Special Education in Turkey GPC 355 Special Education Special Education in Turkey Unit 4 Guest Lecturer Dr. Fidan Korkut Owen METU-NCC Spring 2013

Türkiye’de Özel Eğitim Fidan Korkut Owen 10.3.2014

Türkiye’deki özel eğitimle ilgili istatistikler Tarihçe İlgili kurumlar

Özel Eğitim Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitim ihtiyaçlarını karşılamak için özel olarak yetiştirilmiş personel, geliştirilmiş eğitim programları ve yöntemleri ile onların engel ve özelliklerine uygun ortamlarda sürdürülen eğitim... http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/21/15/967807/dosyalar/2013_03/15105002_ozelegitimelkitabi.pdf

Kişisel deneyimleriniz? Özel eğitime gereksinenler? Özel eğitim alanlar?

Türkiye Engelliler Araştırması Temel Göstergeleri Toplam nüfus içindeki oranı %12.29’dur. Yaklaşık 8.5 milyon kişi engelli . Sadece engelli değil, ailesi ve yakın çevresi de ekonomik, sosyal ve psikolojik olarak etkileniyor

Engelli Nüfusun Toplam Nüfus İçindeki Oranı Toplam Engelli Nüfus % Ortopedik, Görme, İşitme, Dil ve Konuşma ve Zihinsel Engelli Süreğen Hastalığa Sahip Olan Toplam Erkek Kadın Top 12.29 11.10 13.45 2.58 3.05 2.12 9.70 8.50 11.33

Eğitim Durumu (Okur Yazarlık)   Genel nüfusta okuma yazma bilmeyenlerin oranı yaklaşık %13’ tür. Bu oran engellilerde yaklaşık %36, Süreğen hastalığı olanlarda yaklaşık %25’dir

Tamamlanmış Eğitim Durumuna Göre (25 ve daha yukarı yaştaki kişilerin tamamlamış oldukları eğitim düzeyidir.) Engellilerin yaklaşık % 41’i, süreğen hastalığı olanların yaklaşık % 47.10’u ilkokul mezunudur. Yüksek okula devam eden özürlü oranı % 2.24, süreğen hastalığa sahip olanlarda ise % 4.23’dür.

İşgücüne Katılım Engellilerin yaklaşık %78’i işgücüne dahil değil. İşgücüne dahil olanların yaklaşık beşte biri istihdam edilmektedir

Engellilik Oranı Türkiye 1.25 0.60 0.37 0.38 0.48 0-9 yaş grubu 0.64   Ortopedik Görme İşitme Dil ve konuşma Zihinsel Türkiye 1.25 0.60 0.37 0.38 0.48 0-9 yaş grubu 0.64 0.33 0.20 0.46 0.42 10-19 0.77 0.36 0.29 0.43 0.58 20-29 1.21 0.45 0.32 0.65 30-39 1.26 0.35 0.31 0.54 40-49 1.39 0.62 0.26 0.39 50-59 1.79 0.91 0.41 0.30 60-69 2.80 1.56 0.27 70 + 3.94 2.98 1.70 Kent 1.09 0.52 Kır 1.49 0.73 Erkek 1.48 0.70 Kadın 1.02 0.50 0.28

Engelin ortaya çıkışı Doğuştan ve sonradan engellilik ayrımı Doğuştan engellilik yaklaşık % 34 Nedenleri akraba evliliğinin yaygınlığı gibi gerekçelerle açıklıyorlar Doğuştan engelilik kırsal kesimde, sonradan olanı kentsel kesimde yüksek

Tarihçe ve yasal düzenlemeler Osmanlı Devleti , Enderun, üstün yetenekliler. Cumhuriyet döneminde 1948 yılında üstün yeteneklilerle ilgili yasa (Suna Kan) Osmanlı Devleti ,1889’de önce işitme ve görme engelliler sınıfları sonra okulları açılmış , 1912 yılına kadar ... 1921’de “Özel İzmir Sağırlar ve Körler Müessesi” adıyla bir okul açılmıştır .

1950’li yıllarda özel eğitim hizmetlerini planlama ve yürütme işi Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı’ndan Millî Eğitim Bakanlığına devredilmiştir. Özel eğitim hizmetleri 1980 yılına kadar MEB’dw İlköğretim Genel Müdürlüğü bünyesinde bir şube müdürlüğü tarafından yürütülmüştür.

