Biyolojik Savaşta Sağlık Tedbirleri Korunma ve Tedavi Dr. İsmail Yaşar AVCI

Biyolojik silahların kullanımıyla; Elde edilmeleri ucuz ve kolay Özellikle aerosol şeklinde kullanılır Sessiz, görünmez ve kokusuz Solunum ile alındığında çok küçük dozlarda bile hastalık yapar Oluşan hastalığın bulaşıcılığı yüksek Tedavileri-korunma çalışmaları pahalıdır ve zaman gerektirir Biyolojik silahların kullanımıyla; Korku Hiddet Panik Endişe Paranoya Demoralizasyon

Korunmada ana başlıklar; Erken uyarı Etkenin saptanması ve tanı Fiziksel ve kimyasal korunma önlemleri Dekontaminasyon Tıbbi bakım ve önlemler

Erken uyarı kaynakları; İstihbarat kaynakları En önemli unsur Erken uyarı ile zamanında korunma Erken uyarı kaynakları; İstihbarat kaynakları Özel eğitimli ünitelerin gözlemleri Mikroorganizma artışının saptanması Biyolojik saldırı göstergeleri Örneklerden hızlı tanı

Biyoloji saldırı göstergeleri; Taşıt aracı, uçak, güdümlü mermi veya balon ve paraşütlere bağlanmış araçlardan yayılan aerosol veya toz bulutu Yiyecek ve hayvan yemi depolarına, su şebekesi ve havalandırma tesislerine yetkili olmayan şüpheli kişilerin girmesi Çevrede şüpheli sıvı veya toz taşıyan kapların, özellikle sprey araçlarının bulunması

Biyoloji saldırı göstergeleri; Muhtemel sabotaj hedeflerinde kaynağı bilinmeyen toz veya sıvı maddelerin bulunması Çevrede böcek yada kemirici hayvan taşımaya uygun, şüpheli kapların bulunması Çevredeki hayvanlarda doğal olmayan davranışların, hastalık veya ölümün tespiti

Etkenin saptanması ve tanı; Saptanması kimyasal ajanlara göre daha zor Etken izolasyonu Etkenin metabolitlerinin saptanması Mass spektroskopisi ile toksin saptanması Hayvan inokülasyonları Antikor saptanması

Atmosferde tespit; Luminasans yöntemler ile 1-2 dakika ? Rutin teknikler erken uyarı için çok yavaş Luminasans yöntemler ile 1-2 dakika ? LIDAR (Light detection and ranging) LIDAR ile doğal ve yapay aerosol bulutları belirlenir 5.000 feet ve 40.000 mil² alan taranabilir BIDS (Bioentegrated detection system) BIDS ile 20 dakika içinde DNA ve ATP içerikleri araştırılarak B.anthracis, Stafilokokal enterotoksin, Y.pestis saptanabilir

Su ve besinlerde tespit; Rutin teknikler kullanılır Hız havadaki kadar kritik değildir Modern yöntemler devreye girmiştir Etkilenen bireylerde tespit; Hastanın erken tanınması önemlidir. Alınacak tıbbi önlemler tanı ile yönlendirilecektir

Fiziksel ve kimyasal korunma önlemleri; Kişisel korunmada M17 / M40 maskeleri Kolay giyilir ve taşınabilir 50 mm su basınca dayanıklı 0.3-15  çaplı etkenlere etkili 24 saat takılması ile yeterli koruma

Fiziksel ve kimyasal korunma önlemleri; Besinlerin hazırlanmasından tüketimine kontrol Kontamine su ve gıdaların imhası Kontamine giyeceklerin imhası Kimyasal maddeler ile korunma Kollektif korunma Kollektif koruma cihazı ile hava basıncı içeriden dışarı yönlendirilir (pozitif basınç), içeri giren hava süzülerek toksin ve patojenlerin solunum havasına bulaşımı engellenir.

Mekanik dekontaminasyon; Kimyasal Fiziksel Mekanik dekontaminasyon; (etkeni nötralize etmeden uzaklaştırma) İçme suyunun filtrasyonu

Kimyasal dekontaminasyon; Gaz (dezenfektanlar ile etkeni etkisizleştirme) Gaz Sıvı Aerosol Dezenfektanların sağlığa zararı unutulmamalıdır. Su için ideal yöntem 15’ kaynatma, yada klorlamadır. Dezenfekte edilecek suya sonuç konsantrasyonu % 0.1 olacak şekilde çamaşır suyu ilave edilip 30’ beklenmesi yeterlidir.

