1 T.C. Yükseköğretim Kurulu BOLOGNA UZMANLARI ULUSAL TAKIMI PROJESİ Balıkesir Üniversitesi Ziyareti Mayıs 2009 Prof. Dr. Süheyda Atalay Prof. Dr. Miraç Akçay

22 Avrupa Düzeyinde 29 Ülkenin Eğitim Bakanları tarafından 19 Haziran 1999 tarihinde Bologna Deklerasyonu ile başlatılan ve 2010 yılında tamamlanması öngörülen Avrupa ülkelerinin yükseköğretim yapılanmasıdır. Günümüzde sürece dahil olan ülkelerin sayısı 46’dır. HEDEFLERİ: (2010 yılına kadar) rekabet gücü yüksek ve bilgi temelli bir Avrupa ekonomisi oluşturmak için: öğrenci, öğretim elemanı ve yönetsel kadro hareketliliği yüksek, ulusal eğitim alanları birbiri ile karşılaştırılabilir, ulus ötesi eğitim boyutlarını dikkate alan, öğretim ve araştırma etkinliklerini birbiri ile çok iyi ilişkilendirmiş ve tüm süreci iç ve dış paydaş katılımı ile sürekli denetleyen ve izleyen Avrupa Yüksek Öğretim (EHEA-AYA) ve Avrupa Araştırma Alanlarını (ERA) oluşturmak BOLOGNA SÜRECİ

333 BOLOGNA SÜRECİ NASIL İŞLEMEKTEDİR? Uluslararası Düzey Bakanlar Konferansı (iki yılda bir kez toplanır) Bologna İzleme Grubu (BFUG) BFUG Yürütme Kurulu BFUG Çalışma Grupları Bologna Durum Değerlendirmesi (Stocktaking) Çalışma Grubu Bologna Yeterlilikler Çerçeveleri Çalışma Grubu Sosyal Boyut Çalışma Grubu, vb. Bologna Seminerleri Ulusal Düzey: YÖK, Ulusal Ajans ve Bologna Uzmanları Türkiye Ulusal Takımı Kurumsal Düzey: Yükseköğretim Kurumları, BEK (Bologna Eşgüdüm Komisyonu)

44 BOLOGNA SÜRECİ Tarihçe Bologna Deklarasyonu, 1999 (29 ülke) Prag Bildirgesi, 2001 (32 ülke, Türkiye’nin katılımı) Berlin Bildirgesi, 2003 Bergen Bildirgesi, 2005 Londra Bildirgesi, 2007 (46 ülke) Leuven, 2009

55 YÜKSEKÖĞRETİM YETERLİLİKLERİ AVRUPA KREDİ TRANSFER SİSTEMİ (AKTS) VE AKADEMİK TANINMA YÜKSEKÖĞRETİMDE KALİTE GÜVENCESİ ÖĞRENCİLER VE SOSYAL BOYUT BOLOGNA SÜRECİ FAALİYETLERİ KAPSAMINDA YER ALAN KONULAR

6 BOLOGNA SÜRECİ ÇALIŞMA KONULARI 1. Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi 2/3 kademeli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi Kademeler arası geçiş Ulusal yeterlilikler Çerçevesi 2. Kalite güvencesi Avrupa ilke ve standartları ile uyumlu Ulusal Kalite Güvence Sistemi Öğrenci Katılımı Uluslararası Katılım 3. Diplomaların ve öğrenim sürelerinin tanınması Diploma eki (DS: Diploma Supplement) Lizbon Tanıma Sözleşmesi AKTS (ECTS: European Credit Transfer System) 4. Yaşam Boyu Öğrenme Tecrübeye dayalı yeterliliklerin tanınması 5. Ortak Dereceler Ortak derecelerin oluşturulması ve tanınması Bologna 1999 Leuven 2009

