SU KALİTESİ YÖNETİMİ T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Recep AKDENİZ Şube Müdürü Atıksu Yönetimi ve Planlama Şubesi 25 Şubat 2011

İÇERİK Genel Bilgi Mevzuat Mevcut Durum Su Kalitesinin Korunması Çalışmaları İyi Su Kalitesine Ulaşmak İçin Ne Yapmalı ? Sonuç ve Değerlendirme

TÜRKİYE’DE SU POTANSİYELİ Komşu Ülkelerden Gelen Yüzeysel Akış 7 km3 Yıllık Ortalam Yağış 501 km3 Buharlaşma 274 km3 Yıllık Ortalama Akış 186 km3 --------------------------------- Kullanılabilir: 95 km3 Sızma 41 km3 Toplam su potansiyeli 234 km3 Yüzeysel Akış 193 km3 TOPLAM KULLANILABİLİR SU MİKTARI 112 km3 Kullanılabilir Yüzeysel Su Miktarı 98 km3 Kullanılabilir Emniyetli Yer Altı Suyu Miktarı 14 km3l Mevcut Tüketim 40,1 km3

TÜRKİYE YILLIK YAĞIŞ DAĞILIMI

TÜRKİYE SU TEMİNİ VE TÜKETİMİ Türkiye Sektörel Su Tüketim Oranı 2008–2023 Endüstri 20% Endüstri 11% İçme Suyu 15% İçme Suyu 16% Sulama 74% Sulama 64% 2008 Sulama : 34 milyar m3 (74%) İçmesuyu : 7 milyar m3 (15%) Endüstri : 5 milyar m3 (11%) TOPLAM : 46 milyar m3 2023 Sulama : 72 milyar m3 (64%) İçmesuyu : 18 milyar m3 (16%) Endüstri : 22 milyar m3 (20%) TOPLAM : 112 milyar m3 (Kaynak:DSİ)

SU KAYNAKLARI POTANSİYELİ Türkiye, su kaynakları açısından zengin bir ülke olmadığı gibi, mevcut su kaynaklarının ülke geneline dağılımı da eşit değildir. Ülkemizde teknik ve ekonomik olarak kullanılabilir su miktarı 112 milyar m3 dür. Kullanılabilir su miktarı 1600 m3 /kişi-yıl’dır. 20 yıl sonra su miktarı çok önemli olacaktır.

ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ MEVCUT DURUM Ülkemizde 268 adet OSB tüzel kişilik kazanmış olup, 148 adet OSB tamamlanarak faaliyete geçmiş durumdadır*. Türkiye genelinde mevcut verilerimiz doğrultusunda 4300 ( 2600 sanayi+ 1700 turizm) civarında müstakil arıtma tesisi mevcuttur. *İşletmede Olan OSB’lerin Atıksu Arıtma Durumu (Kaynak: OSB Üst Kurulu) Atıksu Arıtma Durumu Adet Mevcut AAT'si olan (1 adet başka OSB, 2 adet Koop) 45 AAT olan Kanalizasyona bağlı 26 İnşaat Aşamasında 10 Proje Aşamasında (+ 5 adet İhale ) 17+5 AAT’si çalışması olmayanlar

MEVZUAT

TÜRKİYE’DE ATIKSU MEVZUATI ÇEVRE KANUNU (2872-1983) (5491-2006) Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği (2006) Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (2004) Tebliğ Hassas ve Az Hassas Su Alanları Tebliği Tebliğler ve Genelgeler Numune Alma ve Analiz Metotları Teknik Usuller Tebliği İdari Usuller Tebliği İş Termin Planı Genelgesi Proje Onay Genelgesi Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği (2005) İçme ve Kullanma Suyu Elde Edilen ve Edilmesi Planlanan Yüzeysel Suların Kalitesine Dair Yönetmelik (2005)

SU KİRLİLİĞİ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ Su Ortamlarının Kalite Sınıflandırılması(ÜçüncüBölüm) Kıtaiçi Yüzeysel Suların Sınıflandırılması( Madde 7) Sınıf I        : Yüksek kaliteli su,  Sınıf II       : Az kirlenmiş su, Sınıf III      : Kirli su, Sınıf IV      : Çok kirlenmiş su. Tablo 1 de değerleri Sınıf I, II, III ve IV için ayrı ayrı verilmiştir Göllerde Ötrofikasyon Kontrolü Madde 10 — Göl, gölet ve baraj rezervuarlarının ötrofikasyon kontrolü bakımından Tablo 2 Yeraltı Sularının Sınıflandırılması Madde 12 Sınıf YAS I: Yüksek kaliteli yeraltı suları,  Sınıf YAS II: Orta kaliteli yeraltı suları, Sınıf YAS III: Düşük kaliteli yeraltı suları. Deniz ve Kıyı Sularının Kalite KriterleriMadde 15 Deniz sularının genel kalite kriterleri Tablo 4’te verilmiştir.

