Halk Kütüphaneleri

Halk kütüphaneleri, kadın-erkek, her yaştan her düzeyde ve her meslekten okuyucunun çeşitli konulardaki fikir ürünlerinden ücretsiz ve serbestçe yararlanmasını sağlayarak, bölgesinin kültürel, sosyal ve teknik kalkınmasına yardımcı olan kurumlardır (Osman Ersoy). Halk kütüphanesi, cins, yaş, ırk, milliyet, din, dil, eğitim, kültür, sosyo-ekonomik düzey ve politik görüş farkı gözetmeden, her tür kütüphane materyali ve çeşitli iletişim yolları aracılığıyla kültür ürünlerini ve bilgiyi insanlığın hizmetine ücretsiz sunarak, onlara ömür boyu eğitim ve boş zamanlarını değerlendirme olanağı sağlayan, toplumun ekonomik, sosyal, eğitsel, kültürel ve teknik kalkınmasına yardımcı olan demokratik kuruluşlardır (Tülin Sağlamtunç)

Halk kütüphaneleri yerel, bölgesel ve merkezi örgütlenmeden kamu, özel sektör ve STK’lar tarafından yürütülmek üzere ülkeden ülkeye değişen farklı idari yapılanma özelliklerine göre hizmet verirler. Ülkemizde halk kütüphanelerin çoğu Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğüne bağlıdır. Yanı sıra belediyeler tarafından yürütülen halk kütüphanelerinin sayısı da az değildir. Bu özelliklerine bağlı olarak personel, derme, bütçe, hizmetler, altyapı vb. gereksinimlerinin karşılanma şekli de değişmektedir.

UNESCO’nun 1972 yılında hazırladığı halk kütüphaneleri bildirgesine göre halk kütüphaneleri topluma şu konularda hizmet vermelidir: -- Yaşam boyu evrensel eğitime katkıda bulunmak, --Kültür ve bilimde insanlığın başarılarını teşvik etmek, -- Düşünce, fikir ve yaratıcılığın kayıtlı olduğu kaynakları serbestçe herkesin hizmetine sunmak, -- Dinlenmek ve eğlenmek için kitap ve diğer iletişim araçlarının hizmete sunulması ile toplumun moral düzeyini artırmak, -- Eğitim sistemine destek olmak, -- Toplumun teknik, bilimsel, sosyolojik gibi alanlarda daha özel kaynaklara ulaşmasını sağlamak.

UNESCO’nun 1972 yılında hazırladığı bildirgeyi 1994 yılında yenilemiştir ve günün koşullarına göre içeriğini güncellemiştir. Buna göre halk kütüphaneleri topluma şu konularda hizmet vermelidir: -- Küçük yaştan başlayarak çocuklarda okuma alışkanlığı yaratma ve bunu güçlendirme, -- Bireysel öğrenmeyi desteklemenin yanında, örgün eğitime katkıda bulunma, -- Kişisel yaratıcılığı destekleme, -- Kültürel miras duyarlılığını, sanatın, bilimsel başarı ve yeniliklerin takdirini geliştirme, -- Her türlü uygulamalı sanatlardan toplumun yararlanmasını sağlama, -- Kültürlerarası diyaloğu geliştirme ve bu yolla toplumun kültürel çeşitliliği hoşgörmelerini sağlama, -- Sözlü geleneği destekleme,

-- Bütün vatandaşların her türlü yerel bilgiye erişmesini sağlama, -- Yerel girişimcilere ve STK’lara uygun hizmetler üretme ve geliştirme, -- Bilgi okuryazarlığı becerilerini geliştirme, -- Her yaş grubu için ayrı sosyal ve kültürel etkinlikler düzenleme.

