ORMAN AMENAJMAN PLANLARINDA SU ÜRETİM FONKSİYONUNUN GELİŞTİRİLMESİ Doç. Dr. Sedat KELEŞ Çankırı Karatekin Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Amenajmanı ABD Ankara,2013

Dünya Genelinde Su Tüketimi Dünya Su Kaynakları Dünya Genelinde Su Tüketimi Su Tüketimi (km3) %97,5 ????? 4130 2000 1000 %1,73 Yıl 1940 1960 1990 2000….. Türkiye %0,77 234 milyar m3 %0,0008 110 milyar m3 Kişi başına : 800 m3 Kişi Başına: 1735 m3 Kullanılabilir su

Suyun Kullanım Alanları Dünyada Gelişmiş Ülkeler Az Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkeler Türkiye Tarımsal Evsel Endüstriyel

ÇOK FONKSİYONLU BİR ORMAN ÇIKTISI SU Sedat Keleş

EKOLOJİK BİR FONKSİYONDUR! Canlı yaşamı için elzemdir Pek çok canlı için habitattır Koruma: Sel, Heyelan, Taşkın Tarımsal ürünlerin kaynağı

EKONOMİK BİR FONKSİYONDUR! Turizm Tarımsal Ürün Üretimi Endüstri Ulaşım Balıkçılık Hidroelektrik

SOSYO-KÜLTÜREL BİR FONKSİYONDUR! Kamp Yapma Balık Tutma Piknik Yapma Fotoğrafçılık Rafting Kuş Gözlemciliği

İnsanların Su Kaynakları Üzerine Olumsuz Etkileri Aşırı ve Kaçak Su Kullanımı, Otlatma Her Türlü Atıklar (Tarım, Endüstri, Evsel, Turizm vs) Arazi Kullanım Değişiklikleri Yapılaşma Ormansızlaşma, kısmen yapay ormanlaşma Ormancılık Faaliyetleri

Hidrolojik Fonksiyon Gören Ormanların Sunmuş Olduğu Diğer Fonksiyonlar Sel ve Taşkın Önleme Heyelan Önleme Çığ Koruma Taş ve Kaya Yuvarlanmalarından Koruma Toprak Koruma

SU ÜRETİM FONKSİYONUNUN AMENAJMAN PLANLARINA ENTEGRASYONU

Fonksiyonel ayırım ve ön zonlamanın yapılması İçme suyu temin edilen veya edilmesi düşünülen alanlar İlgili kurum, kuruluş ya da uzmanlarca belirlenmiş su toplama havzaları Baraj, göl ve gölet gibi su toplama havzaları Sulak alanların etrafı Dere, ırmak, nehir gibi yüzeysel su kaynakları çevresi İçmece, ılıca ve kaplıca gibi alanların çevresi Göl, dere ve ırmakların yamaçları üzerinde tesis edilen ormanlar Kimler Aktif Rol Alacak? Orman Genel Müdürlüğü – Merkez ve Taşra Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, DSİ Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı Köy Hizmetleri İl Müdürlüğü Belediyeler Diğer kurum ve kuruluşlar ile STÖ

Orman ekosistem envanteri Alan envanteri Ağaç serveti ve artım envanteri Yetişme ortamı envanteri Biyolojik çeşitlilik envanteri Odun dışı orman ürünleri envanteri Sosyo-ekonomik durum envanteri Sağlık durumu envanteri Ormanın ürün dışı fonksiyonlarının envanteri

Orman fonksiyonları

Su Kenarı Alanları Faydaları Sediment önleme Besin maddeleri ve kirleticileri tutma Yüzeysel akışı önleme Habitat oluşturma Rekreasyon Kaliteli su Karbon depolama Sel ve taşkın önleme vs Etkileri Potansiyel Tehditler Odun üretimi Yetişme ortamı hazırlığı Gübre ve kimyasal madde kullanımı Yol yapımı Rekreasyon vs Erozyon ve sedimentasyon Su kirliliği Sıcaklığın artması Habitat kötüleşmesi Toprak sıkışması Toprak verimliliği vs

Su Kenarı Alanları Tampon Zon Genişlikleri Temel Ölçütler Korunacak olan kaynağın potansiyel değeri Korunacak olan kaynağın çevresindeki tampon kuşağın özellikleri Komşu alanlardaki arazi kullanım türü ve yoğunluğu Arzu edilen su kalitesi veya yetişme ortamı işlevi (Yılmaz, Çiçek 2003) Temel Göstergeler Su kaynağı türü ve büyüklüğü/uzunluğu Eğim Ağaç türü Toprak derinliği ve aşınabilirliği Tür çeşitliliği Yağış ve buharlaşma Sudaki sediment, bitki besin maddesi miktarı, su sıcaklığı Meşcere yapısı (sıklık, yaş, kapalılık vs) ! Ekonomik Kayıp

