SEZER ASLAN YANGIN EĞİTİM UZMANI DETAM ŞİRKETLER GRUBU

ASETİLEN - Asetilen gazı; renksiz, sarımsak kokulu, şiddetli yanıcı, havadan hafif , zehirli etkisi olmayan fakat havanın oksijenini azaltarak boğucu etki yaratabilecek bir gazdır. - Asetilen sanayide karpitin su ile reaksiyonundan elde edilir. - Asetilen maddesi çok yanıcı oluşunun yanı sıra, katı ve sıvı fazlarında iken oldukça kararsız bir özellik gösterir. bu özelliğinden dolayı asetilen yanlış kullanımda yada yanlış depolamada oldukça tehlikeli sonuçlar doğurabilir. - Asetilen için kullanılan tüm malzemeler asetilenin özelliklerine uygun olmalıdır. Bu neden ile ekipman ve malzeme seçilirken çok dikkat edilmelidir. Hatta giyilen giysiler dahi önemlidir. - Asetilen yanma esnasında çıkardığı yüksek ısıdan dolayı endüstride çok yaygın olarak kullanılır.Asetilen, diğer fuel-gazlarla karşılaştırıldığında en az oksijen tüketimiyle en yüksek alev hızına (6.9 m/sn) ve alev ısısına ulaşan gazdır (31600c). - Serbest asetilen gazı hiçbir zaman 15 psı (1.013 bar) basıncın üstüne çıkarılmamalı ve kullanılmamalıdır. - Asetilen tüpleri için 500c çok tehlikeli bir sıcaklıktır. Kesinlikle tüplerin bu sıcaklığa ulaşmaması gerekmektedir.

ENDÜSTRİYEL TESİSLERDE YANGIN RİSKİ VE KONTROLÜ Fabrikalar; yangınlar için yüksek riskli yerlerin başında gelmektedirler. Herhangi bir yangın oluşumunda çok büyük maddi ve manevi zarara yol açan özellikte, üretim madde ve işlem makinelerini içermektedirler. Bu yangınlarda bazı çalışanlar ise ne yazık ki hayatlarını ve sağlıklarını kaybedilmektedir. Bu üretim hammaddelerinin özelliklerinin zararlı oluşu, eğitimsizlik, kontrolsüzlük, boş vermişlik gibi nedenlerin bir ya da birkaçının yan yana gelişiyle artış göstermektedir. İşletmelerde üretim ne denli karmaşık ise, ne denli kimyasal madde kullanılıyorsa yangın riski orada sürekli olarak artış göstermektedir.

PARLAYICI, PATLAYICI, TEHLİKELİ VE ZARARLI MADDELERLE ÇALIŞILAN İŞYERLERİNDE VE İŞLERDE ALINACAK TEDBİRLER HAKKINDA TÜZÜK Bakanlar Kurulu Kararının Tarihi : 27.11.1973, No: 7/7551 Dayandığı Kanunun Tarihi : 25.8.1971, No: 1475 Yayımlandığı Resmi Gazetenin Tarihi : 24.12.1973, NO: 14752

ASETİLEN TÜPÜ Asetilen tüpü, asetilen gazının depolanması ve taşınmasında kullanılır. Asetilen tüpü dikişsiz veya kaynaklı olarak yapılır. Asetilen tüpleri 3-5 ve 10 kg ağırlıklarında piyasada bulunurlar. Asetilen aseton ve alkolde çok iyi erime yeteneğine sahiptir.

ASETİLEN GAZININ TEKNİK ÖZELLİKLERİ Asetilen hidrojen ve oksijen bileşimi bir gazdır (c2h2) Asetilen gazı patlama limiti %3-%93 Asetilenin yanması için %10 oksijene ihtiyaç vardır Asetilen kalsiyum karpitin suyla birleşmesinden oluşur Basınç 15 psı altına düştüğünde dekompeze olur Hava içinde yanma derecesi 4600 F dir Saf oksijenle birleştiğinde yanma derecesi 5700 F dir Otomatik ateşleme derecesi 763-824 F dir Tüp içinde üçlü kombinasyon (1 poroz madde + çözücü madde + asetilen gazı) mevcuttur. İlk önce poroz (gözenekli) maddeye çözücü madde yedirilir, ardından asetilen gazı çözücü madde içinde çözündürülür. Poroz madde; aspez(yanmaz), pudra, kireç ve sudan oluşan lifli, süngerimsi bir karışımdır.

