Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Betimleme Yöntemi

Plan Tarihçe Betimleme yönteminin aşamaları Veri toplama teknikleri Betimleme araştırmalarında etik Konuyla ilgili temel terimler

Araştırma Yöntemleri Nicel yöntemler Nitel yöntemler Karma yöntemler Deneysel yöntem Betimleme yöntemi İçerik analizi Yöneylem araştırması . . . Nitel yöntemler Alan araştırmaları Örnek olaylar Etnografik araştırmalar Anlatıma dayalı araştırmalar . . . Karma yöntemler

Betimleme Yöntemi

Tarihçe “Survey”, “surveillance”, “sürveyan” (gözetmen, gözetici) İlk nüfus sayımları “Vebadan sonra Allah Musa’ya ve Harun’un oğlu rahip İlyas’a ‘Yirmi yaşından yukarı olan İsrail halkının bütün topluluklarının nüfus sayımını yapın’”. (İncil, Eski Ahit, 26: 1-2) Domesday Book, 1085, İngiltere Toplumsal survey’lerden modern nicel betimleme araştırmalarına 1950 sonrası örgütlerin, veri işleme ve depolama araçlarının (bilgisayarlar) gelişmesiyle birlikte survey’ler saygın ve bilimsel bir yöntem haline geldi Ölçekler, endeksler, istatistiksel örneklem teknikleri geliştirildi Survey’ler uygulamalı alanlara kaymaya başladı (ör., pazar araştırmaları) Kaynak: Babbie, 2007, s. 244+

Betimleme Yöntemine Uygun Araştırma Türleri Keşfedici Tanımlayıcı Açıklayıcı

Betimleme Yöntemine Uygun Araştırma Soruları Davranış Dişlerinizi ne kadar sık fırçalıyorsunuz? Geçen seçimde oy kullandınız mı? En son ne zaman bir yakınınızı ziyaret ettiniz? Tutum/İnanç/Görüşler Sizce vali ne tür bir iş yapar? Sizin olmadığınız zaman insanlar sizce hakkınızda olumsuz şeyler söylerler mi? Bugünlerde ülkemizin en önemli sorunu sizce nedir? Özellikler Medeni durumunuz (evli, bekar, boşanmış, dul)? Sendikaya üye misiniz? Yaşınız kaç? Beklentiler Önümüzdeki 12 içinde araba almayı düşünüyor musunuz? Sizce şehrin nüfusu artar mı, azalır mı, yoksa aynı mı kalır? Öz sınıflandırma Kendinizi nasıl sınıflandırırsınız? Liberal, ılımlı, tutucu? Ailenizi hangi sosyal sınıfa koyarsınız? Çok dindar ya da dinsiz misiniz? Bilgi Son seçimde belediye başkanı kim seçildi? Bu ülkede Karl Marx’ın Komünist Manifesto’su yasak mıdır? Kaynak: Neuman, 2007, s. 273

Betimleme Araştırması Sürecinde Adımlar Denenceleri geliştir; Betimleme türüne (posta, telefon, vs.) karar ver; Soruları hazırla; Yanıt kategorilerini oluştur; Sayfa düzenini tasarla 2. Adım Verilerin nasıl kaydedileceği planla; Pilot test yap 3. Adım Hedef evrene karar ver; Örneklem çerçevesini bul; Örneklem büyüklüğüne karar ver; Örneklem seç 4. Adım Denekleri bul; Görüşmeleri yap; Verileri dikkatle kaydet 5. Adım Verileri bilgisayara gir; Tüm verileri kontrol et; İstatistik testleri yap 6. Adım Araştırma raporunda yöntem ve bulguları tanımla; Bulguları başkalarının eleştiri ve değerlendirmelerine sun Kaynak: Neuman, 2007, s. 277

Soru Sorma İlkeleri Uygun soru formları seçilmeli Sorular açık ve anlaşılır olmalı Bir soruda iki ayrı şey hakkında bilgi toplamaya çalışılmamalı Cevap verenler ehil (kompetan) olmalı Cevap verenler istekli olmalı Sorular ilgili olmalı Sorular kısa olmalı Olumsuz sorulardan kaçınılmalı Önyargılı sorulardan ve terimlerden kaçınılmalı Kaynak: Neuman, 2007, s. 280 SB5002