7  Yeterlilik bir yükseköğretim kademesini başarı ile tamamlayan bir kişinin neleri bileceğinin, neleri yapabileceğinin ve nelere yetkin olacağının tanımıdır.  Yeterlilikler çerçevesi bunları organize eden ve sınıflandıran yapıdır.  Yeterliliklerin kazanılma derecesi, her ders/modül esnasında ve sonunda uygun ve nesnel yöntemlerle “öğrenme çıktıları” olarak ölçülür. Yükseköğretim Kademeleri: Ön lisans, lisans, yüksek lisans, doktora YETERLİLİKLER VE YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ

8  Yükseköğretim sistemleri arasında uluslar arası ilişkilendirmeyi sağlamak (saydamlık)  Yükseköğretim sistemlerinin birbirini tanımasını kolaylaştırmak (tanınma)  Öğrenenlerin ve mezunların hareketliliğini artırmak (hareketlilik) AVRUPA YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ

9 1. Avrupa Yükseköğretim Alanı için Yeterlilikler Çerçevesi (The overarching framework for qualifications of the EHEA) “QF - EHEA”: Bologna Süreci-Bergen Kararı 2. Yaşam Boyu Öğrenim için Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (European Qualifications Framework for Lifelong Learning) “EQF-LLL”: Avrupa Birliği Tavsiye Kararı (22 Nisan 2008 AP ve AB Konseyi Başkanları imzası) 2010’da ulusal yeterliliklerin, 2012’de sertifika ve diplomaların EQF’e uyumu kararı İki çerçevenin yaklaşımı benzerdir. AVRUPA YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ (Şemsiye Çerçeve)

10 EQF Kademe 1 EQF Kademe 2 EQF Kademe 3 EQF Kademe 4 EQF Kademe 5 EQF Kademe 6 EQF Kademe 7 EQF Kademe 8 Kısa Kademe (Önlisans) Birinci Kademe (Lisans) İkinci Kademe (Yüksek Lisans) Üçüncü Kademe (Doktora) QF-EHEA EQF-LLL AVRUPA YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ veya veya120 ??? Yükseköğretim Kademeleri İlk Ve Orta Öğretim Kademeleri AKTS Yaşam Boyu Öğrenmede Anahtar Yeterlilikler Kazanılması gereken yeterlilikleri genel olarak tanımlayan Dublin Tanımlayıcıları

11 Bologna Süreci Ülkelerinin Görevi: Kendi ulusal ve sektörel gereksinimlerine göre, ama karşılaştırılabilir ve tanınabilir yeterliliklere sahip yükseköğretim mezunları için Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (EQF) ile uyumlu Ulusal Yeterlilikler Çerçeveleri (NQF) oluşturmak NQF 1 NQF 2 NQF 3 NQF 4 NQF 5 NQF 6 NQF 7 NQF 8 … EQF

12 ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ NEDİR? Ülkelerin toplumsal, kültürel ve ekonomik gerçeklerine en yakın tanımları ve yaklaşımları içeren, Yükseköğretim kurumları tarafından kabul gören ve uygulanabilen, Ulusal ve Uluslararası paydaşlarca tanınan ve ilişkilendirilebilen bir sınıflandırma sistemidir.

13 NEDEN ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ?  Uluslararası alanda o ülkenin yüksek öğretim sisteminin  şeffaflığı  tanınması  öğrenenler ve mezunlarının hareketliliği için bir araçtır.  Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi, o ülke yükseköğretim kurumlarının uluslararası çekiciliğini artıracaktır.

14 1.Başlangıç için karar verme (Ulusal otorite, YÖK) 2.Sürecin planlanması ve organizasyonu (Komisyon, Çalışma grubunun oluşturulması, ilgili paydaşların belirlenmesi vb.) (YÖK, Komisyon, Çalışma Grubu) 3.Sürecin tasarımı (Kademeler, Kademelerin Tanımlanması, Verilen Dereceler ve Profiller) (Komisyon, Çalışma Grubu) 4.Taslak metnin hazırlanması (Komisyon, Çalışma Grubu): Kasım Metnin paydaşlar tarafından Ulusal düzeyde tartışılması ve kabulü (Komisyon, Çalışma Grubu) Aralık Ulusal otorite tarafından çerçevenin onaylanması ve ilgili yasal düzenlemelerin yapılması (Kanun, yönetmelik) (YÖK) Mart Ulusal otorite tarafından idari düzenlemeler (Yükseköğretim Kurumları, Kalite Ajansları ve Diğer İlgili kuruluşlar) (YÖK) Mayıs 2009 ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ HAZIRLAMA SÜRECİ TAKVİMİ