KULLANIM ALANLARI - Oksijen kaynağında - Metallerin kesilmesinde ve kaynaklanmasında yakıt olarak (oksiasetilen hamlacı) - Kimya sanayinde organik maddenin ve plastiklerin birleşim yoluyla üretilmesinde (vinil) spektrometre cihazı ve diğer sayaçlarında - Yüksek alev sıcaklığı gereken yerlerde (3.3300°c) şamandıra, deniz fenerleri, maden kuyuları, yol işaretleri gibi elektrik enerjisinde - Yararlanılamayan alanların aydınlatılmasında Çeşitli böcek öldürücü ilaçlarda neopren kauçuğu yapımında kullanılmaktadır.

TEHLİKE ÖZELLİKLERİ Çözünmüş gazdır. oldukça parlayıcı ve yanıcı gazdır. Hava ile parlama sınırı = %2,2 ile 85. Havadan biraz daha hafiftir. %100 Saf asetilen kokusuzdur. Ticari asetilenin sarımsak kokusuna benzer bir kokusu vardır. Asetilen hava ile bile sıcak ışık saçan ve dumanlı bir alevle yanar. Tutuşma sıcaklığı asetilenin hava içindeki yoğunlaşma yüzdesine göre değişir. Mesela %30 asetilen ihtiva eden hava 305°C da tutuşturulabilir. Basınç altındaki gaz asetilen, şiddetle parlayarak ayrışabilir.

VÜCUDU ETKİLEME DURUMU - Solunduğunda tehlikelidir: çalışanın riskini en aza indirerek, kazazede derhal temiz sahaya çıkarılmalıdır. eğer solunum zayıflığı varsa, derhal suni teneffüs uygulanmalıdır. - Ambülâns çağırılmalıdır. - Kazazede sıcak ve rahat tutulmalıdır - Cilt ile temas: Ttehlikesiz - Deri yolu ile emilme: Tehlikesiz - Göz teması: Tehlikesiz - Yutma: Tehlikesiz

GAZ KAÇIRAN TÜP Eğer asetilen tüpü valf sapından kaçırıyorsa ve valf açıksa, valfı kapatılıp, somunundan sıkılmalıdır. Eğer bu kaçağı durduramıyorsa, valfı kapalı bırakıp tüpün hizmet dışı olduğuna dair uyarıcı yazı tüpün üzerine yazılmalıdır. İmalatçı firmaya haber verilmelidir. Asetilen tüpleri, çeşitli sıcaklıklarda eriyen emniyet tapaları ile donatılmıştır. Herhangi bir durumda emniyet tapası açılmış ve gaz kaçırıyorsa, tüp açık alana alınmalı, uyarıcı yazı asılmalı ve yavaşça valfı açılarak gaz açık alana verilmelidir, tüp boşalınca valfı kapatılmalıdır

ASETİLEN TÜPÜNÜN DEPOLANMASI VE TAŞINMASI Asetilen tüpünün içerisinde, gözenekli, taneler halinde malzeme vardır. Aseton, asetileni sıvı halde tutar.  Ancak asetonun  tüp içerisindeki oranı bozulur ise asetilen bozulması, sürüklenmesi meydana gelir: Tanelerin bir kısmı boşta kalarak tüp cidarına vurmaya başlar, bu da tüpün ısınmasına sebep olur.  Bu yüzden asetilen tüpünün yatay tutulmaması gerekir. Çünkü dikey durumda muhtemel tane çarpmaları, mekanik olarak en güçlü olan üst dom da gerçekleşir ki en az tehlikeli olanıdır. Bu yüzden ASETİLEN TÜPÜNÜN YATAY OLARAK BIRAKILMASI YASAKTIR

