schwan hücreleri; aksonların etrafında bulunurlar

Sinir Dokusu

Kahve Molası