Etkili olduğu mikrorganizma Kimyasal dekontaminasyon için kullanılan ajanlar Preparat Yüzey için konsantrasyon Etkili olduğu mikrorganizma Gaz veya aerosol (g/m³) Sıvı (%) Spor Bakteri Virüs Riketsiya Fenol - 0.5-3 + ± Alokol 70 Ammon Bil. 0.1-1 Klorheksidin 0.05-0.5 Klor 0.01-5 (+) İyot 0.01-2 Formaldehit 3-10 3-8 Glutaraldehit 3-5 1-2 Etilen oksit 400-1000 Betapropiya- nolakton 2-10 ± Virüsün cinsine göre değişken (+) Şüpheli Sporlar için 2-4 saat, virüsler için 5-60’, bakteri için 2-10’

Fiziksel dekontaminasyon; (fiziksel değişimler ile etkeni etkisizleştirme) U.V. Radyasyon Nemli yada kuru ısı YÖNTEM Spor Bakteri Virüs Riketsiya Nemli ısı 121 °C, 20’ + Nemli ısı 100 °C, 20’ - (+) Kuru ısı 121 °C, 20’ UV Radyasyon (+) Şüpheli

Tıbbi bakım ve önlemler; (Aşı, serum yada profilaktik antibiyotik kullanımı) Stratejik bölgelerde geniş spektrumlu antibiyotik stoklaması yapılmalıdır Önemli hastalıklardan korunmada aşı mevcut ancak yaygın kullanım mümkün değil Siprofloksazin B. anthracis Y.pestis F.tularensis korunmasında etkili

Kullanılma İhtimali En Yüksek Olanlar ŞARBON (% 80 ölüm) ÇİÇEK (%30 ölüm) Kullanılma ihtimali olanlar Botulinum toksini Veba

Şarbon; Korunma Yolu Saldırı öncesi; Şarbon aşısı 0, 2, 4. haftalarda sonra 6, 12, 18. aylarda yapılır. Her yıl bir doz rapel ile devam edilir. Aşı hücreden arındırılmış bir filtrat (süzüntü) aşıdır, yani üründe gerek canlı gerekse ölü bakteri bulunmamaktadır. Hayvanlarda kullanıma yönelik hazırlanmış antraks aşısı insanlarda kullanılmamalıdır.

Şarbonda Aşı Endikasyonları; Laboratuvar personeli İthal hayvan derisi veya tüyleri ile çalışanlar Hastalığın sık görüldüğü coğrafyada, hayvan/hayvan ürünleri ile uğraşan kişiler, Bakteriye maruz kalma riski yüksek veya biyolojik silah olarak kullanımı olası bölgelerde görevlendirilecek askeri personel

Aşının Yan Etkileri A.B.D.’de askeri personele yapılan 1.6 milyon doz aşı sonrası 4/2.000 yan etki % 10 orta derecede lokal reaksiyon %1 sistemik reaksiyon (ateş, kırgınlık) Ölüm yok

Temas Sonrası Profilaksi 6 grup maymuna letal dozda B. anthracis sporları inhale ettirilmiş. Temastan 1 gün sonra profilaksi başlanmış ve 30 gün sonunda ölüm oranlarına bakılmış Im. S.F. 10/10 Sadece aşı 8/10 Penisilin G 3/10 Doksisiklin 1/10 Siprofloksasin 1/10 Doksisiklin + aşı 0/10

Aşı Şarbon; Korunma Yolu 4 hafta Penisilin Doksisiklin 60 gün Siprofloksasin 60 gün Penisilin Doksisiklin Siprofloksasin Aşı (0.-2.-4. hafta) 4 hafta Halka uygulanabilecek bir aşı yoktur, Kitlesel bir saldırıda Amerika dahil hiçbir ülkenin 60 gün antibiyotik dağıtacak planı yoktur.

Akciğer Şarbonu Tedavisi; Tedavide geç kalınırsa hemen hemen her zaman ölümle sonuçlanır. Tedavide siprofloksasin veya doksisiklin kullanılır. Destek tedavisi gereklidir. İnsandan insana geçişi bildirilmemiştir, hastanede özel bir izolasyona gerek yok sadece genel önlemler alınır.