15 8.Sektörel yeterliliklerin belirlenmesi (İlgili akademik birimler ve sektör paydaşları) (Komisyon, Çalışma Grubu): Aralık Çerçevenin seçilecek kurum, bölüm ve program düzeyinde pilot ölçekte uygulanması ve ders programlarının öğrenim çıktılarına dayalı olarak güncellenmesi (YÖK, Komisyon, Çalışma Grubu): Aralık Çerçevenin tüm yükseköğretim kurumlarında, bölüm ve program düzeyinde uygulanması ve ders programlarının öğrenim çıktılarına dayalı olarak güncellenmesi (YÖK, Komisyon, Çalışma Grubu): Aralık Yeterliliklerin, Ulusal Yeterlilikler çerçevesine Ulusal Kalite Güvencesi Sistemi (Akreditasyon, Değerlendirme) ile dahil edilmesi (YÖK, Komisyon, Çalışma Grubu): Aralık ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ HAZIRLAMA SÜRECİ TAKVİMİ

16 Avrupa Yükseköğretim Alanı için Yeterlilikler Çerçevesi Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi Sektörel Yeterlilikler Program Çıktıları Öğrenme Çıktıları Yetkinlikler YETERLİLİKLER, PROGRAM VE ÖĞRENME ÇIKTILARI

17 ÖĞRENİM SÜRELERİNİN VE DİPLOMALARIN TANINMASI Bologna Süreci ve Akademik Tanınma  Yurt dışındaki başka bir eğitim kurumunda alınan eğitimin (sınav ve/veya diğer değerlendirme şekillerini de dahil ederek) kendi kurumunda (birbirine yakın) bir öğrenim süresi ile yer değiştirilmesidir.  Lizbon Sözleşmesi hareketlilik programlarına katılan öğrencilere başka bir ülkede kazandıkları kredilerin ve niteliklerin dönem kaybetmeden kendi ülkelerinde tanınmasına olanak sağlaması açısından önemli bir kilometre taşı oluşturmaktadır.

18 ÖĞRENİM SÜRELERİNİN VE DİPLOMALARIN TANINMASI Lizbon Tanıma Sözleşmesi 1997 yılında hazırlanan Avrupa Konseyi ve UNESCO ortak sözleşmesine imza atan ülke sayısı 47’dir. Türkiye’de 1 Mart 2007 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. Sözleşmede yer alan tanıma konularından bazıları:  Yükseköğretime kabulü sağlayan niteliklerin tanınması, (Türkiye bu hususta çekince koymuş ve formal olmayan yani resmi eğitim kurumlarında alınmayan eğitimin başvuruyu engelleyeceğini belirtmiştir)  Bir başka ülkede yüksek öğretimde geçirilen eğitim sürelerinin tanınması,  Yükseköğretim yeterliliklerinin tanınması,  İki veya daha fazla ülkede yürütülen ortak derecelerin tanınması.

19 TANIMA ARAÇLARI  AKTS (Avrupa Kredi Transfer Sistemi) ECTS (European Credit Transfer System)  Diploma Eki  Europass (Çerçeve Doküman)

20 Kredi Aktarım ve Biriktirme Sistemi Başlangıçta öğrencilerin çeşitli yükseköğretim kurumlarından almış oldukları eğitimlerin, Avrupa’daki diğer yüksek öğretim kurumları tarafından da tanınması ile ilgili sorunlara çözüm getirmek üzere kredi aktarım sistemi olarak geliştirilmesine karşın, aynı ülkenin yüksek öğretim kurumları arasında da kredi biriktirme sistemi olarak uygulanmaktadır. AKTS / ECTS

21 Bir dersin veya modülün hedeflenen öğrenme çıktılarını kazandırmak amacıyla planlanan öğrenim aktivitelerini başarıyla tamamlamak için gerekli zamanı temel alarak belirlenen iş yükü (student workload) ne dayanan kredi sistemidir. AKTS / ECTS KREDİSİ NEDİR? Girdi temelli eğitim sistemi Çıktı temelli eğitim sistemi AKTS/ECTS KREDİSİ NEDİR?

