Kentsel Ulaşım Politikaları Hafta 1: Giriş ve Gelişmiş ülkelerdeki şehirler ve Metropoliten alanlardaki ulaşım krizi Doç. Dr. Darçın Akın Şehir ve Bölge Planlama Bölümü dakin@yildiz.edu.tr www.slideshare.net/dakin66

Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr Outline Haftalık ders programı Dersin içeriği Ders kitabı Dersin zorunlulukları Dönem ödevi ve İlk ders Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Haftalık ders programı . Konular (tentative) Giriş ve Gelişmiş ülkelerdeki şehirler ve metropoliten alanlardaki ulaşım krizi Ulaşımın şehirleri ve yaşanabilirliğini etkilemesi, Kentsel ulaşım politikalarındaki ikilem Kent-ulaşım ilişkisi, Kentsel ulaşım türlerindeki çapraşıklık Gelişmiş ülkelerdeki ulaşım politikaları ve uygulamaları (şartların, eğilimlerin ve yaklaşımların karşılaştırılması) Devam... Vize Sınavı Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Haftalık ders programı . Konular Kentsel ulaşımda yaygın olan yanlış kanılar (duygusal raylı taşıma karşıtlığı) Devam... Yaşanabilir şehirler için ulaşım politikaları, Dengeli ulaşımın planlanması ve uygulanması için temel prensipler Vize Sınavı Şehir planlamasında ulaşım, Özel araç için optimal rolü bulmak (araç kullanımının ücretlendirilmesi), Toplu taşımanın rolünün arttırılması

Haftalık ders programı . Konular Gelecekte sehir-ulaşım ilişkisi Devam Yıl sonu tekrarı ve öğrenci sunumları Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr Dersin İçeriği Gelişmiş ülkelerdeki şehirler ve metropoliten alanlardaki ulaşım krizi, Ulaşımın şehirleri ve yaşanabilirliğini etkilemesi, Kentsel ulaşım politikalarındaki ikilem, Kent-ulaşım ilişkisi, Kentsel ulaşım türlerindeki çapraşıklık, Gelişmiş ülkelerdeki ulaşım politikaları ve uygulamaları (şartların, eğilimlerin ve yaklaşımların karşılaştırılması), Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr Dersin İçeriği Kentsel ulaşımda yaygın olan yanlış kanılar (duygusal raylı taşıma karşıtlığı), Yaşanabilir şehirler için ulaşım politikaları, Dengeli ulaşımın planlanması ve uygulanması için temel prensipler, Şehir planlamasında ulaşım, Özel araç için optimal rolü bulmak (araç kullanımının ücretlendirilmesi), Toplu taşımanın rolünün arttırılması, Gelecekte şehir-ulaşım ilişkisi. Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Additional Reference in Turkish Textbook Vukan R. Vuchic. Transportation for Livable Cities. Center for Urban Policy Research. Rutgers, The State University of New Jersey, New Brunswick, New Jersey. 1999. ISBN. 0-88285-161-6 Additional Reference in Turkish Cüneyt Elker. Ulaşımda Politika ve Pratik. Ankara, 2002. ISBN. 975-97812-0-4 Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Dersin Zorunlulukları Yıl içi sınavları: 2 adet Final Sınavı Devam ve ödevler Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr 2. Sınav: Dönem Ödevi Öğrenci tarafından dönem ödevinin konusu belirlenecek ve bu çalışmada neler yapacağını 1-1,5 sayfalık bir özet sunumu ile dersin öğretim üyesine 15 Ekim tarihinde teslim edecektir. Bundan sonra yapacağı çalışmanın çatkısını (outline) öğretim üyesine yazılı olarak 5 Kasım’da teslim edecektir. Yine bu tarihten sonra (3 Aralık) çalışmanın 1. taslak (draft) halini yazılı olarak teslim edecektir. Ödev teslimini ve sözlü sunumunu (31 Aralık) yapacaktır. Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Gelişmiş ülkelerdeki şehirler ve Metropoliten alanlardaki ulaşım krizi GİRİŞ Gelişmiş ülkelerdeki şehirler ve Metropoliten alanlardaki ulaşım krizi Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Kentsel ulaşım sistemleri ve Şehirler Kentsel problemler: Ekonomik verimsizlik (Economic inefficiency) Çevresel bozulma (Environmental deterioration) Yetersiz yaşam kalitesi (Unsatisfactory quality of life) Bu problemlerin büyük bir kısmı, kentsel ulaşım sistemlerinin verimsizliğinden ve diğer etkilerinden kaynaklanmaktadır. Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Kentsel Problemler Çevresel bozulma İşsizlik Büyüyen sosyal problemler Eskiyen altyapı

