YÖNETİM VE ORGANİZASYON

Bölüm 4: Organizasyon Organizasyon, işletmenin amaçlarına erişebilmesi için hangi işlevleri yapması gerektiğine ve bu işlevleri yapacak kısımların birbirleriyle ahenkli çalışacak şekilde oluşturulmasına, bu organlarda çalıştırılmak üzere gerekli olan beşeri ve maddi sermaye unsurlarının tedariki ve uyumlu hale getirilmesine ilişkin süreçlerden oluşmaktadır.

Organizasyon sürecinde, işletme yapılacak işleri belirler, bu işleri kendi içinde benzerlik durumuna göre gruplar, gruplanan işleri görecek sayı ve nitelikte personeli işe alır, bunların görev, yetki ve sorumlulukları ile örgütsel ilişkileri düzenlemek için çabalar.

Organizasyon Yapılarını Belirleyen Unsurlar Amaç: Ulaşılmak istenen amaçların ve bu amaçlara ulaştıracak faaliyetlerin niteliğine göre organizasyon yapısı değişik olacaktır. İşbölümü ve uzmanlık derecesi: Organizasyonda her şahıs belirli bazı işleri yerine getirmek üzere görevlendirilmelidir. Bu unsur işlerin dizaynı ile ilgilidir.

Formalleşme derecesi: Formalleşme derecesi bir organizasyonda işler görülürken belirli spesifik ilke ve yöntemlerin izlenmesi konusuna verilen ağırlığı ifade eder. Neyin, ne zaman, nerede, nasıl ve kim tarafından yapılacağı önceden ayrıntılı olarak belirlenmiş ve bunlara uyulması zorunlu hale getirilmiş ise formalleşme derecesi yüksek olacaktır.

Kontrol alanı: Organizasyonda bir üste kaç sayıda ast bağlanacağı ile ilgilidir. Organizasyondaki kademe sayısı: Kontrol alanı ile ilişkili olan bu faktör organizasyonun basık veya sivri olması ile sonuçlanacaktır.

Merkezileşme derecesi: Organizasyonda karar verme yetkisinin kademeler arası dağıtımı ile ilgilidir. Eğer yetki alt kademelere doğru kaydırılırsa ademi-merkezi, eğer karar yetkisi üst kademelerde toplanırsa merkezi bir organizasyondan söz edilir.

Çapraşıklık derecesi: Çapraşıklık, organizasyonun dikey, yatay ve coğrafi olarak yayılma derecesini ifade eder. Departmanlaşma: İşbölümü ve uzmanlaşma derecesine göre, belirli görevler bir araya getirilerek işler, belirli işler bir araya getirilerek pozisyonlar ve belirli pozisyonlar bir araya getirilerek departmanlar oluşturulacaktır.

Emir-Komuta ve Kurmay Organlarının Oluşturulması: Bir organizasyonda emir-komuta organı olarak görev yapacak birimler ile kurmay organ olarak görev yapacak birimlerin ve aralarındaki ilişkilerin belirlenmesi, organizasyon dizaynında önemli bir konudur.

Komite ve Gruplar: Organizasyonlarda bazen çeşitli konularda komitelerden ve formal olarak oluşturulan gruplardan yararlanılır. Bu tür birimler karar verme yetkisini kullanabileceği gibi yöneticiye yardımcı olma gibi görevler de yapabilirler.

İletişim Kanalları ve Şekli: Bazı organizasyonlarda haberleşme ilişkileri dikey olarak işlemesine karşılık, bazılarında dikey, yatay ve köşelemesine haberleşme ilişkisi mevcuttur.

Organizasyonda Bölümlere Ayırmada Kullanılan Temel Ölçütler Fonksiyonlara Göre Bölümlere Ayırma: Örgütsel faaliyetleri işletmenin fonksiyonlarına göre bölümlere ayırma uygulamada en çok ve yaygın biçimde kullanılan yöntemdir. İşletme fonksiyonları, üretim, pazarlama,tedarik,finansman,muhasebe işlemleri ve diğer işlevlerden oluşur.

