Uzlaşma Kapsamındaki Suçlar Ve İstisnaları Süleyman BAL Mersin Cumhuriyet Başsavcı Vekili MERSİN 20/04/2013

A-) GİRİŞ; Uzlaşma yönetmeliğine göre; Uzlaşma kapsamına giren bir suç nedeniyle şüpheli veya sanık ile mağdur veya suçtan zarar görenin mevzuata uygun olarak süreç sonunda anlaştırılmış veya anlaşmış olmaları hali şeklinde ifade edilmiştir. - Mağdurun haklarının korunması, - Suç faillerinin topluma kazandırılması, - Aynı yönde iradelerinin özgürce beyan ve kabulü, - Tarafsız bir 3. kişinin yardımı, - Sürece tarafların aktif katılımı, Uzlaşmaya tâbi suçlar toplumdan ziyade bireyi ilgilendiren suçlar, Uyuşmazlık, uzlaşma halinde bütün hukuk sistemi açısından gündemden kalkmış olmaktadır.

AMAÇ FAYDA - Yargı organlarının iş yükünün azaltılması, - Faillerin kendi fiillerinin sonuçlarını görerek bizzat anlamaları , - Suçun faili ile mağduru arasında doğrudan iletişim kurulması, - Klasik yargı sisteminin üstesinden gelmekte zorlandığı mağdurların zayıflık duygusunu yenmelerine yardımcı olması, - Adalet sistemini, mücadeleci ve cezalandırıcı bir süreçten işbirliğine dayalı bir sürece dönüştürebilmesidir. ( Onarıcı Adalet)‏ - Yargı organlarının iş yükünün azaltılması, - Zaman israfının önlenmesi, - Adalete erişimde hızın artması, - Masrafın asgari düzeye çekilmesi, FAYDA

Uzlaşma; Kural olarak ceza miktarı veya suçun niteliğine bakılmaksızın şikâyete tâbi suçlar için kabul edilmiştir. İstisnai hal ise; resen takibi mümkün olan ve kanunda sayılan durumlarda mümkündür.(CMK m.253/1-b)‏ Şikâyetten farklı hukuki kurumdur. Şikâyete bağlı olmayan suçlarda şikâyetçi olunmasa dahi soruşturma ve kovuşturma re’ sen sürdürülmelidir. (Bu gibi suçlarda şikayetten vazgeçme veya yokluğunda Kovuşturma Yapılmasına Yer Olmadığına Dair Karar veya Düşme kararı verilmez.)‏ Şikâyetten vazgeçmiş olmak veya şikâyetçi olmamak da ‘uzlaşma iradesi’ anlamında kabul edilemez. Tarafların uyuşmazlık üzerinde anlaşmaları ve failin edimde bulunmasına bağlıdır. Soruşturma veya kovuşturma sırasında mağdurun şikâyetçi olmadığına ilişkin tek taraflı açıklaması, “uzlaşmayı kabul ettiği” biçiminde yorumlanamaz.

B-) Uzlaşmanın Şartları; 5271 sayılı yasanın 253. maddesine göre; 1-Suçun varlığı, 2-Bu suçun uzlaşma kapsamında bulunması, 3-Mağdurun gerçek kişi veya özel hukuk tüzel kişisi olması, 4-Suç şikayete bağlı ise şikayetin varlığı, 5-Zararın tazmini konusunda tarafların anlaşması, 6-Bu anlaşmanın özgür iradeye dayanması, 7-Uzlaşmanın Cumhuriyet savcısı veya hâkim tarafından belirlenmesi, 8-Edimin ifası.

C-) Uzlaşma kapsamına giren suçlar; I-) Takibi şikayete bağlı suçlar (5560 sayılı yasadan sonra); A) 5237 sayılı yasada sayılan; 1. Kasten Yaralama Suçu (m. 86)‏, 2. Taksirle Yaralama Suçu (m. 89)‏, 3. Tehdit Suçu (m. 106/1-2. Cümle)‏, 4. Konut ve İşyeri Dokunulmazlığını İhlal Suçu (m. 116)‏, 5. İş ve Çalışma Hürriyetinin İhlali Suçu (m. 117)‏, 6. Kişilerin Huzur ve Sükununu Bozma (m. 123)‏, 7. Hakaret Suçu (m. 125)‏, 8. Kişinin Hatırasına Hakaret Suçu (m. 130)‏,