1955’de Rehberlik ve Araştırma Merkezleri’nin (RAM) temelini oluşturan Psikolojik Servis Merkezi Aynı yıl Ankara’da iki ilkokulda zihin engelliler için ilk özel sınıf açıldı, daha sonraki yıllarda “alt özel sınıf” uygulamasına dönüştü

1957 ‘de Korunmaya Muhtaç Çocuklar Hakkında Kanunu Korunmaya muhtaç çocuklardan özel eğitime gereksinimi olanlar için MEB’nca gerekli önlem alması 1961 Anayasası’nda özel eğitime ihtiyacı olanları topluma yararlı kılacak tedbirleri alma hükmü

1965 ‘de Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi bünyesinde Özel Eğitim Bölümü 1978 yılında Özel Eğitim Öğretmenliği Sertifika Programı 1982’de Özel Eğitim Bölümü YÖK kararı ile Eğitimde Psikolojik Hizmetler Bölümü ile birleştirildi

Özel eğitim hizmetleri, 1980 ‘de genel müdürlük 1983 ‘de Özel Eğitim ve Rehberlik Dairesi Başkanlığı 1992’de tekrar Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü Bu yapıya göre illerde RAM’lar, Millî Eğitim içinde bir müdür yardımcısına bağlıdır

1983’de 2828 sayılı “Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu”nda “özürlü” doğuştan veya sonradan herhangi bir hastalık veya kaza sonucu bedensel, zihinsel, ruhsal, duygusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle normal yaşamın gereklerine uyamama durumunda olup, korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyacı olan kişi olarak tanımlanmıştır.

1991 ‘de 1. Özel Eğitim Konseyi toplanmıştır. Konseyde değişik engel grupları için komisyonlar, kendi alanları ile ilgili kararlar almıştır. önemli kararlardan bazıları, Gündüzlü öğretime ağırlık verilmesi ve Kaynaştırma programlarının yaygınlaştırılmasının gerekliliği. Kaynaştırma programları için hem her engellinin eğitimi alanında uzman kişiler tarafından ve her öğrenci için bireysel olarak programlanması ve sürekli olarak izlenmesi

1993 yılı MEB tarafından özel eğitim yılı ilan edilmiştir 1997 yılında Başbakanlığa bağlı Özürlüler İdaresi Başkanlığı kuruldu. 30 aralık 2011’de başkanlık, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü’ne dönüştü http://www.eyh.gov.tr

Türkiye'de Özel Eğitimin Örgütsel Yapısı ve Özel Eğitim Uygulamaları

Dahil etme (-) Engel türü ve derecesi ne olursa olsun, tüm özel eğitim gerektiren çocukların uygun destek programlarından, hizmetlerinden yararlanarak normal sınıflarda eğitilmesidir Kaynaştırma (+ ) Özel eğitim gerektiren bireylerin eğitimlerini, yetersizliği olmayan akranları ile birlikte sürdürmeleri esasına dayanan, destek eğitim hizmetlerinin sağlandığı özel eğitim uygulamalarını ifade eder Ayrı eğitime alma (+) Özel eğitim gereksinimine göre ayrı kurumda.. Zihinsel engelliler vb.

En önemli yapılar Milli Eğitim Bakanlığı Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı bünyesinde Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü Başbakanlık Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (korunmaya muhtaç ve engelli çocuklar)

http://orgm.meb.gov.tr

ÖZEL EĞİTİM MESLEKİ EĞİTİM MERKEZİ (OKULU) SINIF REHBERLİK PROGRAMI Özel eğitimde rehberlik çalışmalarının daha etkili yürütülebilmesi, sınıf öğretmenlerinin rehberlik hizmetlerine daha aktif katılmaları ve bu okullara devam eden öğrencilerin hayata hazırlanma sürecinde desteklenmeleri amaçlı Özel eğitim kapsamındaki öğrencilere dönük rehberlik hizmetlerinin daha çok bireysel ihtiyaçlara dönük olması gerek

PROGRAMIN GENEL AMAÇLARI Özel Eğitim Sınıf Rehberlik Programı’nı tamamlayan öğrencilerin; 1. Okula ve çevreye etkin olarak uyum sağlama, 2. Kendini tanıma ve geliştirme, 3. Toplumsal rollerini fark etmeyi sağlama, 4. Başkalarıyla olumlu ilişkiler kurma ve sürdürme, 5. Üretici ve mutlu bireyler olma, 6. Topluma uyum sağlayacak yaşam becerileri kazanma, 7. Hayatını güvenli ve sağlıklı sürdürmek için olumlu tutum ve davranışlar geliştirmeleri amaçlanmaktadır.