Çiçek; Korunma Yolu Döküntüler geçene kadar (3 hafta) izolasyon gerekir Solunum izolasyonu için negatif basınçlı odalara ve özel filtrelere gerek vardır. Cilt teması da eldiven, elbise gibi koruyucu önlemlerle engellenmelidir. Tanı konduğunda yakın temasta olan kişilerin 72 saat içinde aşılanması hastalığın hafif atlatılmasını sağlar

Çiçek; Korunma Yolu Tek korunma yolu etkin bir aşılamadır. Amerika’da FDA henüz modern aşıya lisans vermemiş olmakla beraber risk oluştuğunda stoklardaki aşıların dilüe edilmesi ile 300 milyon Amerikalı’nın aşılanması mümkündür. 1970’li yılların Dryvax aşısından 75 milyon doz ve 1950’li yılların Wetvax aşısından 300 milyon doz stokların dilüe edilmesi ile elde edilebilir. Modern çiçek aşısı ?

Çiçek; Korunma Yolu Kitlesel aşılama yapıldığında milyonda 15 civarında hayatı tehdit eden komplikasyon beklenmektedir. Yan etkilerin tedavisinde kullanılan VIG (Vaccinia Immüne Globulin) stokları çok sınırlı miktardadır. USA’ da aşı komplikasyonları nedeni ile sağlık personeli suçlanamayacaktır Egzemalı, atopik dermatitli, vezikülo-büllöz döküntülü cilt hastalığı olanlar, immün yetmezlikliler, kanserli olgular, yeni doğanlar, hamile ve emziren kadınlar ile aynı evde yaşayanlara yapılmaz

Botulinum toksini; Korunma Yolu Pentavalan serotip A-E 0.5 ml SC 0, 2 ve 12. haftalarda 3 doz 1 yıl sonra rapel Antibiyotik profilaksisi faydasız Tedavide antiserum kullanımı şart.

Veba; Korunma Yolu Aşı FDA onaylıdır. Koruyuculuk % 92 Koruyuculuk kısa süreli 1 ml SC birinci doz. 1. veya 3. ayda 0.2 ml ikinci doz. 5. veya 6. ayda 0.2 ml üçüncü doz. Her 6 ayda bir 0.2 ml rapel. Siprofloksasin veya Doksisiklin 7 gün süreyle kullanılır Temas izolasyonona ek olarak damlacık infeksiyonu önlemleri (maske) alınır

Tularemi; Korunma Yolu Canlı atenüe aşı, tek doz, % 80 koruyucu Doksisiklin 2x100 mg, Tetrasiklin 4x500 mg 14 gün Tedavide Streptomisin veya Doksisiklin

Şüpheli paket ? Şüphe oluşturan noktalar; Dışının tozlu olması ? Beklenmeyen yada tanınmayan birinden gelmesi ? Gönderilen adreste yaşamayan birine gönderilmiş olması ?

Gönderenin adresinin bulunmaması Beklenenden farklı ağırlıkta ve kokuda olması Gereğinden fazla miktarda bant içermesi Pul üzerindeki damganın gönderenin adresi ile uyumlu olmaması Kötü yazı ile yazılı olması ? Ünvanların uygunsuz olması Sticker gibi görsel farklılıkları içermesi Kişiye özel gibi uyaranların varlığı İmlaya uygun olmayan yazıların varlığı ?

Ne Yapılmalı ? Açmaya çalışılmamalı Çalkalanmamalı, şiddetli vurulmamalı Tozun temizlenmesine çalışılmamalı Resmi makamlara haber verilmeli Plastik bir poşete konup resmi makamlar beklenmeli Poşet benzeri bir şey yok ise herhangi bir şey ile üstü örtülmeli Oda terk edilmeli ve görevliler gelene kadar kimsenin girmesine izin verilmemeli

Ne Yapılmalı ? Tozun dağılmasını önlemek için eller su ve sabun ile yıkanmalı Giysiler kontamine olmuş ise çıkarılmalı Sadece su ve sabun ile banyo yapılmalı

EN İDEAL KORUNMA YÖNTEMİ KULLANIMINI ENGELLEMEKTİR