22 AKTS/ECTS KREDİSİ NEDİR?  Dersin Türü: teorik ders, seminer, uygulama, pratik, tutorial, laboratuvar, kişisel çalışma, staj, arazi çalışması vs  Öğrenim Aktivitelerinin Türü: derslere katılım, ödev yapma, seminer hazırlama, laboratuvarda çalışma, kitap ve paper okuma, kritik etme vs  Değerlendirme Türü: sözlü veya yazılı sınav, sözlü sunum, yazılı rapor sunumu, test, dosya hazırlanması, staj raporu, arazi çalışması raporu, tez hazırlanması vs

23 AKTS/ECTS KREDİLERİNİN BELİRLENMESİ Kredinin belirlenmesi Öğrencinin ne kadarlık çalışmasını gerektirir (Student Workload)

24 AKTS KREDİSİ NEDİR? Bir akademik yılda 60 ECTS saat/yıl 5x8=40 saat/hafta 1500/40 – 1800/40 (37,5 – 45 hafta/yıl) 1 ECTS = çalışma saati

25 DİPLOMA EKİ  Alınan derecenin rahatça anlaşılabilmesi için diplomaya ek olarak verilen bir belgedir  Özgeçmiş değil  Sadece Transcript değil

26 HAYAT BOYU ÖĞRENME (LLL, LifeLong Learning) ECTS Aynı Zamanda Kredi Biriktirme Sistemi Olabilir mi?  Eğitim-Öğretim Kurumlarında Öğrenme(Formal)  Esnek Öğrenme (Bireyin resmi öğretim kurumları dışında herhangi bir yolla almış olduğu eğitim)  Sertifikalandırılmış (Prior Learning) Informal  İş tecrübesine dayanan sertifikalandırılmamış (Experiental Learning) Nonformal

27 Yeterlilikler Çerçevesi Kalite Güvencesi Eğitim Planı Tasarlama Öğrenme Çıktıları Öğrenci iş yükü Tanınma Öğrenme çıktıları Öğrenci iş yükü Kademelerin karşılaştırılabilirliği (I, II, III) Ortak dereceler APEL Transfer ve Biriktirme için AKTS(ECTS) Özet olarak Bologna Süreci

28 SONUÇ  Öğrenci Merkezli Eğitim son yıllarda Bologna Sürecinde ortaya çıkan en önemli gelişmelerden birisidir.  Üniversitelerin, oluşturulacak Ulusal Yeterlilikler çerçevesi ve Sektörel Yeterliliklere göre tüm programları için “program çıktıları”nı tanımlamaları gerekmektedir.  Bunun için her bir ders için “öğrenme çıktıları” belirlenmelidir.

29 AKTS YAKLAŞIM DEĞİŞİKLİĞİ GEREKTİRİR  AKTS Öğrenci Merkezli Eğitimin temel yapı taşı  AKTS, Öğrenme Çıktıları ve İş Yükü  AKTS ulusal ve sektörel yeterliliklerin tasarımında hayati bir önem taşımaktadır.  AKTS yüksek öğretim kurumlarında standart ve kılavuz hazırlıklarının hayata geçirilmesinde çok önemli bir rol oynamaktadır.  Ve en önemlisi AKTS program tasarımında bir araç olarak düşünülmelidir.

30 NE YAPILMALI? Öğrenme Çıktılarına dayanan (Öğrenci Merkezli Eğitim) için;  Eğitim-Öğretim Programlarının gözden geçirilmesi,  Sürekli kalite iyileştirme mekanizmalarının kurulması.