Açık Uçlu / Kapalı Uçlu Sorular Açık uçlu sorular Cevaplayıcının soruya kendi cevabını vermesi “Mesleğiniz nedir?” ___________________ Kodlanması daha zor Kapalı uçlu sorular Cevaplayıcının araştırmacının sağladığı cevaplar arasından seçme yapması “Mesleğiniz nedir?” O İşçi O Memur O Öğretmen O Mühendis O Diğer (Açıklayınız) ____________ Seçenekler birbirini tamamen dışlamalı (memur/öğretmen) Denekler fazla düşünmeden seçeneklerden birini seçebilirler

Duyarlı Konulardaki Sorular Konu Rahatsız olanların yüzdesi Mastürbasyon 56 Seks 42 Uyuşturucu kullanımı 42 Sakinleştirici kullanımı 31 Sarhoş olma 29 Gelir 12 Kumar 10 Kaynak: Neuman, 2007, s. 283

Yanıtların Kalitesi Eksik Abartılı Yanlış Toplumsal arzu edilirlik önyargısı Bilgi soruları

Anket Hazırlama İlkeleri Her satıra bir soru sorulmalı Gerektiğinde şartlı sorular sorulmalı Matris soruları kolayca yanıtlanabilecek şekilde biçimlendirilmeli Soruların sıralanmasıyla ilgili hususlara dikkat edilmeli Anketi yanıtlayanlar için yönerge hazırlanmalı Ön test yapılmalı

Anketlerin Dağıtımı ve Dönüşlerin İzlenmesi Posta yoluyla Kapı kapı gezerek Web aracılığıyla Dönüşlerin izlenmesi Anımsatma mektupları

Kabul Edilebilir Yanıt Verme Oranları %50 - analiz ve rapor için uygun %60 - iyi %70 – çok iyi Ama bu oranlara ulaşmak çok zor Yanıt verme oranlarının yüksek olması bulguların güvenilirliğiyle yakından ilgili

Görüşme İlkeleri Görüşmecinin rolü Görüşmecinin giyimi (deneklere benzemeli) Görüşmecinin cinsiyeti, ırkı, vs. (bazı sorulara verilen yanıtları etkileyebilir) Görüşmeye önceden hazırlanma ve sorulara aşina olmak Soruları aynen yazıldığı gibi sormak Yanıtları aynen kaydetmek Yanıt almak için gerektiğinde denekleri teşvik etmek

Görüşme İçin Hazırlanma Genel ilkelerin ve süreçler tartışılmalı Zor ya da karmaşık durumların nasıl halledileceği tanımlanmalı Gösteri amaçlı görüşmeler yapılmalı “Gerçek” görüşmeler yapılmalı

Telefon Anketleri Avantajları: Para ve zaman Veri toplamada denetim Dezavantajları: Gerçekte reklam kampanyaları

Yeni Teknolojiler ve Betimleme Araştırması Bilgisayar yardımıyla yapılan kişisel görüşmeler Bilgisayar yardımıyla yapılan görüşmeler Bilgisayara dayalı anketler Web anketleri Dokunmatik veri girişi Ses tanıma

Toplanan Verilerin Kodlanması I “Mesleğiniz nedir?” Analizi kolaylaştırmak için gruplamak gerekli (işçi, memur, yönetici, vs.) Kod kategorileri hem tüm meslek gruplarını kapsamalı, hem de birbirini dışlamalıdır “Siyasi görüşünüz: 1 2 3 4 5 Liberal Ilımlı Muhafazakar Bilmiyorum Cevap yok” “Kütüphaneyi kullanma sıklığı: 1 2 3 4 5 6 Yılda 1 Ayda bir Haftada bir Her gün Bilmiyorum Cevap yok

Toplanan Verilerin Kodlanması II Veri giriş seçenekleri Anket formlarını SPSS’e aktarmak Cevapları kodlamak Doğrudan veri girişi yapmak Görüşmecilerin verileri kendilerinin girmelerini sağlamak Optik okuyucu kullanmak Veri temizleme 1 Erkek 2 Kadın 0 Cevap yok (Eğer “7” işaretlendiyse hatalı= “Kaç çocuk doğurdunuz?” (Yanıtlayan kadınsa tamam. Erkekse elenecek) Kategorileri birleştirme (“Çok liberal” “Liberal” “Az liberal” seçeneğini işaretleyenler “Liberal” olarak birleştirilebilir) “Bilmiyorum” cevaplarını çıkararak hesaplama

İkincil Analiz Bir araştırmacı tarafından toplanan ve işlenen verilerin başka bir araştırmacı tarafından genellikle farklı bir amaçla analiz edilmesine dayanan araştırma türü Ucuz veri toplama yöntemi Geçerlik sorunu Araştırma soruları aynı olmayacağından bir araştırma için toplanan veriler nadiren bir başka araştırma sorusu için de kullanılabilir

Betimleme Araştırması Örneği Z.B. Gölge, M.F. Yavuz, S. Müderrisoğlu ve M.S. Yavuz, Turkish university students’ attitudes towards rape. Sex Roles, 49, 6, 653-661.