Kentsel ulaşım sistemleri ve Şehirler Ulaşım, pek çok yönüyle gelişmiş toplumların genel problemlerini yansıtır. Örneğin, kişisel ve toplumsal isteklerin çatışması, bir sistemin işleyişinin dolaylı etkileri, piyasa şartları ile kamu hizmetleri arasındaki ilişki. Bunları birkaç örnekle müşahhaslaştırmak gerekirse: Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Kentsel ulaşım sistemleri ve Şehirler Kısıtlanmamış bireysel davranış, toplumun genel faydası açısından optimum davranış ile çatışır. Kentsel ulaşımın uzun vadeli problemlerine köklü çözümler ile seyahat edenlerin yolculuk taleplerinin hemen karşılanması arasında politika ayrılıkları mevcuttur. Ulaşımın sosyal, çevresel, ve ekonomik açıdan pek çok pozitif ve negatif yan etkileri vardır. Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Kentsel ulaşım sistemleri ve Şehirler Ulaşım, serbest-piyasa ekonomisi işleyişinin bazı elemanlarına sahip olsa da, bir bütün olarak planlanması gereken sosyal ve çevresel faktörleri içeren kompleks bir sistemdir. Vatandaşlar kendi kişisel ihtiyaçlarına göre seyahat tercihlerini yaparlar, fakat bu kişisel tercihleri etkin bir ulaşım sistemine koordine eden kapsamlı bir plan olmalıdır. Kapsamlı ulaşım sistemi güçlü bir devlet rolünü gerektirir. Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Kentsel ulaşım sistemleri ve Şehirler Seyahat imkanları ve maliyetleri, kişilerin ve toplumsal grupların yaşam kalitelerini etkiler. Bu sebeple, ulaşım sistemleri sadece verimli değil, sosyal ve eşitlik ilkelerine göre de planlanmalıdır. Diğer bir deyişle, ulaşım politikaları sadece piyasa/market etkilerine ve finansal şartlara dayandırılmamalıdır. Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Kentsel ulaşım sistemleri ve Şehirler Bir sistemin kullanıcıları ile kullanıcı olmayanlar arasındaki ulaşım maliyetlerinin dağılımı ve yapısı ulaşım türleri arasında büyük oranda değişir. Otomobil ve toplu taşıma ile yapılan pek çok seyahat, kamu ve özel sektör tarafından doğrudan veya dolaylı olarak sübvanse edilir. Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Kentsel ulaşım sistemleri ve Şehirler Ulaşım sistemlerinin şehirlerin sadece fiziksel yapıları (formları) üzerinde değil, onların yaşanabilirliği (doğal ve insan yapımı çevrenin kalitesi) üzerinde de önemli etkileri vardır. Dolayısıyla, ulaşım şehirleşmiş modern toplumların yaşam atmosferini ciddi bir şekilde etkiler. Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Kentsel ulaşım sistemleri ve Şehirler Kentsel ulaşımın bu kompleks problemlerinin yeterince anlaşılamaması ve bu durumun özel çıkar gruplarının baskısıyla birleşmesi neticesinde, toplumun iyiliğine hizmet edecek çözümlerin önünde ciddi engeller oluşturmaktadır. Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Ulaşım: Kentler ve Banliyöler (Suburbs) Otomobilin her zaman ve her yerde kullanılması ile ortaya çıkan trafik sıkışıklığının, şehirler ve çevre üzerinde meydana getirdiği zararlı etkiler ne tam anlamıyla anlaşılabilmiş, ne de çözüme kavuşturulabilmiştir. Kısa vadede trafik çözümüne çare olarak daha fazla yol inşa etmek, özellikle tam anlamıyla bilgilendirilmemiş bir toplum içinde popüler bir çözümdür. Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Ulaşım: Kentler ve Banliyöler (Suburbs) Pek çok kentte, ana karayolları ve toplu taşıma sistemleri, arazi kullanımı politikaları ve arazi kullanımı gelişimi ile yetersiz bir koordinasyonla inşa edilmişlerdir. Fakat, daha fazla yol inşası, trafik sıkışıklığı problemini daha da kronikleştirmekte ve şehirleri daha az yaşanabilir bir hale sokmaktadır. Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Ulaşım Arzı ve Arazi Kullanımı Değişimi Arasındaki Kısır Döngü