31 Başlangıç Noktası: Kalite Geliştirme Süreçlerini Eğitim-Öğretim Süreçlerine Odaklama 10

32 Öğrenme Ortamlarının Uygunluğu ve Yeterliliği –Sınıf, laboratuvar, staj ve uygulama olanakları; teknolojik alt yapı, iletişim ve bilgi sistemleri Öğrenme Süreçlerinin Kalite Güvencesi –Öğrencinin ders başlamadan dersi tanıması; her derste neyi, ne zaman ve nasıl öğreneceğini ve başarısının nasıl ölçüleceğini bilmesi (Ders Tanımlama Formu, Ders Planı) –Öğrenme süreçlerinin sürekli iyileştirilmesi için öğrencilerin öğretim elemanını ve dersi değerlendirmeleri (Öğrenci Anketleri) Öğretim Elemanının Kalite Güvencesi –Pedagojik yetkinlik (öğretme biçimi; iletişim, anlatma/anlama ve öğretme becerileri) –Kendini geliştirmeye ve kapasite geliştirmeye yatkınlık Kalite Güvencesi Başlangıç Noktası: Kalite Geliştirme Süreçlerini Eğitim- Öğretim Süreçlerine Odaklama

33 RenkAçıklama 5 Mükemmel Performans 4 Çok iyi Performans 3 İyi Performans 2 Gelişme var 1 Gelişme az ÜLKELERİN BOLOGNA SÜRECİ DURUM DEĞERLENDİRME RAPORU BERGEN 2005 – LONDRA 2007

34 KALİTE GÜVENCESİ ORTA (2.00)ÇOK İYİ (4.00) AYA ile uyumlu Ulusal Kalite SistemiORTA (2)MÜKEMMEL (5) Kullanılan Ölçütler ve Dış Değerl. SistemiORTA (2)ÇOK İYİ (4) Öğrencilerin KatılımıORTA (2)ÇOK İYİ (4) Uluslararası KatılımORTA (2)İYİ (3) DERECE SİSTEMİMÜKEMMEL (4.67)ÇOK İYİ (4.33) İkili Sistemin Uygulama DüzeyiMÜKEMMEL (5) 1 den 2’ ye GeçişÇOK İYİ (4)MÜKEMMEL (5) İkili Sistemdeki Öğrenci OranıMÜKEMMEL (5)- Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi-İYİ (3) DİPLOMA VE EĞT. SÜRELERİNİN DENKLİĞİÇOK İYİ (3.67)ÇOK İYİ (4.33) Diploma EkiÇOK İYİ (4) Lizbon KonvansiyonuİYİ (3)ÇOK İYİ (4) ECTSÇOK İYİ (4)MÜKEMMEL (5) YAŞAM BOYU ÖĞRENMEİYİ (3.00) Önceki Öğrenim Denkliği-İYİ (3) ORTAK DERECELERMÜKEMMEL (5.00) Ortak derecelerin Oluşturulması ve Denkliği-MÜKEMMEL (5) GENELİYİ (3,45)ÇOK İYİ (4.13) BERGEN (2005)LONDRA (2007) TÜRKİYE’NİN BOLOGNA KARNESİ

35 BOLOGNA KARNESİ-2009 DERECE SİSTEMİNİN UYGULANMASI 1. İkili sistemin uygulama düzeyi 5 2. Bir sonraki dereceye geçiş 5 3. Ulusal Yeterlikler Çerçevesi Uygulamaları 3 AYA’DA KALİTE GÜVENCESİ İÇİN STANDARTLAR VE KILAVUZ İLKELERİNİN ULUSAL DÜZEYDE UYGULANMASI 4.Dış Kalite Güvencesi Sistemi Gelişmelerindeki Durum 3 5. Kalite Güvencesinde Öğrenci Katılımı 5 6. Kalite Güvencesinde Uluslararası Katılım 4 TANIMA 7. Diploma Eki Uygulaması 4 8. Lizbon Tanıma Sözleşmesinin Uygulanması 5 9. ECTS Uygulamaları Önceki Öğrenimin Tanınması 1

36 İlginiz için teşekkür ederim..