YANGIN DURUMUNDA YAPILACAKLAR Çalışanın etrafına emniyetli mesafeden su sıkılarak soğutulmaya çalışılmalıdır. Kalsiyum karpit depolarına yerlere yakın yerlerde su kullanılmamalıdır. fakat? Asetilen tüp yangınlarını tercihen köpük kullanarak söndürün bu aynı zamanda soğutma sağlayacaktır. Yangın durumunda karbondioksit ve kuru kimyevi tozlu söndürücüler kullanılmalıdır. asetilen bulunan odaların önünde seyyar karbondioksit ve kuru kimyevi tozlu söndürücüler bulundurulmalıdır. soğutulmadan ya da soğutularak söndürülen asetilen tüp yangınlarında hiç fark etmez Muhakkak ASETİLEN TÜPLERİNİ KOMPLE SUYA GÖMÜNÜZ. BU DURUMDA SOGUTMA 12 SAAT OLMALIDIR.

GÜVENLİK BİLGİ FORMU ( MSDS ) Çevre bakanlığı güvenlik bilgi formlarının düzenlemesine ilişkin usul ve esaslar tebliği temel alınarak gazlar için hazırlanan kimyasal madde güvenlik, emniyet, depolama bilgi formu (MSDS) bulunmaktadır Bu bilgiler içinde ; gazın ait olduğu kategoriye  (korozif, toksik, parlayıcı, oksitleyici, inert veya radyoaktif) göre, her bir gazın özelliğine ve kullanılan prosese bağlı olarak, ilave  tedbirler bulunmaktadır.

SINAİ GAZ TÜPLERİNİN KONTROLÜ TS 1519’a göre imal edilmiş dikişli çelik tüpler ve TS 11169’a göre imal edilmiş dikişsiz çelik tüplerin periyodik test, muayene ve bakımları TS 7450 standardında belirtilmiştir. TS 7450 standardına uygun olarak muayene deney ve bakım işlemi, sadece sanayi ve ticaret bakanlığı tarafından yeterlilik belgesi verilmiş dolum tesisleri bünyesindeki tüp test istasyonları tarafından gerçekleştirilebilir. Tüplerin test periyotları depoladığı gaz cinsine göre 5 veya 10 yıl olarak TS 7450.de belirtilmektedir.

TÜP GÖVDELERİNİ YAZI İLE İŞARETLEME Tüplerin boyun kısmına derinliği 0,5 mm’yi geçmeyecek şekilde oyma yazı ile aşağıdaki bilgilerin yazılmış olması gerekir;  Tüp başının bir yanal yüzeyindeki işaretler : - Firmanın ticari ünvanı, kısa adı, adresi veya tescili markası, - TS 11169’un işareti ve numarası, - İmalat seri no, - Isıl işlemi, - Çeliğin akma sınırı ( n/mm2), - En küçük et kalınlığı ( mm ), - Ttüpün boş kütlesi ( valf ve kapak hariç ) ( kg ), - Muayene yapan firma veya kuruluşun tescili damgası, - Tüpün başının karşıt yanal yüzeyindeki işaretler - Tüp sahibi firma adı veya markası, - Tüp sahibi firmaya ait tüp numarası, - Deney basıncı ( db ) ( bar ) - İşletme basıncı ( ib ) ( bar ), - Tüp boş ağırlığı ( kg ) ( valf ve kapak dahil ), - Gazın cinsi, - İlk muayene yapan firma veya kuruluşun tescilli markası, - Sonraki muayeneleri yıl/ay, - Muayene yapan firma veya kuruluşun tescilli damgası

TÜPÜN GÖVDESİNİN İŞARETLANMESİ

GAZ DEDEKTÖRLERİ Adresli Gaz Dedektörleri : Metan-Bütan- Petrol buharı- Karbonmonoksit- Hidrojen-Propan- Asetilen ve LPG gazlarını algılamaktadırlar. Otomatik algılama sağlar. Aldığı değerleri bağlı bulunduğu panele gönderir. El Dedektörleri Metan- Propan-etenol-hidrojen- Asetilen gibi yanıcı özelliğ yüksek gazları ölçen portatif el cihazı. Ölçülen gaz değerini ve cinsini ekranda dıgıtal olarak gösterir.