Amerikan Şehir ve Metropoliten Alanlarında Kriz Kentlerin temel ulaşım politikaları açısından çıkmazları ve çözüm yolları spekturumunun bir ucunda sınırları belirlenmiş bir alana otomobil girişini kısıtlama; diğer ucunda da şehir tamamen otomobil kullanımına adapte etme yer alır. En mantıklısı, kentsel gelişimi multi-modal (çoklu ulaşım türüne sahip) ulaşım ile dengelemektir. Multimodal (çoklu ulaşım türüne sahip) ulaşımın tesisi en zor olan amaçtır. Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Amerikan Şehir ve Metropoliten Alanlarında Kriz Amerika’lılar Avrupa, Avustralya ve hatta Kanada şehirlerine olan hayranlıklarını gizleyemiyorlar. Bu şehirlerin canlılığı onlara, neden bizim şehirlerimiz bunlar gibi değil sorusunu sorduruyor. Yayalar için düzenlenmiş alanların, konut ve ticaret alanlarında canlılığı ve gün boyu hareketliliği koruduğunu ortaya koyuyor. Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Amerikan Şehir ve Metropoliten Alanlarında Kriz Avrupa’daki şehirlerin, Amerikan şehirlerine göre özellikle kent merkezlerindeki karayolu ağının daha az yaygın olduğu gerçeği var. Avrupa’da otobanlar tüm bölgeye hizmet ediyor, fakat Amerikan şehirlerindeki kadar şehre ve şehir çekirdeğine nüfuz etmiyor veya şehri çevrelemiyor. Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Amerikan Şehir ve Metropoliten Alanlarında Kriz Avrupa’daki araç sahipliliği Amerika’dakine göre daha düşük olsa da, trafik sıkışıklığı yaratacak kadar çok, fakat pek çok şehirde toplu taşıma her zamanki trafik sıkışıklığına alternatif yaratıyor. Avrupa şehirlerindeki toplu taşıma Amerika’da-kilere göre çok daha üstün. Yayalar sadece daha fazla korunmuş değil, kentsel tasarım ve peyzaj, yürümeyi teşvik edici mahiyette. Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Amerikan Şehir ve Metropoliten Alanlarında Kriz Ayrıca, pek çok Avrupa şehrinde sadece yayalara ayrılmış yollar ve plazalar mevcut. Pek çoğunda da (Avrupa şehirleri), otomobilin girmediği alanlar genişletilmekte. Amerika’lıların diğer ülkelere göre aşırı zenginliği, çok fazla ev sahipliliğine bu da geniş banliyölerin oluşmasına sebep oluyor. Buna karşılık şehirlerin alt yapısı, yaşanabilirlik, fiziksel ve sosyal şartlar açısından, Amerika şehirleri daha kötü durumda. Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Amerikan Şehir ve Metropoliten Alanlarında Kriz Bu problemler, özellikle kent merkezlerinde çok daha göz önünde. Bu alanlarda 80 milyon Amerikalı (nüfusun %30’u) yaşıyor. Detroit, Chicago, LA gibi şehirlerin kent merkezlerinin bazı bölgeleri harabe, köhne durumda- binlerce pencereleri suntalarla/ kepenklerle kapalı binalar, çöplerle dolu sokaklar, grafik ve çizimlerle çehresi değiştirilmiş mahalleler ve fabrika binaları… Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Amerikan Şehir ve Metropoliten Alanlarında Kriz Dünyanın en zengin demokrasilerinden olan Amerika’da, kent merkezlerinde federal ölçütlere göre fakir sayılan 40 milyon kişi yaşamaktadır. Kentsel alanların durumları, ister gelişme isterse çöküş olsun, sonsuz sayıda ekonomik, sosyal ve diğer faktörlere bağlıdır. Ulaştırma kentlerdeki toplulaşmayı veya yayılmayı etkiler. Otomobil ile ulaşım, yayılmayı destekler. Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Düşük yoğunluklu banliyölerde en iyi ulaşım aracı “otomobildir”

Amerikan Şehir ve Metropoliten Alanlarında Kriz Nüfusun yoğun olduğu bölgelerde ise; otomobil, toplu taşıma (transit) ve yaya ulaşımına göre dezavantajlıdır. Bir kentsel alan toplu taşıma ve yaya ulaşımına daha fazla bağımlı ise, o alan banliyölere göre ulaşım seçenekleri ve toplam ulaşım maliyeti olarak daha avantajlıdır. Bir kentsel alan otomobil ulaşımına bağlı kalır ve diğer ulaşım alternatiflerini göz ardı ederse, merkezi alanlar daha büyük bir ihtimalle çöküşe maruz kalır. Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Amerikan Şehir ve Metropoliten Alanlarında Kriz Şehirlerin yayılmasında (dispersion or urban sprawl) kent merkezlerindeki suç oranı yüksekliği, okullardaki kalite düşüklüğünün etkisi çok yüksek olmuştur. Bu eğilime, kent dışındaki ziraat alanlarının kent merkezindeki arsalara göre daha ucuz oluşu ve müstakil evler için vergi indirimi de katkıda bulunmuştur. Bu eğilimde tek faktör ulaşım olmasa da, otomobile dayalı ulaşım ana faktörlerden birisidir. Doç.Dr. Darçın Akın, Yıldız Technical University, dakin@yildiz.edu.tr

Amerikan Şehir ve Metropoliten Alanlarında Kriz Otomobil ile ulaşımın çok ucuz oluşu, banliyölerin diğer maliyetlere göre tercih edilmesine neden olmuştur. Böylece kentteki bir problem veya rahatsızlık, insanların ve işyerlerinin daha uzak bölgelere kaymasına neden olmuştur. Böylece, kısa vadede kişiler için “kaçış”, okullardaki problemlerin ve suçlardaki artışın çözümünde daha kolay bir çözüm olmuştur. Uzun vadede de, bu bireysel kararların toplam etkisi, bireysel olarak mantıklı olsa da, hükümet politikaları ışığında, sosyal ve kentsel çöküştür.