 Finansal kriz, ekonominin geniş kapsamlı amacı ve insan hayatının anlamı gibi unsurların unutulmaya terk edildiğini hissettirmiştir

  Sadece kişisel çıkardan yola çıkarak ve A. Smith’in “Görünmez el “ine güvenerek sadece getiriye ve hissedar değerine odaklanan insanlar, bir süre boyunca insan onuru ve özgürlük, adalet unsurlarını bastırabilmiştir.

  Yaşanan finansal krizin nedenleri ve çözümleri konusunda henüz bir fikir birliği bulunmamaktadır. Ancak krizin nedenlerine yönelik analizler ve sorunların ortadan kaldırılmasına yönelik tartışmalarda, devletin ekonomiye müdahalesinden yani ekonomi politikalarındaki hatalardan ve piyasa aksaklıklarından bahsedilmektedir.

  Diğer yandan krizin sebepleri arasında temel aktörlerin açgözlülüğü öne çıkarılırken, dünya genelinde kural ve yapı eksikliklerinden de söz edilmektedir.

  Spekülatif krizler neredeyse 400 yıldır borsanın keşfedildiği günden itibaren ortaya çıkmaktadır. İnsanlığın buna karşı hala bir çözüm üretemediği aşikardır. Bu noktada insanlığın teknik alandaki araştırmalarda gösterdiği ilerleme potansiyelinin sosyal, politik ve ekonomik alanda aynı düzeyde yakalanamadığını söylemek mümkündür.

  Dolayısıyla insanların krizlerden ders alma kabiliyetinin pek de yeterli olmadığını, spekülatif kitle psikozlarının tarihte tekrarlanmasında görmek mümkündür.

  Kısaca şunu belirtmek gerekirse; finansal ve ekonomik yapıyı ayakta tutmak için devlet yardımları ve konjonktür programları şeklinde yapılan müdahalelerin başarısı büyük oranda çok sayıda insanın psikolojik duygularının doğru yöne sevk edilebilmesinde yatmaktadır.

 1.1. Küresel Finansal Krizin Etik Temelleri Finansal krizin ortaya çıkmasından itibaren kamuoyundaki eleştiriler ağırlıklı olarak yöneticilerin sınır tanımaz açgözlülüğüne ve moral olarak hatalı davranışlarına bağlanmaktadır. Krizin nedenlerin arasında sayılan diğer bazı unsurlar şöyledir;

  ABD Merkez Bankası FED in 2001’den itibaren faizleri çok hızlı düşürdüğü ve ancak böylece varlık fiyatları enflasyonunun ve risk iştahının teşvik edilmesinin söz konusu olduğu eleştirileri yöneltilmiştir.

  Konjonktüre ters yönde uygulanan keynesyen para politikalarının kredibilitesi düşmüştür.

 Finansal krizin nedenleri tartışmalarını yürüten elitlerin önemli bir kısmının düşünceleri, kendi içerisinde istikrarsız olan piyasaların daha sıkı düzenlemelere tabi tutulmasının önüne geçilmesi yönünde şekillendiği görülmektedir.

 Ekonomide Neoliberal yaklaşımların giderek daha fazla güncellik kazanması ekonominin dünyevi yaşamın gereksinimlerinden kopmasına yol açmıştır. Sınırsız ekonomileştirme 1929 büyük buhranından sonra yerküreyi saran bir ekonomik krize yol açmıştır.

 Yeni finansal türev araçlarının yaygınlaşması, hedge fonlar, kısa vadeli yüksek oranlı getiriler çok çeşitli nedenlerle birleşince finans piyasalarında bir çöküşe yol açmıştır. Nobel ekonomi ödülü sahibi Ronald Coase günümüz ekonomisini, havada süzülen ve gerçek dünyada neler olduğu ile neredeyse hiç ilgilenmeyen teorik bir sisteme benzetmektedir.

 Karl Homann finansal krizde asıl sorunun yöneticilerin sergiledikleri açgözlü davranışlar değil, kurallar sisteminin işlememesi olduğunu vurgulamaktadır. Homann, krizin tüm suçunu yöneticilerin açgözlü davranışlarına yönelten ve tek tek bireylere sorumluluğu yüklemeye çalışan yaklaşımları yerinde bulmamaktadır.

 Bugün eksikliği hissedilen bir unsur, tek boyutlu hale gelen avantaj ve kar maksimizasyonu düşüncesine sağlıklı sınırlar getirmeye yönelik anlayıştır. Eksikliği hissedilen ikinci unsur ise; ekonomik mantıksal yapının görgü, sorumluluk, dayanışma, adalet gibi insanlar arası sorumluluklara bağlanmasıdır.

  Bilindiği üzere finans sektörünün ekonomide risklerin dağıtılması ve riskten korunma, tasarrufların toplanması, finansal sermaye ve likidite sağlaması gibi çok temel işlevleri vardır. Ne var ki yaşanan son kriz, finans sektörünün risklerin toplumsal olarak arzulanan şekilde yönetilmesinden çok, riskleri yaratıcı ya da şiddetlendirici rolünün öne çıktığı eleştiriler dikkat çekmektedir.

  Yaşanan finansal krizin temelinde etik sorunlar yattığını iddia etmişler. Elbette ki krizi doğuran sistemik faktörlerin önemini inkar etmek değildir. Amaç, krizi sistemli faktörleri ile kültürel ve toplumsal çerçevede ele almak ve bu çıkış noktasından hareketle anlamaktır.

  Finansal krizde çok gündeme gelen kavramlardan biri de güven kaybı olmuştur. Birçok firma için firma ilgililerinin güvenlerini tekrar kazanmak ve bu kişilerle ilişkilerini daha etkin bir biçimde yönetebilmek stratejik bir zorunluluk olarak görülmektedir. Finansal Piyasalarda Güvenin Önemi

  Firma liderleri risk yönetimi, yönetim kurulu gözetimi ve çalışanların işten çıkarılma tehdidi ile yüz yüze gelmeleri ile ilgili güncel ve politik kaygıları anladıklarını sivil topluma gösterme ihtiyacındadır.

  Güven her zaman, güven duyanların – ister somut isterse piyasalar veya politik kurumlar gibi anonim sistemler olsun- diğer kişilerin faaliyetlerinde haklı görünen beklentilerinde hayal kırıklığına uğradıklarını düşünmeleri durumunda kaybolmaktadır.

  Aynı durum finansal krizde olduğu gibi beklentilerin çok yüksek tutularak uygun olmaması ve en nihayetinde ve bu beklentilerin sürdürülebilir şekilde karşılanmasının mümkün olmadığının anlaşılmasında da söz konusudur.

  Küresel krizin toplumda ekonomik sisteme olan güven kaybına yol açtığını söylemek yerinde olacaktır.

  Güven, sorumlulukla ilişkilidir. Doğrudan ya da bir sistemin temsilcisi olarak güven duyulan kişilerin en azından bu güvene karşılık verme sorumluluğu bulunması söz konusu olmaktadır. Ancak finans piyasalarının gelişmesine katkıda bulunan küreselleşme, dijitalleşme gibi toplumsal gelişmelerin sorumlulukların bulanıklaşmasına yol açabildiğini tekrar tekrar görmek mümkündür.

  TEŞEKKÜRLER