Farklı Eğitim Kademelerinde Özel Eğitim Uygulamaları Anaokulu Pek çok çocuk ilköğretim okulları bünyesinde yer alan anasınıflarında eğitim almaktadırlar. Özel eğitim gereksinimleri belirlenmiş 37-72 ay arasındaki çocuklar için okul öncesi eğitimi zorunludur

İlköğretim İlköğretim okullarında kaynaştırma Özel eğitim sınıfı Kaynaştırma öncesi hazırlık sınıfı Özel eğitim okulları Hastane okulları Özel eğitim programları (zorunlu eğitime devam edemeyenler için) Açık ilköğretim okulları Birden fazla yetersizliği olan bireyler için özel okul/sınıf uygulamaları

Orta Öğretim Orta öğretim okullarında kaynaştırma Özel orta öğretim okulları Açık öğretim lisesi Mesleki açık öğretim lisesi Mesleki teknik öğretim okullarında kaynaştırma

Yükseköğretim Yaygın Eğitim Yükseköğretim: Sınavlarda bireylerin yetersizlik türü ve özelliklerine uygun düzenlemeler yapılması da söz konusudur Yaygın eğitim: Bireylerin temel yaşam becerilerini geliştirmek, öğrenme ihtiyaçlarını karşılamak, onları işe ve mesleğe hazırlamak amacına yönelik programların hazırlanması ve uygulanmasına yönelik yaygın eğitim hizmeti verilmektedir.

MEB Tarafından Yürütülen Diğer Destek Hizmetleri Evde Eğitim Hizmetleri Destek Eğitim Odası Aile Eğitimi Rehberlik Araştırma Merkezleri (RAM)

Üniversitelerce Yürütülen Özel Eğitim Uygulamaları Öğretmen/Uzman yetiştirme Bilimsel çalışmalar, araştırmalar Erken eğitim programlarının uygulanması Özel Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezleri

Dernekler ve Vakıflarca Desteklenen Eğitim Uygulamaları İstanbul Zihinsel Engelliler İçin Eğitim ve Dayanışma Vakfı (İZEV) Türkiye Otistiklere Destek ve Eğitim Vakfı (TODEV) Türkiye Otizm Erken Tanı ve Eğitim Vakfı (TOHUM) Zihinsel Engellilere Destek Derneği gibi.

Yerel Yönetimlerce Desteklenen Eğitim Uygulamaları Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezleri Aile danışmanlık ve eğitim hizmetleri

Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü Özel Eğitim Uygulamaları Bireyselleştirilmiş Eğitim Programları (BEP) Kaynaştırma Yoluyla Eğitim

BEP Eğitsel tanılama, değerlendirme, yerleştirme ve izleme amaçlı Özel eğitim gerektiren birey için geliştirilmiş ve ailesi tarafından onaylanmış bu program; bireyin, ailenin, öğretmenin gereksinimleri doğrultusunda hazırlanmıştır. Ayrıca hedeflenen amaçlarda verilecek destek eğitim hizmetlerini içerir. Eğitsel tanılama, değerlendirme, yerleştirme ve izleme amaçlı

BEP’İN YARARLARI Çocuğun yapabilecekleri betimlenir. Çocuğa uygun eğitim hizmetleri sunulur. Çocuğun engelinden kaynaklanan farklı gereksinimleri belirlenir. Çocuğun kendi öğrenmesi ile ilgili daha fazla sorumluluk almasına yardımcı olunur. Çocuğun öğrenmesi izlenir. Çocuğun ilerlemeleri kayda alınır. Çocuğun ailesi ile diğer birim üyelerinin ilişkilerine katkıda bulunur. Çocuğun bilgi ve beceri eksiklerinin nasıl giderilebileceğine yol gösterir. Çocuğun eğitiminde karşılaşılabilecek sorunlar ve çözümler, alınacak kararlar hakkında aile ve okul personeline eşit söz hakkı sağlar. Çocuğun gelişiminin değerlendirilmesini sağlar. Programın, materyalin ve başlangıç noktalarının etkililiğinin değerlendirmesine yardımcı olur.