Su Üretimi Fonksiyonun Belirlenmesine Yönelik Göstergeler Su Miktarı, Su Kalitesi, Su rejimi Yağış Evaporasyon Transpirasyon Gövdeden akış İnfiltrasyon İntersepsiyon Yüzeysel akış Dere sıklığı, sayısı ve yoğunluğu Eğim Toprak derinliği ve geçirgenliği Bitki örtüsü Sediment Besin maddeleri Su sıcaklığı Çözünmüş Oksijen Biyoçeşitlilik pH, Sertlik, Elektriksel İletkenlik Atmosferik etmenler Havza parametreleri Arazi kullanma biçimi

Ormanların Su Üretimi Fonksiyonun Belirlenmesine Yönelik Göstergeler Ağaç türü Orman formu Meşcere yaşı Meşcere gelişim çağı Meşcere sıklığı (kapalılık, hacim, göğüs yüzeyi, ağaç sayısı) Köklenme derinliği, kök yoğunluğu Orman parçası/meşcere alanı Yaprak yüzey alanı Ağaçların su kullanım miktarları

Hidrolojik Fonksiyonla Bağlantılı Diğer Fonksiyonlar İçin Temel Göstergeler Toprak Koruma Sel ve Taşkın Önleme Heyelan Önleme Bitki örtüsü (Ağaç türü, yaş, sıklık, kapalılık, kök yapısı vs) Eğim Yamaç uzunluğu Toprak özellikleri Erozyona duyarlılık Bitki örtüsü (Ağaç türü, yaş, sıklık, kapalılık, kök yapısı vs) Eğim Yağış ve buharlaşma durumu Bitki örtüsü (Ağaç türü, yaş, sıklık, kapalılık, kök yapısı vs) Eğim Toprak özellikleri Yağış ve buharlaşma durumu Taş ve Kaya Yuvarlanmalarını Önleme Çığ Önleme Bitki örtüsü (Ağaç türü, yaş, sıklık, kapalılık, kök yapısı, sağlık durumu vs) Gelişim çağı Yamaç eğimi Ağaçların direnç durumu Kaya büyüklüğü ve kinetik enerjisi Bitki örtüsü (Ağaç türü, yaş, sıklık, kapalılık, kök yapısı vs) Orman boşlukları büyüklüğü ve sayısı Yamaç eğimi Kar miktarı ve intersepsiyon

Su üretimi değeri ile orman ekosistem özellikleri veya meşcere parametreleri arasında, kullanılabilir ve kabul edilebilir sayısal modeller geliştirilmelidir Göğüs Yüzeyi Su Üretimi m3 # Yaş Su Kalitesi Akış katsayısı, havzadan çıkan yağış miktarı Literatür taraması ve ortalama değerler ! HEDEF KURULUŞLAR

Su üretimine olan talebin (işletme amacı) katılımcı yaklaşımla ortaya konulması TOPLUM Ana amaçlar Yan amaçlar Amaçların öncelik ve ağırlıkları

Su üretimi değerine ilişkin koruma-kullanma dengesini sağlayacak en uygun silvikültürel müdahale seçeneklerinin belirlenmesi Traşlama Plantasyon Ayıklama Aralama Siper kesimleri

İşletme Şekli/Ağaç Türü-Karışımı Silvikültürel Müdahale Fonksiyon İşletme Şekli/Ağaç Türü-Karışımı Silvikültürel Müdahale Su Miktarı Baltalık > Koru Aynı yaşlı orman Yapraklı > İbreli İbreli ışık > İbreli gölge Tıraşlama veya yoğun müdahale Meşcere sıklığı kırılmalı Su Kalitesi ve Rejimi Değişikyaşlı orman Tıraşlama yok, sınırlı müdahale Meşcere sıklığı yüksek Su Miktar+Kalite Karışık orman Küçük alanlarda müdahale Toprak Koruma İdare süresi uzatılmalı vs Heyelan Önleme Çığ Önleme Değişikyaşlı İbreli türler Meşcere sıklığı yüksek vs Taş ve Kaya Yuvarlanması Önleme Yapraklı türler Sel ve Taşkın Önleme Su Kenarı Alanları Koruma Zonu, Değişik Yaşlı, Karışık meşcereler Müdahale yok veya sınırlı müdahale, Tıraşlama yok, Grup seçme, Meşcere sıklığı yüksek

Su üretimi değerini (miktar ve kalite itibari ile) en iyileyecek şekilde alternatiflerin üretilmesi ve en uygun olanın seçilmesi m2 zaman Göğüs Yüzeyi ton Su Üretimi Çıktılar # Su Kalitesi Teknik Müdahaleler Hedefler Kurallar Kısıtlayıcılar Şimdi 50 yıl sonra 100 yıl sonra Modeller: Simülasyon Optimizasyon Kombine Optimizasyon Çok Ölçütlü Karar Verme Teknikleri

T E Ş E K K Ü R L E R