Standartlar ve Protokoller Arş. Gör. Gülten ALIR alir@hacettepe.edu.tr

Plan Dijital Kütüphaneler Kodlama Standartları Genel Kodlama standartları ASCII Unicode İşaretleme standartları SGML HTML XML Bibliyografik Bilgi Değişim Standardı (ISO 2709/Z39.2 ) İletişim standartları ve protokoller TCP/IP, FTP, HTTP Bilgi Erişim Hizmet ve Protokolü (ISO 23950/Z39.50)

Dijital Kütüphane Nedir? Dijital ortamda depolanan ve ağ aracılığıyla erişilebilen, bütünleşik hizmetlerin verildiği (sağlama, depolama, erişim, dağıtım v.b) bilgi kaynakları koleksiyonudur.

Dijital Kütüphane Dijital kütüphanelerin avantajları: Kullanıcıya mekandan bağımsız hizmet sunmakta Tarama yapma ve erişim açısından kolaylık sağlamakta Bilginin ve belgenin paylaşımı ve dağıtımını kolaylaştırmakta, böylece hem ekonomik hem de sosyal yararlar sağlamakta Güncel bilginin zaman kaybı olmadan sunulmasını sağlamakta Bilgiyi her zaman ulaşılabilir kılmakta, zaman kısıtlaması, kaynağın başka kullanıcıda bulunması, kaybolması ya da orijinal belgenin zarar görmesi gibi sorunları ortadan kaldırmakta Yeni ve farklı formatlardaki bilgiyi sunabilmekte Kullanıcılar kendi özel koleksiyonlarını oluşturabilmekte

Dijital Kütüphaneler Neden standartlar? Birbirinden farklı veri yapıları, arama motorları, arayüzler, belge yapıları Bilgilerin etkin paylaşımının avantajları Bilgilerin iletiminin, korunmasının ve güvenilirliğinin sağlanması

Standartlar ve Protokoller Standartlaşmış yazılımlar sayesinde; yazılım ve donanım değişiminden bağımsız sistemler oluşturmak uzun vadede bilgilerin kalıcılığını sağlamak karşılıklı işbirliği sağlamak

I Genel Kodlama Standartları-ASCII ASCII-Amerika Bilgi Değişim Standart Kodu (American Standard Code for Information Interchange) Karakterler yedi bitden oluşan dizilerle tanımlanır Örn: “A”-1000001 ile tanımlanır (Alt+65)

I Genel Kodlama Standartları-Unicode Unicode (Tekbiçim Kod) 16 bit’den oluşan karakter dizisidir Her bir karakter tek bir (unique) rakamla tanımlanmakta Bir milyondan fazla karakter içermekte Character Name Ç LATIN CAPITAL LETTER C WITH CEDILLA Ğ LATIN CAPITAL LETTER G WITH BREVE İ LATIN CAPITAL LETTER I WITH DOT ABOVE Ö LATIN CAPITAL LETTER O WITH DIAERESIS Ü LATIN CAPITAL LETTER U WITH DIAERESIS Ş LATIN CAPITAL LETTER S WITH CEDILLA ğ LATIN SMALL LETTER G WITH BREVE I LATIN SMALL LETTER DOTLESS I ş LATIN SMALL LETTER S WITH CEDILLA

II İşaretleme Standartları İşaretleme standartları, verilerin kurumlar arasında farklı uygulamalara yönelik farklı arayüzlerin tasarımına gerek kalmadan verilerin değiştirilebilmesine olanak sağlar SGML, HTML, XML, Z39.2