BEP Geliştirme Birimi Özel eğitim ve kaynaştırma uygulamaları yapılan okul ve kurumlarda, özel eğitim gerektiren bireyler için, BEP’in geliştirilmesi, uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi amacıyla BEP geliştirme birimi oluşturulur.

BEP Geliştirme Birimi Kimlerden oluşur? Kurum müdürü veya görevlendireceği müdür yardımcısının başkanlığında, gezerek özel eğitim görevi verilen öğretmen, aile, özel eğitim gerektiren öğrenci, rehber öğretmen-psikolojik danışman, eğitim programları hazırlamakla görevli öğretmen, özel eğitim gerektiren öğrencinin sınıf öğretmeni veya hazırlanan programın içeriğine uygun branş öğretmeni, gerektiğinde izleme tanılama ve değerlendirme ekibinden görevli bir kişiden oluşur.

BEP’de psikolojik danışmanın görevi Bireyin özel eğitim gereksinimleri doğrultusunda görüşünü belirtir ve bireye rehberlik yapar. Bireyin gelişimini izler.

Kaynaştırma Özel eğitim gerektiren bireylerin eğitimlerini, yetersizliği olmayan akranları ile birlikte sürdürmeleri esasına dayanan, destek eğitim hizmetlerinin sağlandığı özel eğitim uygulamalarını ifade eder.

Farklı kaynaştırma uygulamaları Özel eğitim sınıflarında tam ve yarı zamanlı uygulamalar Kaynaştırmada bir sınıfa en fazla iki birey olacak şekilde dağılımı uygun görülmüştür. Tersine kaynaştırma: Okul öncesi eğitim:5’i özel eğitime ihtiyacı olan birey olmak üzere en fazla 14, ilköğretim ve ortaöğretimde 20, yaygın eğitimde 10 öğrenciden oluşabilir.

MEB’deki İlgili kurum sayısı 1350 ilgili kurum var.. 224 Rehberlik Araştırma Merkezi 71 Bilim ve Sanat Merkezi 10 Özel eğitim anaokulu Kalanlar ilkokul, ortaokul, lise düzeyinde farklı engelleri olanlarla ilgili okullar, özel eğitim mesleki eğitim okulu ya da uygulama okulları http://orgm.meb.gov.tr/alt_sayfalar/kurum.asp

RAM’lar ÖZEL EĞİTİM AMAÇLI BAŞVURULAR Eğitsel değerlendirme ve tanılamaya alınacak bireyler için bazı belgeler istenmektedir. Eğitsel Değerlendirme İsteği Formu (Okul Öncesi) Eğitsel Değerlendirme İsteği Formu (İlköğretim) Eğitsel Değerlendirme İsteği Formu (Ortaöğretim) Bireysel Gelişim Raporu Örnek http://cankayaram.meb.k12.tr/ 224

Bilim ve Sanat Merkezi Merkezlerin hedef kitlesi; okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim çağındaki üstün yetenekli çocuk/öğrencilerdir.  Aday gösterme okul öncesi eğitimi çağındaki çocuklar için veliler veya okul öncesi eğitim kurumları öğretmenlerince, İlköğretim çağı öğrencileri için örgün eğitim kurumu sınıf ve şube öğretmenlerince, ortaöğretim öğrencileri için sınıf rehber öğretmenler kurulunca aday gösterilir. Örnek: http://adanabilsem.meb.k12.tr/ 71

MEB Özel Eğitim Projeleri 1. Özel Eğitimin Güçlendirilmesi Projesi (OZEGEP) Projenin amacı STKlar, yerel kamu kurumları, belediyeler ve özel sektör kuruluşlarının aktif katılımı ve desteğiyle yetersizliği olan bireylerin öğrenme çevrelerinin, kampanyalar, lisan ve sürekli hizmet içi öğretmen eğitimleri, psikolojik değerlendirme araçları ve müfredata dayalı değerlendirme yoluyla iyileştirilmesi ve bu bireylerin olanaklarının artırılmasıdır. http://ozegep.meb.gov.tr/index.php/proje-hakkinda

Zekamı geliştiriyorum Engelleri Aşıyorum Projesi http://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2013_10/25021706_zekamgelitiriyorumengelleriayorumprojesi.pdf Biz de Varız Projesi http://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2014_01/07022232_samsunbilsem.pdf

Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Kurumları Bu kurumlarda, Bedensel engelli bireylere, Dil ve konuşma güçlüğü destek eğitimi ihtiyacı olanlara, Görme engelli bireylere, İşitme engelli bireylere, Özel öğrenme güçlüğü bulunan bireylere Yaygın gelişimsel bozuklukları bulunan engelli bireylere, Zihinsel engelli bireylere destek eğitimi verilmektedir.