SU KİRLİLİĞİ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ Deşarj İzni ve Derin Deşarj İzni : SKKY 37 nci maddesi gereği deşarj izin belgesi ve 42 nci maddesi gereği derin deniz deşarj izni alınmalıdır. 5 yılda bir yenilenmelidir. Endüstriyel nitelikli atıksuların alıcı ortama deşarjı için idareden 1 Nisan 2010 tarihinden itibaren çevre izni alınması mecburidir. Bağlantı Kalite Kontrol İzin Belgesi: SKKY 44 üncü Madde gereği verilmesi gerekir. Proje Onayı: Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’un 9 ncu ve SKKY nin 53 üncü maddesi ile “…..kurulacak arıtım sistemlerinin projeleri onaylatılması” gerekmektedir. Ön Arıtma Tesisleri:Atıksu altyapı tesisleri yönetimleri tarafından uygun görülmeyen endüstriler; bu Yönetmelikte tanımı yapılmış olan bir ön arıtma sistemini kurmak ve işletmek yükümlülüğündedirler.

SU KİRLİLİĞİ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ Deşarj İzni ve Derin Deşarj İzni : SKKY 37 nci maddesi gereği deşarj izin belgesi ve 42 nci maddesi gereği derin deniz deşarj izni alınmalıdır. 5 yılda bir yenilenmelidir. Endüstriyel nitelikli atıksuların alıcı ortama deşarjı için idareden 1 Nisan 2010 tarihinden itibaren çevre izni alınması mecburidir. Bağlantı Kalite Kontrol İzin Belgesi: SKKY 44 üncü Madde gereği verilmesi gerekir. Proje Onayı: Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’un 9 ncu ve SKKY nin 53 üncü maddesi ile “…..kurulacak arıtım sistemlerinin projeleri onaylatılması” gerekmektedir. Ön Arıtma Tesisleri:Atıksu altyapı tesisleri yönetimleri tarafından uygun görülmeyen endüstriler; bu Yönetmelikte tanımı yapılmış olan bir ön arıtma sistemini kurmak ve işletmek yükümlülüğündedirler.

DEŞARJ STANDARTLARI Sanayi tesisleri için SKKY (Tablo 5-25) sektör tablolarında belirtilen deşarj standartları geçerlidir. TABLO  19: KARIŞIK ENDÜSTRİYEL ATIK SULARIN ALICI ORTAMA DEŞARJ  STANDARTLARI   PARAMETRE BİRİM KOMPOZİT NUMUNE        2 SAATLİK KOMPOZİT NUMUNE 24 SAATLİK KİMYASAL OKSİJEN İHTİYACI (KOİ) (mg/L) 400 300 ASKIDA KATI MADDE (AKM) 200 100 YAĞ VE GRES 20 10 TOPLAM FOSFOR 2 1 TOPLAM KROM KROM (Cr+6) 0.5 KURŞUN (Pb) TOPLAM SİYANÜR (CNˉ) KADMİYUM (Cd) 0.1 - DEMİR (Fe) FLORÜR (Fˉ) 15 BAKIR (Cu) 3 ÇİNKO (Zn) 5 CİVA (Hg) 0.05 SÜLFAT (SO4 ) 1500 TOPLAM KJELDAHL-AZOTU BALIK BİYODENEYİ (ZSF) pH 6-9

İZLEME Atıksu arıtma tesisi işletmecileri; arıtma tesislerinin verimli olarak  çalıştığının izlenmesinden, kayıtlarının tutulmasından denetimlerde beyan etmekle yükümlüdürler (SKKY Madde 54) Atıksuların özellikleri ve miktarlarını izin belgesinde belirtilen aralıklarla numune almakla, ölçüm ve analiz yapmak suretiyle Bakanlıkca belirlenecek bir formatta ve dijital ortamda kaydetmekle,

İZLEME SIKLIĞI (İUT) ENDÜSTRİYEL NİTELİKLİ ATIKSULAR İÇİN NUMUNE ALMA SIKLIĞI* *- Evsel nitelikli atıksuyu olan endüstriyel tesislerde bu tablo kullanılacaktır. **- Eğer ilk yıl boyunca üç ardışık numune analiz sonuçlarının deşarj standartlarına uyulduğu gösterilebilirse, izleyen yıllarda ilgili sektör tablosunda yer alan pH, KOI, BOI, Yağ-Gres, AKM parametreleri dışındaki diğer parametrelere İl Çevre ve Orman Müdürlüğünü yazıyla bilgilendirmek kaydıyla yılda bir kez bakılması yeterlidir. Eğer parametrelerden biri deşarj standartlarına uymazsa takip eden yıl içerisinde tabloya göre numune alınmalıdır Debi (m3/gün) Endüstriyel atık sular için iç izlemeye esas numune alma sıklığı** İl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından denetime esas asgari numune alma sıklığı ≤ 50 Dört ayda bir Yılda bir 51-200 İki ayda bir Altı Ayda bir 201-1000 Ayda bir Dört Ayda bir 1001-10000 Onbeş günde bir Üç Ayda bir >10000 Haftada iki İki Ayda bir