Halk kütüphanelerinin artık içinde bulunduğumuz yüzyılda en önemli işlevlerinden biri halkın ‘yaşamboyu öğrenme’ etkinliğini yaşayabileceği yerler olarak hizmet vermesidir. Yaşamboyu öğrenme ile topluma kazandırılmak istenen yetenekler şu şekilde sıralanabilir: -- Kişinin sorumluluk sahibi biri olarak topluma katılmasını sağlamak (toplumsal sorunlara çözümler üretmek ya da etkinliklere destek vermek) -- Bağımsız karar verme yeteneği kazandırmak (ki bireyin her türlü bağımlılığını önlemek) -- İnsan ilişkilerinde ve düşüncelerinde tarafsızca kendini tartabilme yeteneğini kazandırmak (kişinin otokontrol yapabilmesini sağlamak)

-- Özgüven kazanmasını sağlamak (ona kendini geliştirme ortamları oluşturarak) -- Eleştirel bakış açısı kazandırmak -- Toplumda eşit koşularda yaşama bilinci geliştirmek (her ferdin toplum içinde her haktan eşit olarak yararlanabileceği bilincini yerleştirmek) -- Toplumun moral düzeyini yükseltmek ve toplumsal travmaları önlemek (üç sınıflara ve vakti olanlara kültürel, eğitimsel ve dinlence materyalleri sağlamak)

Halk kütüphanelerin görevleri şu maddelerle açıklanabilir: -- Çevresinin okuma ve bilgi edinme ihtiyaçlarını karşılamak üzere kitap, broşür, dergi, gazete, harita nota, film plak, ses bandı, fotoğraf, tablo,plan, yazma eser vb. gibi fikir ve sanat ürünlerini toplar, düzenler ve okuyucuların kullanımına sunar. -- Bulunduğu çevre ile ilgili araştırmalara imkan sağlamak üzere o yöre ile ilgili eserlerden (kitap. dergi, gazele, fotoğraf, kupür, plân, ses bandı, yazına eser, plâk, arşiv belgesi, vb.) kurulu bir koleksiyon meydana getirilir.

Halk kütüphanelerin görevleri şu maddelerle açıklanabilir: -- Satın alma, bağış, devir vb. yollarla kütüphaneye gelen malzemenin kayıtları yapılır. -- Kütüphaneye giren eserlerin kataloglama ve tasnif işlemleri tamamlanır ve bunlar en kısa sürede okuyucu hizmetine sunulur. -- Eskiyen kitapların ve cilt birliği tamamlanan süreli yayınların ciltlenmesi sağlanır. -- Okuyucular ödünç kitap verilir.

Halk kütüphanelerin görevleri şu maddelerle açıklanabilir: -- Okuyucular tarafından aranan ve kütüphanede bulunmayan eserler sağlanır. -- Kütüphaneye başvuranlara, çeşitli konulardaki sorunlarının çözümlenmesi hususunda, aranan bilgi ve belgeler kütüphanede yoksa diğer kuruluşlardan yararlanmaları için yardımcı olur. -- Bina ve personel imkanlarına göre çeşitli eğitici ve kültürel faaliyetler düzenler.

Halk kütüphanelerin görevleri şu maddelerle açıklanabilir: -- Engelli okuyuculara yönelik hizmetler geliştirir. -- Çevresindeki eğitim, öğretim, sanat, kültür kuruluşları ile hastane, cezaevi vb. birimlerle kütüphane hizmetlerinin yaygınlaştırılması yönünden işbirliği imkânları araştırır ve buralara hizmet götürür. (Gezici kütüphane araçlarından yararlanır) -- Kütüphanede bulunan (mevcut ve/veya yeni sağlanan) nadir eserleri uygun ve güvenli koşullar altında hizmete sunmak.

Halk kütüphanelerin görevleri şu maddelerle açıklanabilir: -- Kitap ve okuyucu istatistiklerini günlük, aylık ve yıllık olarak düzenle. -- Her yıl sonunda kütüphanedeki bütün faaliyetleri kapsayacak şekilde yıllık faaliyet raporu hazırlar. -- İl çapında yapılacak olan derleme işlerini yürütür. -- Kütüphane kaynaklarını halkın her türlü bilgi erişim aygıtıyla erişebileceği yöntemle geliştirir (Web based libary ve Mobil library)