...İşaretleme Standartları-SGML SGML (Standard Generalized Markup Language) işaretleme dilidir elektronik dokümanların (web sayfalarının) bölümlerinin bilgisayar tarafından metin olarak algılanabilmesi için kodlanmasını sağlar Dokümanların farklı platformlarda değişimi için dokümanın yapısını tanımlayan kurallar oluşturur Web’de yayın yapan herkes için kendi dilini oluşturmasına gerek kalmadan, dünyaca geçerli standart bir dil kullanmalarına imkan verir “tag” adı verilen etiketler ile dokümanın tanımlanmasını ve elektronik olarak oluşturulmasını sağlar etiketler, elementlerin “<” ve “/>” arasında kodlanmasıdır DTD (Document Type Definition) kullanır

İşaretleme Standartları-HTML HTML (Hypertext Markup Language) SGML den türetilmiştir ve alt kümesidir SGML’in sadeleştirilmiş şeklidir Web tarayıcısına sayfanın nasıl görünmesi gerektiğini söyler Sayfaya liste, tablo, sayaç, ses, görüntü v.b eklenebilir Microsoft Internet Explorer ve Netscape Navigator destekli Herkesin Web’de yayın yapabilmesini sağlar

İşaretleme Standartları -XML XML (Extensible Markup Language) SGML’in alt kümesidir Genişletilebilir, platform bağımsız, uluslararası ve yerel kullanıma imkan verir HTML’in sahip olmadığı tanımlama özellikleri ve sunumda esnekliğe sahiptir Özelliklerin sunumunda ayrıntıya imkan verir Bütçe formları, adres defterleri, teknik resimler, finansal işler v.b.

... İşaretleme Standartları -XML <book> <title>My First XML</title> <prod id="33-657" media="paper"></prod> <chapter>Introduction to XML <para>What is HTML</para> <para>What is XML</para> </chapter> <chapter>XML Syntax <para>Elements must have a closing tag</para> <para>Elements must be properly nested</para> </book> Book Title: My First XML Chapter 1: Introduction to XML What is HTML What is XML Chapter 2: XML Syntax Elements must have a closing tag Elements must be properly nested

İşaretleme Standartları- Bibliyografik Bilgi Değişim Standardı Bibliyografik Bilgi Değişim Standardı (Bibliographic Information Interchange) ISO 2709 (ANSI Z39.2) ) Son versiyonu 1996’da geliştirilmiştir Bibliyografik veri değişimi sağlar İşletim sistemleri arasındaki veri değişimi için özel olarak tasarlanmıştır Ortam ve format sınırlaması bulunmamaktadır MARC’da da kullanılmaktadır

III.İletişim Standartları ve Protokoller Temel İletişim standartları TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) internetin temel protokolüdür bilgisayarların kimliklendirilmesini sağlar FTP (File Transfer Protocol) iki bilgisayar arasında dosya transferi sağlar -istemci-sunucuşeklinde çalışır HTTP (Hypertext Transfer Protocol) WWW temel protokolüdür Exploerer, Netscape gibi tarayıcılar kullanılır

...İletişim Standartları ve Protokoller Bilgi Erişim Hizmet ve Protokolü (Information Retrieval Application Service Definition and Protocol Specification)- ISO 23950(Z39.50) bilgibilim alanı ile ilgilidir bilgisayarların birbiri ile iletişim kurmasını sağlar istemci sunucu ilişkisiyle çalışır özellikle OPAC’larda kullanıcıya kolaylık sağlar; tek bir arayüzle birden fazla katalog tarama imkanı verir toplu katalog oluşturulması, kütüphaneler arası ödünç verme ya da veritabanının güncellenmesi, doküman siparişi gibi dışarı ile ilişkili işlemler ve taramalarda

Standartlar ve Protokoller Arş. Gör. Gülten ALIR alir@hacettepe.edu.tr

...Kayıt Yapısı Standartları (SGML) bileşen element <novel> <noveltitle>Crime and Punishment</noveltitle> <author>Fyodor Dostoyevski</author> <part> <parttitle>Part I</parttitle> <chapter> <chptitle>Chapter I</chptitle> <para>On an exceptionally hot evening…</para> <para>he had been lucky enough to escape…</para> </chapter> </para> </novel>

Z39.50