TEHLİKELİ MADDELERİN SU VE ÇEVRESİNDE NEDEN OLDUĞU KİRLİLİĞİN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ Tehlikeli Maddeler Direktifi ve kardeş direktiflerinin Türk Mevzuatına uyumlaştırılması maksadıyla yapılan çalışmalar neticesinde; “Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği (TMSKKY)” hazırlanmış olup, 26 Kasım 2005 tarihli ve 26005 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin amacı: Su ve çevresinde tehlikeli maddelerden kaynaklanan kirliliğin tespiti, önlenmesi ve kademeli olarak azaltılmasıdır. TMSKKY’nin en önemli bileşenleri şunlardır: Envanter çalışması İzleme ağının kurulması Çevresel Kalite Standartlarının oluşturulması Kirlilik azaltma programlarıdır.

ÇEVRE KANUNU Teşvik (Madde 29) DAYANAK: Çevre Kanununun 29’uncu Maddesi gereği; “Arıtma tesislerinde kullanılan elektrik enerjisi tarifesinde, sanayi tesislerinde kullanılan enerji tarifesinin yüzde ellisine kadar indirim uygulamaya, Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu yetkilidir. Teşvik tedbirleri ile ilgili esaslar yönetmelikle belirlenir. ” Ayrıca Bakanlığımız tarafından ise arıtma tesisi eletrik tarifesinden yararlanılabilmesi için Atıksu Arıtma Tesisi Belgesi verilmektedir.

ÇEVRE KANUNUNUN 29 UNCU MADDESİ UYARINCA ATIKSU ARITMA TESİSLERİNİN TEŞVİK TEDBİRLERİNDEN FAYDALANMASINDA UYULACAK USUL VE ESASLARA DAİR YÖNETMELİK 01 EKİM 2010 TARİH VE 27716 SAYI TEŞVİK GERİ ÖDEMESİ 3 AŞAMADAN OLUŞMAKTADIR.

1. AŞAMA GERİ ÖDEME BELGESİNİN VERİLMESİ Proje Onayı (27 Nisan 2004 Tarihinden Sonra Yapılan Tesisler için) Elektrik Aboneliği (AAT İçin Ayrı) Çevre İzin veya Deşarj İzin Belgesi ATIKSU ARITMA TESİSİ (Biyolojik, Kimyasal, İleri Arıtma) Geri ödeme belgesi ücreti makbuzu İl Çevre ve Orman Müdürlüğüne Başvuru Komisyon Raporu Veri Tabanına Kayıt

GERİ ÖDEME BELGESİNİN VERİLMESİ 2. AŞAMA GERİ ÖDEME BELGESİNİN VERİLMESİ GERİ ÖDEME BELGESİ ÇEVRE CEZASI VAR MI? YOK MU? İÇOM YAZISI BAŞVURU DİLEKÇESİ TAAHHÜTNAME DOLDURULMUŞ EK-4 TABLOSU ELEKTRİK FATURALARININ VE ÖDEME BELGESİ Her yılın Nisan ayı sonuna kadar İÇOM’a Başvuru

3.AŞAMA GERİ ÖDEMENİN YAPILMASI Geri ödemesi yapılacak elektrik enerjisi tutarı vergiler ve kesintiler hariç tüketim bedeli üzerinden yapılır. İÇOM lara yapılan başvurulardan uygun bulunanlar değerlendirilerek il genelindeki toplam talep miktarları, EK-5’te yer alan il genelinde enerji sarfiyatı tutar tablosu formu doldurularak her yıl Haziran ayı sonuna kadar Bakanlık, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğüne gönderilir. Bakanlar Kurulunca belirlenen geri ödeme oranlarına göre Bakanlık Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından İÇOM hesaplarına aktarılır ve tahsis edilen ödenekten İÇOM tarafından başvuru sahiplerine geri ödeme işlemleri gerçekleştirilir.

ÇEVRE KANUNU Katkı Payı (ÇK/Md.11)) Atıksu altyapı sistemlerini kullanan ve/veya kullanacaklar her türlü yatırım, işletme, bakım, onarım, ıslah ve temizleme harcamalarının tamamına kirlilik yükü ve atıksu miktarı oranında katılmak zorundadırlar. Bu fıkra uyarınca tahsil edilen ücretler, atıksu ile ilgili hizmetler dışında kullanılamaz. Arıtma ve bertaraf etme sistemleri ile atıksu altyapı sistemlerinin kurulması, onarımı, ıslahı, işletilmesi ve harcamalara katkı paylarının belirlenmesi ile ilgili usûl ve esaslar Bakanlıkça yönetmeliklerle düzenlenir.

Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü ATIKSU ALTYAPI VE EVSEL KATI ATIK BERTARAF TESİSLERİ TARİFELERİNİN BELİRLENMESİNDE UYULACAK USUL VE ESASLARA İLİŞKİN YÖNETMELİK (27/10/2010/27742) OSB Yönetimi OSB yönetimleri Atıksu altyapı ve evsel katı atık; Yatırım İşletme, Bakımı, Amortisman, izleme ve vergi giderleri, hususlarını karşılayacak tam maliyet esaslı tarifeleri belirleyebilecek ve atıksu ücretini toplayabileceklerdir. İŞLETME YATIRIM FATURA KULLANICI Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü

SU KALİTESİNİN KORUNMASI ÇALIŞMALARI

Su Kalitesi Yönetiminde Havza Temelinde Planlı Dönem Atıksu Arıtımı Eylem Planı, Havza Koruma Eylem Planları, Nehir Havzası Yönetim Planlarını hazırlayarak Su Kirliliği ile daha etkili mücadele ediyoruz. Büyük Menderes Nehir Havzası Yönetim Planı Akarçay Havza Koruma Eylem Planı 25 25

Atıksu Arıtımı Eylem Planı ile daha etkin olarak kontrol altına alınması hedeflenmektedir. 25 Nehir Havzasında kirlilik durumu, baskı ve etkiler, içme suyu, sulama ve korunan alanlar da dikkate alınarak havza önceliklendirilmesi yapılmıştır. Kısa, orta ve uzun vadede hedeflerimiz belirlenmiştir.

Su Kalitesi Yönetiminde Havzayı Esas Alan Çözümler Bakanlığımızca su kaynaklarının korunması gayesi ile; 15 adet Havza Koruma Eylem Planı tamamlanmış, 10 adet HKEP çalışmasına 2011 yılı içerisinde başlanılması planlanmaktadır. HKEP hazırlanan havzalarda su kalitesi genellikle 4.sınıf çıkmaktadır. 2011 yılında havza bazında su kaynaklarının izlenilmesine başlanılması planlanmaktadır.

Su Kalitesi Yönetiminde Havzayı Esas Alan Çözümler Havza Koruma Eylem Planlarını AB Su Kalitesi hedefleri (SÇD) kapsamında geliştiriyoruz 28 Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü 28

AB Sürecinde yapılan ve planlanan Çalışmalar Su Çerçeve Direktifi, tüm su kütleleri için iyi su statüsüne ulaşma hedefini önlerine koymalarını gerektirmektedir. İyi su statüsü hem ‘iyi ekolojik statü’ hem de ‘iyi kimyasal statü’ anlamına gelmektedir. Su Çerçeve Direktifinin uygulanması için B.menderes Havzasında bir çalışma tamamlanmıştır. Nehir Havzası Yönetim Planı hazırlanmıştır. HKEP’ları 2015 yılından sonra NHYP’na dönüştürülecektir. Kirliliğin kontrolü havza bazında yapılacak olup, havzada hedeflenen iyi su kalitesine ulaşmak için “Kirlilik Azaltma Programları” uygulanacaktır.

İYİ SU KALİTESİNE ULAŞMAK İÇİN NE YAPMALI ?

İnsan ve Çevre Sağlığının Korunmasında Atıksu Kirliliğinin Kaynağında Önlenmesi önemlidir. Su kirliliğinin azaltılmasındaki temel politikamız; minimum atıksu deşarj yöntemlerin kullanılması ve “kirliliğin kaynağında önlenmesidir. Bu nedenle; Çevreye duyarlı olmak, Su kullanımını azaltmak, Temiz üretim teknolojilerini uygulamak, Mevzuata uygun arıtmayı sağlamak, Arıtılan atık suyu yeniden kullanmak,

Endüstride Yeniden Kullanım İyi su kalitesine ulaşmak için; Temiz üretime geçmek Su kullanımını azaltmak, Proses içinde kullanılan suların geri döndürülmesi, Proseste oluşan atıksular ın ileri arıtmaya tabi tutularak geri kullanılması,

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Türkiyenin su kaynakları yaygın kanaatin aksine bol değildir. Su kalitesi yönetiminde havza bazlı planlama yapılmalıdır. Gelecekte suyun miktarı kadar kalitesi de önemli olacaktır. Kirliliğin kaynağında azaltılması gerekmektedir. Arıtılmış atıksuların yeniden kullanılması

TEŞEKKÜRLER