B) Özel yasada sayılan; Etkin pişmanlık hükmü içermeyen. 9. Haberleşmenin Gizliliğini İhlal Suçu (m. 132)‏, 10. Konuşmaları Dinleme ve Kayda Alma Suçu (m. 133)‏, 11. Özel Hayatın Gizliliğini İhlal Suçu (m. 134), 12. Hakkı Olmayan Yere Tecavüz Suçu (m.154/1)‏, 13. Bedelsiz Senedi Kullanma Suçu (m. 156)‏, 14. Kayıp veya Ele Geçen Eşyayı Tasarruf Suçu ( m. 160)‏, 15. Açığa İmzanın Kötüye Kullanılması Suçu (m. 209/1)‏, 16. Aile Hukuku Yükümlülüğünün İhlali Suçu (m. 233)‏, 17. Sır Niteliğindeki Bilgi veya Belgeleri Açıklama Suçu (m.239)‏, 18. Yabancı Devlet Temsilcilerine Karşı İşlenen Suçlar (m. 342/2)‏. B) Özel yasada sayılan; Etkin pişmanlık hükmü içermeyen.

II-) Takibi şikâyete tabi olmayan ( 5560 sayılı yasadan sonra); A-) 5237 sayılı yasada sayılan; Üçüncü fıkra hariç kasten yaralama (m.86, 88), Taksirle yaralama (m.89), Konut dokunulmazlığının ihlali (m.116), Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması (m.234), Ticari sır ve bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması (dördüncü fıkra hariç m.239) suçları, Şikâyete tâbi olup olmadıklarına bakılmaksızın uzlaşmaya tâbidirler. B-) Özel yasada sayılan; Etkin pişmanlık hükmü içermeyen, Açıkça kanun hükmü bulunan hallerde uzlaşma yoluna gidilir.

D- Uzlaşmaya tâbi olmayan suçlar; I – Genel olarak; a) Ceza mevzuatında şikâyete bağlı olmayan suçlar.(CMK 253/1.md hariç), b) Şikâyete tâbi olup uzlaşma hükümlerinin uygulanmayacağı açıkça yazılı suçlar, c) Takibi şikayete bağlı olsa bile suçtan zarar gören kamu tüzel kişisi ise, d) Uzlaşma kapsamına giren bir suçun bu kapsama girmeyen başka bir suç işlemek amacıyla ya da bu suçla birlikte işlenmiş olması hali, e) Uzlaşmaya tabi bir suç ile ilgili uzlaşmanın başarısızlığı halinde yeniden uzlaşma yoluna gidilemeyeceği.

II – Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar; a) Cinsel saldırı ( TCK 102/1-2), b) Reşit olmayanla cinsel ilişki ( TCK 104), c) Cinsel taciz ( TCK 105/1). III- Etkin pişmanlık hükümlerine yer verilen suçlar; a) Kullanma hırsızlığı (TCK 146), b) Mala Zarar Verme (TCK 151/1), c) Güveni Kötüye Kullanma ( TCK 155), d) Karşılıksız Yararlanma ( TCK 163), vs. Bu suçlar takibi şikâyete bağlı olduğu halde etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanması nedeniyle uzlaşma kapsamında değildir. Ayrıca takibi şikayete bağlı olmayan, etkin pişmanlık hükümlerinin uygulandığı suçlarda uzlaşmanın uygulanamayacağı hepimizin malumudur.

E- Suçun uzlaşmaya tabi olmasının sonuçları; Uzlaşma, soruşturma ve kovuşturma şartı olduğundan teklif zorunludur. Uzlaştırma makamlarına takdir hakkı verilmemiştir. Uzlaşma muhakeme engelidir. Uzlaşma işlemleri sonuçlanmadan iddianame düzenlenemez veya hüküm verilemez. Uzlaşma, soruşturma ve kovuşturmayı sonlandıran bir işlemdir. Yargılama sırasında suçun uzlaşma kapsamında kaldığı veya dönüştüğü anlaşılır ise uzlaşma usulünün işletilmesi zorunludur. Suçun işlendiğine dair yeterli delilin varlığı halinde uzlaşma teklifinde bulunulur.

Uzlaşma Sonucu Gerçekleşmezse Gerçekleşirse Kovuşturma Soruşturma Def’aten Def’aten Taksit Vade Süreklilik Taksit Vade Süreklilik İddianame Hüküm Kovuşturma Yapılmasına Yer Olmadığına Dair Karar Düşme Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasına Dair Karar Kamu Davası Açılmasının Ertelenmesine Dair Karar

Dil ile düğümlenen, Diş ile çözülmezmiş… (Kaşgarlı Mahmut)