RÜZGAR EROZYONU ARAZİ ÖLÇÜMLERİ : Karapınar Örnek Çalışma , Ali Uğur Özcan1, Oğuzhan Uzun2, Selen Saygın Deviren3, Feras Youssef3 , Mustafa Başaran2 , Günay Erpul3 1. Çankırı Karatekin Üniversitei, Orman Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Çankırı, Turkey 2. Erciyes Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü, Kayseri, Turkey 3. Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü, Ankara, Turkey

Rüzgar Erozyonu Rüzgar Erozyonu yarıkurak ve kurak bölgelerde çölleşmenin en önemli sebeplerinden bir tanesidir. Dünya genelinde rüzgar erozyonu tarafından yaklaşık olarak 500 milyon hektar alan (UNEP and ISRIC, 1990; REICH et al., 2000 ), Türkiye’de ise başta Konya Kapalı Havzası olmak üzere 465.000 hektar alan etkilenmektedir (ACAR, 2010).

Rüzgar Erozyonu Toprak tozu: Atmosferik kompozisyon ve iklim değişikliği, Herbisit taşınımını, Toprak bünyesini, Besin içeriğini, Vejetasyon büyümesini ve üretimini, Hayvan ve insan sağlığını etkiler

ARAZİ KULLANIM DEĞİŞİKLİĞİ ve BOZULMASI ANA SEBEP? ARAZİ KULLANIM DEĞİŞİKLİĞİ ve BOZULMASI

Sulakalan Ormanlar Meralar Tarım alanları

Rüzgar erozyonu nasıl ölçülür? Erozyonun büyüklüğü ve etkilediği alanlar doğrudan ölçümler ile belirlenebilir. Yöneticiler, hassas erozyon alanları için rüzgar erozyonun boyutuna ve ilişkili göstergeler üzerinden karar verebilirler.

Doğrudan ölçümler Sediment yakalamak için etkili tuzaklar geliştirilmiştir. Aktif tuzaklar Pasif tuzaklar Wilson and Cook (WAC) Big Spring Number Eight (BSNE) Basaran and Erpul Sediment Trap (BEST) Piezo elektrikli sensörler Saltifon Sensit

Doğrudan ölçümler Pasif tuzaklar Basaran and Erpul Sediment Trap (BEST) Yeni dizayn bir tuzaktır <100 µm particles, etkinliği 0.80 Arazi çalışmalarında etkinliği 0.90 Plastiktir Ucuz ve kurulumu kolaydır.

Çalışma alanı Yer: Karapınar, Konya-TURKIYE İklim özellikleri; Karasal Ortalama sıcaklık 10.1 oC Ortalama yağış 279.56 mm Ana rüzgar yönü: Kuzey (Çoğu zaman rüzgar erozyonuna sebep olan rüzgar yönü Güney ve Güney batı) Rüzgar hızı 25 ms-1 ulaşıyor. Toprak özellikleri; Üst toprak bünyesi kumlu, alt tabakalara doğru kil içeriği artıyor Kalsiyum karbonat ve potasyum yüksek Organik madde ve fosfor düşük

Deneme alanları Çalışma alanında farklı yüzey durumlarını temsil edebilecek 7 deneme alanında çalışılmıştır

Doğrudan ölçümler Karapınar Bu çalışmada yüksek etkinliğe sahip BEST Tuzaklar kullanılmıştır.

Doğrudan ölçümler Karapınar BEST Tuzaklar kanatlı bir direk üzerine 5 farklı yükseklikte yerleştirildi. ( 20,40,60,80,100cm)

Doğrudan ölçümler Karapınar 20 rüzgar ölçüm seti arazide ağ olacak şekilde araziye kuruldu (15 x 15 m)

Doğrudan ölçümler Karapınar İklim verilerini toplamak amacıyla deneme alanının yanına meteoroloji istasyonu kuruldu.

Veri analizi Deneme alanında Mart ve Nisan aylarında rüzgar erozyonuna sebep olan 4 olay gerçekleşti. Herbir olaydan sonra, BEST tuzaklarda yakalanan sedimentler toplandı ve hassas terazide tartıldı.

Veri analizi İki deneme alanında, Sediment akışı (kg m-2 saat-1 ) herbir olay için üssel model ile modellenmiştir. İki deneme alanında, 8 rüzgar olayı için, 160 adet matematiksel model yapılmıştır. Eq. (1) Eq. (2) Saltofon ile herbir olayın süresi ölçüldü ve sediment akış (SA) oranı (SAO) her bir noktadan 1 metre yükseklikte hesaplandı. Deneme alanlarında, herbir rüzgar erozyonu olayı için sediment akış oranı jeoistatistiksel yöntem ile değerlendirildi.

Veri analizi 1. Deneme alanı Olay : Ortalama rüzgar hızı: 6.7 m/sn Rüz.Yön. kuzeydoğu-güneybatı Olay süresi 3 saat SAO: 0.102 kg m-1 saat-1 2. Olay : Ort. Rüz. 7 m/sn Rüz.Yön. doğu-batı Olay süresi 8 saat SAO:0.024 kg m-1 saat-1 3. Olay : Ort. Rüz. 6.9 m/sn Rüz.Yön. güneybatı-kuzeydoğu Olay süresi 7 saat SAO: 0.077 kg m-1 saat-1 4. Olay : Ort. Rüz. 6.3 m/sn Rüz.Yön. kuzey-güney Olay süresi 1 saat SAO:0.178 kg m-1 saat-1

Veri analizi 2. Deneme alanı Olay: Ort Rüz Hızı: 6.7 m/sn Rüzgar Yönü: Kuzeydoğu-Güneybatı Olay Süresi: 3 saat SAO: 0.146 kg m-1 h-1 2. Olay : Ort. Rüz. Hızı: 7 m/sn Rüz.Yön. doğu-batı Olay süresi 8 saat SAO:0.014 kg m-1 saat-1 3. Olay : Ort. Rüz. Hızı: 6.9 m/sn Rüz.Yön.:güneybatı-kuzeydoğu Olay süresi: 7 saat SAO: 0.077 kg m-1 saat-1

Değerlendirme Karapınar Türkiye’de rüzgar erozyonun etkilediği alanlar belirlenmelidir. Olay bazlı kayıplar doğrudan ölçüm teknikleri ile ölçülmeli ve risk alanları için ölçeklendirilmelidir. İklim, vejetasyon ve toprak özellikleri rüzgar erozyonu ve etkilediği alanlar için ilişkilendirilmelidir. Otlatma, sulama, orman yönetimi gibi dışsal faktörler özel alanlar için tanımlanmalıdır. Bölgesel ve ülkesel ölçekte rüzgar erozyonu izlenmeli ve tahmin modelleri geliştirilmelidir.

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER

BİLGİLENDİRME Katkılarından dolayı Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TUBİTAK)’na ve Konya Toprak Su ve Çölleşme İle Mücadele Araştırma Enstitüsü’ne teşekkür ederiz.