SOSYAL BİLİŞSEL KURAM ALBERT BANDURA (1925-) Öğrenme ve Öğretme Kuramları Doç. Dr. İbrahim H. Diken

BANDURA…Sosyal Bilişsel Kuram… Gözleyerek öğrenme…Taklit yoluyla öğrenme… İlk açıklamalar Plato ve Aristo’dan… Deneysel açıklama Thorndke’dan… Örn…sh.216…Kedi örneği… Miller ve Dolard’a göre… Pekiştirilmek için başkalarının davranışlarını taklit etme eğilimine genelenmiş taklit denmekte… Taklit yoluyla öğrenme: gözlemin, açık tepkinin ve pekiştirmenin bir sonucudur…

BANDURA…Sosyal Bilişsel Kuram… Bandura’ya göre gözleyerek öğrenme; sadece bir kişinin diğer kişilerin etkinliklerini basit olarak taklit etmesi değil, çevredeki olayları bilişsel olarak işlemesiyle kazanılan bilgidir. Gözlem yoluyla öğrenme / taklit yoluyla öğrenme Gözlem yoluyla öğrenme taklit yoluyla öğrenmeyi içerebilir de içermeyebilir de… Sınav- Kopya çeken/yakalanan öğrenci- Gözlem- Ama taklit etmeme..Örn…sh.218…

BANDURA…Sosyal Bilişsel Kuram… Bireyin davranışı dolaylı yaşantılardan yani başkalarının geçirdiği yaşantılardan etkilenmektedir… Öğrenme ve performans ayrımı…Örn. Sh. 219-220

BANDURA…Sosyal Bilişsel Kuram… ÖĞRENMEYİ SAĞLAYAN DOLAYLI YAŞANTILAR 1. Dolaylı pekiştirme… Gözlenen pekiştirildiğinde gözleyen de daha sık ve kısa sürede taklit… 2. Dolaylı Ceza Gözlenen cezalandırılması, gözleyenin davranışlarını engellemekte… 3. Dolaylı güdülenme Gözlenen ürünler bireyi sadece bilgilendirmez aynı zamanda onu elde etmeye de güdüler..

BANDURA…Sosyal Bilişsel Kuram… ÖĞRENMEYİ SAĞLAYAN DOLAYLI YAŞANTILAR 4. Dolaylı duygu Birçok duygu gözlem yoluyla kazanılır… Korkulara sahip modellerin gözlenmesi yoluyla korkulara sahip olabilirler.. 5. Model özellikleri Modelin özellikleri model almayı etkiler… Model-gözlemci arasındaki özellikler arası benzerlik… Örn. Sh. 222…

BANDURA…Sosyal Bilişsel Kuram… KURAMIN DAYANDIĞI İLKELER 1. KARŞILIKLI BELİRLEYİCİLİK Bireysel faktörler, bireyin davranışı ve çevre, karşılıklı olarak birbirlerini etkilemekte ve bu etkileşimler bireyin sonraki davranışını belirlemektedir. birey çevre davranış

BANDURA…Sosyal Bilişsel Kuram… KURAMIN DAYANDIĞI İLKELER 2. SEMBOLLEŞTİRME KAPASİTESİ İnsanlar dünyanın kendisinden çok bilişsel temsilcileriyle etkileşimde bulunmakta, bilişsel temsilciler yoluyla dünyayı sembolik olarak görmekte… Geçmiş yaşantılar kaydedilir, gelecekteki muhtemel davranışlar zihinde sembolik olarak yapılır, beklenir, merak edilir, test ediliri. Geçmiş ve geleceğin sembolü ya da bilişsel temsilcisi olan düşünceler, sonraki davranışları etkileyen ya da onlara neden olan materyallerdir… 3. ÖNGÖRÜ KAPASİTESİ Sosyal öğrenme kuramı, sembolik kapasiteyi kullanmanın yanı sıra gelecek için plan yapabilme kapasitesini de gerektirir…İleriyi düşünme…

BANDURA…Sosyal Bilişsel Kuram… KURAMIN DAYANDIĞI İLKELER 4. DOLAYLI ÖĞRENME KAPASİTESİ Başkalarının yaşantılarını, deneyimlerini gözleyerek öğrenme… 5. ÖZ DÜZENLEME KAPASAİTESİ İnsanların kendi davranışlarını kontrol edebilme yeteneğine sahip olmaları…Gösterilen davranışlar insanların kendi içsel standartlarına ve kendi güdülenmelerine dayalıdır…

BANDURA…Sosyal Bilişsel Kuram… KURAMIN DAYANDIĞI İLKELER 6. ÖZ YARGILAMA KAPASİTESİ İnsanların kendileri hakkında düşünme, yargıda bulunma kendilerini yansıtma kapasitesine sahip olmaları… Öz yeterlik (self efficacy): Kendi yapabileceklerimize/yeterliklerimize ilişkin inançlar, yargılar, düşünceler… Öz yeterliğe ilişkin algı gerçek öz yeterliği yansıtmayabilir…içsel ve dışsal faktörler söz konusu…