Sayıları? Sayısı net değil! Her ilde, kasabada bir çok sayıda olabiliyor

Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü Her yaştaki engellilerle ilgili.. Bazı konularda MEB ile işbirliği halinde Bakım, Rehabilitasyon ve Aile Danışma Merkezleri var

Bakım, Rehabilitasyon ve Aile Danışma Merkezleri Toplam 84 tane 6- ANKARA Yenimahalle Görme Özürlüler Rehabilitasyon Merkezi İvedik Cad. No:21 Yenimahalle/Ankara 0 312 3150821, 0312 3156456 Karma 30 20-ESKİŞEHİR Yetişkin Zihinsel Özürlü Kadınlar Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi Müdürlüğü Ertuğrulgazi Mah. Adıyaman Sk. No:14 /Eskişehir 0222 3100518, 0222 3102191 Yatılı + Kadın 45 http://www.eyh.gov.tr/tr/html/8123/Genel+Mudurlugumuze+Bagli+Bakim_+Rehabilitasyon+ve+Aile+Danisma+Merkezleri

Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavı 2014 Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavı (EKPSS) 27 Nisan 2014 tarihinde 81 ilde gerçekleştirilecek . Sınavın adı 2012 yılında Özürlü Memur Seçme Sınavı (ÖMSS) idi Sınav başvuruları 24 Şubat-7 Mart 2014 tarihleri arasında

Engellilere Yönelik Mesleki Eğitim Etkinlikleri MEB bünyesinde İşitme Engelliler Çok Programlı Liseleri, Ortopedik Engelliler Meslek Liseleri, Zihinsel Engellilere yönelik Meslekî Eğitim Merkezleri, İş Eğitim Merkezleri ve Yetişkin Zihinsel Engelliler İş Eğitim Merkezleri engellilere yönelik meslekî eğitim programları düzenlenmektedir. Türkiye İş Kurumu ve MEB Çıraklık Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü engellilere yönelik meslek edindirme kursları düzenlemektedir. www.iskur.gov.tr www.meb.gov.tr

İstihtam? 4857 sayılı İş Kanunu’na göre; İşverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde yüzde üç engelli, kamu işyerlerinde ise yüzde dört engelli ve yüzde iki eski hükümlü işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler.

MEB Özel Eğitim İle İlgili Yayınlar Bütünleştirme Kapsamında Eğitim Uygulamaları Öğretmen Kılavuz Kitabı  (Yeni) Görme Güçlüğünden Etkilenmiş Çocuklar İçin Eğitim Seti (Görme Engelli Çocuklar)   Görme Engelliler İlköğretim Okulları Matematik Dersi Öğretim Programı (Kaynak) Engelsiz Okul Modeli Yol Haritası  (Yeni) Mesleki Eğitimde Bütünleştirme Uygulamaları  (Yeni) İşitme Engelli Çocuklar İçin Eğitim Seti Kekeme Bir Çocuğum Var (Aile El Kitabı) Braille Kabartma Yazı Kılavuzu Kekeme Bir Öğrencim Var (Öğretmen El Kitabı) Braille Müzik İşaretleri Sistemi Kılavuzu Neden Nasıl Niçin Kaynaştırma Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (Yol Haritası) Otistik Çocukların Eğitiminde Aile El Kitabı Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite/ Aşırı Haraketlilik Bozukluğu Olan Çocukların Eğitiminde Öğretmen El Kitabı Özel Yetenekli Bireylerle İlgili Yayınlar Gecikmiş Konuşma- Öğretmen El Kitabı(Dil Ve Konuşma Güçlüğü Olanlar) Gecikmiş Konuşma- Aile El Kitabı (Dil Ve Konuşma Güçlüğü Olanlar)    http://orgm.meb.gov.tr/www/ozel-egitim-ile-ilgili-yayimlar/icerik/123