GENEL EMNİYET TEDBİRLERİ : - Kullanımdaki tüpler, açık havada (güneş ısısı veya diğer iklim şartlarından korunmuş olarak) veya tercihan çok iyi havalandırılmış serin yerlerde muhafaza edilmelidir. - Çözücü madde (aseton kaçışını önlemek için, gaz 15°c da 0.5 bar basıncın altında kullanılmamalıdır. - Tüpler, yatay pozisyonda kullanılmamalı ve taşınmamalıdır. - Asetilen tüplerinin depolandığı sahalara uyarıcı, sigara içmeyi ve açık alev taşımayı yasaklayıcı levhalar asılmalıdır. - Tüpler uygun şekilde, dik pozisyonda depolanmalıdır. Bir tüpten diğer bir tüpe asla dolum yapılmamalıdır. Elektrikli cihazlarla asetilen tüpü asla yan yana getirilmemelidir. Asetilen tüpleri yerde yuvarlanmamalıdır. Parça sıçrama ihtimali bulunan yerler de çalışılmamalı, gerekiyorsa sıçrama ihtimali bulunan yere sütre konmalıdır

ASETİLEN GAZININ KULLANIMINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Asetilen gaz regülatör ayarı kesinlikle 15 PSI değerini geçmemelidir - Ateşleme kısmı ve çek valfları her iki şaloma takımının ana hortum bağlantısı ve regülatör hortum bağlantısı yanında olmalıdır.

ASETİLEN KULLANIMINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Aşırı basınçtan dolayı veya mekanik şokdan dolayı saf asetilen patlama derecesine ulaşır ve patlama reaksiyonunu oluşturur. Şayet asetilen hortumu veya şalomanın içinde asetilen gazı patlaması oluşursa geri teperek asetilen silindiri içine gelir ve şiddetli patlamaya neden olur. Bu nedenle tüplerin çıkışında ve şalomo bağlantı öncesinde alev geri tepme emniyet valfi kullanılmalıdır. Bu tür valflar sanayi tüplerinde ters yöndeki gaz akışına müsaade etmez. Asetilen gazını ilk kullanmada şaloma takımını ateşlemenin haricinde asla asetilen gazını şaloma takımından yanmadan dışarı vermeyin. Şaloma takımından yanmadan çıkan asetilen gazı şalomanın uç kısmında statik elektrik meydana getirir. Şayet şalomanın bu uç kısmı yerle temas ettirilirse statik kıvılcım meydana gelir ve bu çıkan kıvılcımda asetilenin tutuşmasına sebep olur.

LPG ve DOGAL GAZ LPG sıvı petrol gazı da dediğimiz bu gaz petrolün yan ürünüdür. Doğalgaz ise krojenleşme ve ışıl ayrışması sonucu oluşan çoğunluğu metan olmak üzere bir gaz karışımıdır. Bu gazları yaşam alanlarımız ve endüstriyel kuruluşlarda sürekli kullanmaktayız. Gazların patlayıcı ve yanıcı özelliğinden dolayı kullanımında belirli kuralların uygulanması gereklidir. LPG ve doğalgaz yangınlara etken olduğu gibi, farklı bir sebepten çıkan yangınlarda ise büyük risk oluşturmaktadır.

LPG VE DOĞALGAZ İLE İLGİLİ ÖNLEMLER Gaz ve elektrik yaşamımızın olmazsa olmazları, gaz kaçağında ufak bir kıvılcım elektrikli herhangi cihazın kullanılması bir felaket olabilir. Elektrikli hiç bir cihazı kullanmadan ortam havalandırmalıdır. Doğal gaz tesisatımızın standardını korumamız önemli gaz kaçağı durumunda gaz akımını kesen gaz dedektörleri mutlaka olmalı. LPG tüplerinin vasfını yitirmesi,tahliye siboblarının çalışmaması,detantör, hortum ve kelepçelerle ilgili sorunlar yangınlara sebebiyet vermektedir. Denetim ve kullanıcı eğitimi en önemli önlemlerdir. Kurallara uymayan LPG istasyonları ve LPG li araçlar ise yangın açısından en riskli gurubu oluşturmaktadır

