Hafta 2 Bilimin Doğası: Bilimsel bilgi ve bilimsel metod Bilim Tarihi Hafta 2 Bilimin Doğası: Bilimsel bilgi ve bilimsel metod

Bilim (Fen) nedir? Tanımlanması zor. Neden? Somut bir obje değil Matematiksel bir formül değil Durağan değil Sınırları kesin değil Bilim: İnsanlığın evreni anlama ve anlamlandırma çabasıdır. Olgular Bilimsel yöntem

Bilimin temel varsayımı ve amacı İçinde yaşadığımız evren, belirli bir düzen içerisinde hareket etmektedir. Bilim temelde, evrendeki bu düzenliliği ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Fakat post-modern çağda bu amaç farklılık göstermektedir.

Bilim nasıl gelişir? Kuhn’a göre (1996) devinimler bilimsel gelişimin itici gücüdür.

Bilimin Nitelikleri Çeşitlilik Süreklilik Yenilik Ayıklanma Bütün etnik ve kültürelgruplar Evrendeki gözlenebilir olgular (doğrudan ya da dolaylı) Süreklilik Varoluştan günümüze Yenilik Yeni alanlar, ufuklar, bilgiler Ayıklanma Gerçerliğini kaybetme, değiştirilme

Bilimin özellikleri Olgusal: Gözlenebilir olgular Mantıksal: Tümevarım, tümden gelim Genelleyici: Evrensel işleyiş Seçici: İlgiye yönelik olgular Objektif/nesnel: Test edilebilir Sosyal bir etkinlik: Kendi içinde sosyal bir yapı ve toplumun parçası Dinamik: Değişim ve gelişim Kümülatif: Evreni daha iyi anlama

Bilimsel bilginin özellikleri Hem genel hem de özel: Olgu ve olay Tarihsel: İddia edilen çağa göre değerlendirimelidir Bütüncül: Bütün fen alanları birbiri ile ilişkilidir Tekrarlanabilir: Farklı yer ve kişiler tarafından test edilebilir Deneysel: Genelde deney ve gözlemlere dayanır Olasılık taşır: Mutlak değildir Kesin değildir: Mutlak değil, değişsebilir Kültürle ilişkili: Yapılan çalışmalar ve elde edilen bulgular bireysel inanç ve kültürden etkilenebilir.

Bilimsel bilgi türleri Olgu: Bir doğru, bir gerçek, bir hakikat ve bir şeylerin olma durumu Örn: Güneş doğudan yükselir, hamsinin doğal yaşam alanı denizdir Kavram: Olguların benzerlik ve farklılıklarına göre sınıflandırılması sonucu oluşan şema Örn: Masa, sevgi, gezegen, bilim Prensip/İlke: Kavramlar arası ilişkilerin genellemesi Arşimet prensibi, LeChatelier prensibi Yasa/Kanun: Belli şartlar altında, gözlenebilen olgular/kavramlar arasındaki ilişkilerin çoğu zaman matematiksel tasviri Örn: Boyle yasası, Kütle çekimi yasası

Bilimsel bilgi türleri Hipotez: Bir olguyu açıklamak için ortaya atılmış test edilebilir önermeler Örn: Avagadro hipotezi Teori: Hiopeteze göre daha kapsamlı; açıklama ve tahmin gücü yüksek ve daha geniş bir bir perspectif sunan, kolayca ve tek hamlede test edilemeyen açıklamalardır Örn: Kinetik teori (gaz davranışları), Evrim teorisi

Bilimsel metod Tek ve doğrusal bir bilimsel metod yoktur. Probleme, araç-gereç ve teknolojiye ve en önemlisi eldeki teoriye göre Soru sorma, problem durumu Test edilebilir önermeler Genellemeler Deney, gözlem ve usavurma/muhakeme Akran değerledirme (tekrar edilebilirlik)

Bilimsel metod Ödünç alma: Önceki bilgilerin yeni önerme için kullanılması Tümevarım: Özel ve tekil durumlardan genellemeye varma süreci Bakır tel elektrik iletir Demir tel elektrik iletir Gümüş tel elektrik iletir O halde “Metaller elektriği iletir”

Bilimsel metod Tümden gelim: Bir genellmeden, prensipten ya da kuramdan yola çıkarak özel durumu açıklama Kuşlar yumurtlayarak çoğalır Penguen karada yaşayan yüzen bir kuştur O zaman “Penguenler de yumurtlayarak çoğalırlar”

Kaynaklar Bilim Tarihi (2. Baskı - 2009). Hüseyin Gazi Topdemir ve Yavuz Unat, Pegem Akademi, Ankara Bilim, Teknoloji, Toplum ve Sosyal Değişim (2009) Prof. Dr. Salih Çepni, Doç. Dr. Hakan Şevki Ayvacı ve Yrd. Doç. Dr. Ahmet Bacanak, Süzer Kırtasiye: Trabzon. Kuramdan Uygulamaya Fen ve Teknoloji Öğretimi (9. Baskı – 2011). Salih Çepni, Ed. Pegem Akademi: Ankara The Structure of Scientific Revolutions (3rd Ed.- 1996). Thomas Khun, The University of Chicago Press: Chicago, IL