Sayı Temeline Göre Bölümlere Ayırma: Sayı temeline göre bölümlere ayırma, bir işletmecinin yönetimi altında bazı işleri yapacak belirli sayıda kişilerin bir araya toplanmasıdır. Günümüzde ordu, piyade birlikleri sayı temeline göre belirlenir.

Bölge Ölçütüne Göre Bölümlere Ayırma: Belirli bir alan ya da bölgedeki faaliyetlerin gruplanması ve tek bir yönetici sorumluluğuna verilmesidir. Coğrafi alanlara göre bölümlere ayırma fiziksel olarak yayılmış kuruluşlar için daha uygun bir bölümlenmedir.

Ürün Temeline Göre Bölümlere Ayırma: Faaliyetleri ürün ya da ürün zinciri temeline göre bölümlendirme, çok ürün üreten büyük işletmelerde başvurulan önemli bir ölçüttür.

Müşteri Temeline Göre Bölümlere Ayırma: Müşteriye sağlanacak hizmetlerin önemli olması bazı işletmelerde müşteri temeline göre bölümlendirmeyi ön plana çıkarmıştır. Bu gruplamada yapılan işlerde müşteri anahtar rol oynar.

Üretim İşlemlerine Göre Bölümlendirme: İşletme faaliyetlerini üretim işlemlerine göre bölümlendirmeye üretime dönük faaliyeti güçlü olan kuruluşlarda çok sık rastlanır.

Zaman Temeline Göre Bölümlendirme: Artan talebi karşılamak veya işin gerektirdiği koşullar nedeniyle işletmelerin sürekli olarak, bir insanın normal çalışma süresini aşacak biçimde çalışması halinde, vardiya yöntemi uygulanarak, faaliyetler zaman temeline göre gruplanır (Gündüz vardiyası-Akşam vardiyası-Gece vardiyası).

Günümüzde çeşitli ölçütlerin birkaçının birden kullanıldığı bölümlemelere de rastlanmaktadır.

Organizasyonlarda Unvan İşletme yönetimi açısından unvan , belli bir grup iş, kişi veya grup içinde yer alan unsurlar arasında farklılık yaratan bir terimdir. İşletme organizasyonlarında kullanılan unvanları üç grupta incelemek mümkündür: Mesleki Unvanlar Örgütsel Unvanlar Kadro Unvanları

Mesleki unvanlar, büyük ölçüde mesleki eğitim ve tecrübe açısından, kişiler arasındaki farklılıkları göstermek üzere kullanılan sıfat, lakap ve terimlerdir. Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Yeminli Mali Müşavir

Örgütsel unvanlar, bir organizasyondaki herbir iş grubu ile bunların oluşturduğu pozisyonlara verilen isimlerdir. Pazarlama Şefliği İnsan Kaynakları Koordinatörlüğü

Kadro Unvanları: Kadro, bir çalışan tarafından doldurulacak bir pozisyonu, makamı ifade etmektedir. Bir organizasyon birimi olarak her kadronun bir adı, yani unvanı vardır.

Yeni Unvanlar Manager: Fiilen işi yöneten, iş yapan kişileri direkt olarak kontrol eden yöneticileri ifade etmektedir. Executive: Üst kademede yönetici anlamında kullanılmaktadır. Executive, Manager’ın üzerinde bir kişidir. CEO(Chief Executive Officer): Bir işletmenin aktif olarak yönetiminde bulunan en üst kademe yöneticiyi ifade etmektedir.

COO (Chief Operating Oficer): CEO ile birlikte çalışan bir yöneticiyi ifade etmektedir. President: Yönetim kuruluna karşı tüm işletmenin sorumluluğunu taşıyan yöneticiyi ifade etmektedir. Vice President: Başkan yardımcısını ifade etmektedir.

Director: Genel müdüre bağlı üst kademe departman sorumlusu anlamında kullanılmaktadır (İK Direktörü, Pazarlama Direktörü). Coordinator: Belirli bir fonksiyona ilişkin faaliyetlerin uyumlaştırılmasından sorumlu kişi anlamında kullanılmaktadır (Pazarlama Koordinatörü).