YANGINLARININ SÖNDÜRÜLMESİ LPG VE DOĞAL GAZ YANGINLARININ SÖNDÜRÜLMESİ Hemen söndürülmesi gereken diğer birçok yangın çeşidinden farklı olarak, gaz madde yangınlarının söndürülmesinde uygulanacak genel kural önce gaz akışını kesmek, sonra söndürmektir. Bu nedenle, gaz madde yangınını derhal söndürmeye kalkışmamalı, gaz akışı kesilene kadar yanmasına izin verilmelidir. Söndürdükten sonra yanmamış gaz akmaya devam ederse, çok büyük bir olasılıkla, havayla patlayıcı bir karışım yaparak herhangi bir tutuşma kaynağına eriştiğinde patlamaya neden olur. Bu patlama ise gazın yanmasından dolayı oluşabilecek zarardan çok daha fazla bir zarar meydana getirebilir başta kuru kimyevi tozlu söndürücüler olmak üzere CO2 ve Halokarbonlu söndürücüler kullanılabilir. Evde alev almış tüp veya hortum ıslak bezle örterek söndürülebilir. Söndükten sonra vana kapatılabilir.

OKSİJEN VE OKSİJENİN TANIMI Oksijen kendisi yanmayan fakat yanmayı gerçekleştiren yakıcı, renksiz , kokusuz ve tatsız bir gazdır. Havada % 21 oranında oksijen bulunur . Ortamdaki oksijen miktarının % 14-16 civarında olması yanma için yeterlidir. Oksijen yoğunlukla sanayi ve endüstride kullanılmakla birlikte, evlerde bile kullanılmaktadır. Hasta vatandaşlar evlerinde gerektiğinde kullanmak üzere oksijen tüplerine ihtiyaç duymaktadırlar. Artık evlerimize kadar ulaşan oksijenini sakıncalarını ve kullanımını bilmemizde fayda vardır. Bir yangında oksijeni azaltmak söndürme usullerinden biridir ortama oksijen kaçağı olursa söndürme mümkün olmaz.

OKSİJEN KULLANIMINDA ALINACAK ÖNLEMLER 2525 1- Oksijen kullanılan çevrede sigara içmeyin. ve oksijen araç gereçlerinin bulunduğu yere (oksijen var - sigara içilmez, gibi ) uyarıcı levha asın. 2- Oksijen araç ve gereçlerinin çevresinde ateş kullanmayın. 3- Kremli ellerinizle oksijen tüpüne dokunmayınız. 4-Oksijen tüpü ile ilişkisi olan gereçlerde motor yağı, petrol ürünü veya yağlı sabun kullanmayın. veya  motor yağı ile bulaşmış elinizle  bu  gereçlere dokunmayınız. 5- Oksijen tüpünün dış kısmını  veya oksijen vermek için kullanılan araç gereçleri  etiketlemek veya korumak üzere  yapışkan bant kullanmayın. çünkü oksijen yapıştırıcı ile reaksiyona girerek, yangına neden olabilir. 6-Göstergeyi veya ayarlayıcıyı değiştirirken demir içermeyen İngiliz anahtarı kulanın. Aksi halde kıvılcım oluşabilir.

OKSİJEN YANGINLARININ SÖNDÜRÜLMESİ   1- Oksijen yangınlarının tek söndürücü maddesi sudur.suyun fonksiyonu önemlidir. nedeni yüksek ısı etkisini düşürmesidir. 2-Yangın durumunda sıcaklık artışı ile birlikte basıncın artması tüpün şiddetle yırtılmasına neden olabilir. 3-Oksijen yangınlarında, kaçak kaynağından kesilmeli yada kesilemeyecek ise çevrenin güvenliği alınmalı ve oksijen tükenene kadar müdahale edilmelidir.Kaza sonucu gaz yayılmasına karşı alınacak tedbirler Kişisel Tedbirler : Ürünün yayıldığı bölge derhal boşaltılmalıdır. oksijence zenginleşmiş elbiseler tutuşma kaynaklarından uzak tutulmalıdır. Çevrede Alınacak Tedbirler : Patlayıcı ve yanıcı malzemeler ortamdan uzaklaştırılmalıdır.

EMNİYETLİ VE YANGINSIZ GÜNLER DİLEĞİMİZLE