Denenceler Kadınlar erkeklere oranla tecavüze uğrayana daha az, mütecavize daha çok sorumluluk yüklerler ve tecavüzü erkeklerden daha ciddi bir suç olarak görürler “Erkeksi” cinsiyet rollerine sahip olan kadınlar ve erkekler tecavüze uğrayana daha çok, mütecavize daha az sorumluluk yüklerler ve tecavüze daha hoşgörüyle yaklaşırlar Hem kadınlar hem erkekler birlikte çıktığı kişi tarafından tecavüz edilene daha çok, mütecavize daha az sorumluluk yüklerler

Denekler İstanbul’da yerleşik üniversite öğrencileri arasından rastgele seçilen 800 öğrenci (432’si kadın, 368’i erkek)

Veri Toplama Araçları Üç tecavüz senaryosu Sorular Likert ölçeği Birlikte çıktığı kişi tarafından tecavüz edilen kadın senaryosu Bir yabancı tarafından tecavüz edilen kapalı giyinmiş kadın senaryosu Bir yabancı tarafından tecavüz edilen, “liberal” giyinmiş kadın senaryosu Sorular Deneklere tecavüze uğrayanın ve mütecavizin sorumlulukları, polise haber verilip verilmemesi, olayın suç olarak görülüp görülmemesi ve her senaryo için verilmesi gereken ceza hakkındaki görüşleri sorulmuş Likert ölçeği Sorumluluk: 1: Sorumlu değil 5: Tamamen sorumlu Ceza: 1: Para cezası; 2: 1-7 yıl hapis; 3: 8-15 yıl hapis; 4: 16-20 yıl hapis; 5: 20+ yıl hapis; 6: Hadım edilsin Bem Cinsiyet Rolü Envanteri

Bazı Bulgular Erkekler kadınlardan daha çok tecavüze uğrayanı sorumlu tutuyorlar Kadın ve erkeklerin neredeyse tamamı bir yabancı tarafından tecavüzü hoşgörmüyorlar ama kadınların %12’si, erkeklerin %23’ü flört tecavüzünü suç olarak görmüyorlar!

Betimleme Araştırmalarında Etik Gizlilik Gönüllü katılım Betimleme araştırması kisvesi altında başkalarını yönlendirme Sonuçların kötüye kullanımı Medyanın haber yaptığı betimleme araştırmasıyla ilgili detaylı bilgi vermemesi Kalite kontrol standartlarının olmaması Kaynak: Neuman, 2006, s. 313-314

Betimleme Araştırmasının Güçlü Yönleri Büyük bir kitlenin (evren) özelliklerini tanımlamada yararlı Büyük örneklemler seçilebilir Toplanan veriler standart (tüm denekler aynı soruları yanıtlıyor) Esnek – bir konuda birçok soru sorulabilir Güvenilirliği yüksek Farklı ölçümlerin tutarlı sonuçlar vermesi

Betimleme Araştırmasının Zayıf Yönleri Nadiren toplumsal yaşam bağlamında gerçekleştirilir Bazı yönlerden esnek değil Yapay Geçerliği zayıf Ölçümlerin araştırılan kavramın gerçek anlamını her zaman yansıtmaması

Temel Terimler

Denek Anket/görüşme sorularına yanıt vererek analiz için veri sağlayan kişi Anket Analiz için yararlı olacak bilgi toplamak için tasarlanmış enstruman

Önyargı Deneklerin soruları belli bir şekilde yanıtlamasına yol açan sorular Şartlı soru Bazı sorulara verilen yanıtlara bağlı olarak sadece belli deneklerin yanıtlaması istenen soru

Yanıt oranı Denek sayısının örnekleme seçilen kişi sayısına oranı Görüşme Görüşmecinin deneklere sorular sormasına dayanan veri toplama tekniği

Teşvik Deneklerden daha ayrıntılı yanıt istemek İkincil analiz Daha önce yapılan bir araştırma için toplanan ve kullanılan verilerin farklı bir araştırma sorusunu yanıtlamak için kullanılması

Özet Nicel bir yöntem olarak betimleme Betimleme yöntemine uygun araştırma türleri Betimleme araştırması sürecinde adımlar Betimleme araştırmalarında etik Betimleme araştırmasının güçlü ve zayıf yönleri