BANDURA…Sosyal Bilişsel Kuram… ÖZ YETERLİK ‘Bireyin belli bir performansı göstermek için gerekli etkinlikleri organize edip başarılı olarak yapma kapasitesine ilişkin yargı (Bandura, 1986; s.391’ Kendi hakkında yargısı, inancı… Dört temel kaynak: Bireyin doğrudan yaşantıları sonucu elde edilen bilgiler.. Dolaylı yaşantılar sonucu elde edilen bilgiler Sözel ikna… Psikolojik durum Öz yeterliği yüksek olan birey, herhangi bir şeyi denemekten yaşantı geçirmekten düşük olana göre daha az korkar…

BANDURA…Sosyal Bilişsel Kuram… GÖZLEM YOLUYLA ÖĞRENME SÜREÇLERİ 1. DİKKAT ETME SÜRECİ Modele dikkat etme ve doğru biçimde algılama… Gözlemciye ve modele ilişkin faktörler: Gözlemcinin duyu organlarının yeterliği… Gözlenecek etkinliklerin, gözlemcinin amacına uygun olması… Gözlemcinin geçmişte aldığı pekiştirmeler…. Modelin işlevsel değeri.. Modelin basit, yalın, açık ve çarpıcı olması.. Modelin yaş, cinsiyet, saygınlık, statü, çekicilik, güç, ün, vb. özellikleri…

BANDURA…Sosyal Bilişsel Kuram… GÖZLEM YOLUYLA ÖĞRENME SÜREÇLERİ 2. HATIRDA TUTMA SÜRECİ Modelin davranışlarının hatırlanması… Gözlenen bilgi sembolleştirilip kodlanmakta ve bellekte saklanmakta…imgesel ya da sözel semboller…

BANDURA…Sosyal Bilişsel Kuram… GÖZLEM YOLUYLA ÖĞRENME SÜREÇLERİ 3. DAVRANIŞI MEYDANA GETİRME SÜRECİ 3.aşama… Öğrenilenlerin performansa dönüştürülmesi… Bireyin fiziksel ve psiko-motor özelliklerinin de uygun olması… Öz yeterliğe sahip olma…

BANDURA…Sosyal Bilişsel Kuram… GÖZLEM YOLUYLA ÖĞRENME SÜREÇLERİ 4. GÜDÜLENME SÜRECİ Güdülenme süreci, öğrenilenleri performansa dönüştürmeyi sağlayan bir süreç… Davranışı yapmaya güdüleninceye ya da ihtiyaç duyuncaya kadar performans gösterilmez…

BANDURA…Sosyal Bilişsel Kuram… MODEL ALMA YOLUYLA KAZANILAN ÜRÜNLER Yeni bilişsel beceriler (Örn., etkili okuma, problem çözme) Yeni psiko-motor beceriler (Örn., masa tenisi oynama), Yasaklar Yeni değerler, inançlar Eşyaların nasıl kullanıldığı Duygu açıklama

BANDURA…Sosyal Bilişsel Kuram… KURAMIN EĞİTİM AÇISINDAN DOĞURGULARI Öğretmen, anne-babanın, etkileşimdeki önemli kişilerin uygun model olması… 1. Dikkat çekme: Öğretimi dikkat çekici hale getirme… 2. Hatırda tutma: Model alınacak etkinlikleri düzenlerken öğrencilerin sözel yeteneklerini, dili anlama ve kullanma becerilerini dikkate alma 3. Davranışı üretme: Öğrencinin bilişsel özellikleri yanında fiziksel özelliklerinin de model alınan davranışı yapmaya uygun olması… Öğretmen ve öğrencinin öz yeterlik düzeyi… 4. Güdülenme: öğrencinin modelin davranışlarının sonuçlarını gözlemeye fırsat verme… Modelin pekiştirilen ve cezalandırılan davranışlarına dikkat çekme… Öğrencinin amaçları, gereksinimleri, ilgileri, tercihlerine dayalı öğrenme-öğretme ortamını düzenleme…

BANDURA…Sosyal Bilişsel Kuram… KURAMIN EĞİTİM AÇISINDAN DOĞURGULARI Öğrencinin öz yeterliğini arttırmak için: Ödevler çok uzun ve geniş değil, başarabileceği düzeyde olmalı… Değerlendirme ölçütleri önceden öğrenciye bildirilmeli… Ödevin her aşamasında sık sık dönüt verilmeli… İyi yapılanlara/olumlulara daha çok vurgu yapılmalı… Öğrencinin ne yapması gerektiğini yazılı olarak yazması teşvik edilmeli… Teşvik edici, harekete geçirici ek puanlar verilmeli..

KAYNAK Senemoğlu, N. (2010) Gelişim, Öğrenme ve Öğretim: Kuramdan Uygulamaya. Ankara: Pegem Akademi.