CO2 ve CO Ölçme Yöntemleri DERS : HAVA KİRLİLİĞİ ÖLÇME TEKNİKLERİ HAZIRLAYANLAR : MURAT ALBAYRAK 0501.12030 MEHMET KARATAŞ 0501.12017 FATİH AYDOĞAN 0501.12051 EDA NİHAN TANAS 0501.12019

AMAÇLAR Bu Sunumda; • CO2 ve CO gazlarının oluşum kaynakları, • CO2 ve CO gazlarının havada bulunuşları ve sınır değerleri, • CO2 ve CO gazlarının ölçüm yöntemleri, • CO2 ve CO gazlarının insan sağlığına etkileri hakkında bilgi verilmesi amaçlanmıştır.

CO Nedir?Nasıl Oluşur? Karbon monoksit, renksiz, kokusuz, zehirli, tatsız ve aşındırıcı olmayan bir gazdır. Karbon monoksit suda az çözünen ve normal şartlarda havadan daha az yoğun olan bir gazdır. Karbon monoksit, yakıt içindeki karbonun eksik yanması ile, yani yanma bölümünde yeterli hava olmadığı zaman meydana gelir. Şehir içi bölgelerde karbon monoksitin birincil ana kaynağı motorlu taşıtlar ve ısınma tesisleri, ikincil önemli kaynağı ise; katı atık depolama tesisleridir.

CO’nun havada bulunuşu ve sınır değerleri CO’nun doğal seviyesi 0.001-0.20 ppm’dir.Kentsel alanlarda yapılan ölçümlerde 8 saatlik ortalama maksimum konsantrasyon 53 ppm olarak belirlenmiştir.Yapılan ölçümlerde karbonmonoksit konsantrasyonunun 10-50 ppm arasında değişim gösterdiği tespit edilmiştir.

Türkiye’de ve AB’de CO için uygulanan sınır değerleri

CO’nun insan sağlığına etkileri Karbonmonoksitin oksijen taşıma kapasitesini azaltması sonucunda kandaki oksijen yetersizliği nedeniyle kan damarlarının çeperleri,beyin ve kalp gibi hassas organ ve dokularda fonksiyon bozuklukları meydana gelir. Ayrıca kandaki Hemoglobin ile reaksiyona girerek kuvvetli bağlar oluşturur.

CO2 Nedir?Nasıl Oluşur? Karbondioksit, renksiz, kokusuz ve zehirsiz bir gazdır. Karbondioksit atmosferde çok düşük konsantrasyonda bulunan biri gazdır.%00.3-%00.6 aralığında bulunur. C içeren maddelerin O2 ile reaksiyona girmeleri sonucu oluşan son üründür.Her türlü yanma faaliyeti sonucu oluşan bir gazdır.

CO2’nun havada bulunuşu ve sınır değerleri CO2 global bir kirleticidir.CO2’nun doğal seviyesi yaklaşık 280 ppm’dir.Ancak bu miktar fosil kökenli yakıtların kullanımının artması ile bugün 350 ppm’e kadar yükselmiştir. Bu değer her yıl yaklaşık olarak 2.3 ppm artmaktadır. CO2 gazıyla ilgili istenilen değer ,1800’lü yılların başında ölçülmüş olan 280 ppm seviyesidir.

Önlem Alınmaksızın Yapılan (Referans) Senaryoya Göre 2005-2020 yılları arasında her yıl 6,3% CO2 emisyon artışı ile 2020 yılında toplam CO2 emisyonunun 605 Milyon Ton olacağı, kişi başına düşen emisyon miktarının ise 6,9 ton olacağı öngörülmektedir. Önlem Alınması Halinde Yapılan Senaryoya göre aynı dönem içinde Referans Senaryoya göre toplam CO2 emisyonunda yaklaşık 75 Milyon Ton’luk bir azalmaya karşılık geleceği öngörülmüştür.

CO2’nun insan sağlığına etkileri CO2’nin kendisi toksik bir gaz değildir.Ancak atmosferdeki CO2 konsantrasyonun yükselmesi sonucu ,güneşten gelen kısa boylu dalgaların atmosferde tutulması söz konusu olmuştur.Bu da yeryüzü sıcaklığının artmasına ,yani sera etkisine neden olmaktadır.

CO ve CO2 Ölçüm Yöntemleri Otomatik analizör sistemi ile izleme çalışmaları yapılabilmektedir.En yaygın olarak kullanılan yöntem non-dispersive infrared absorbsiyon yöntemi’dir. Diğer bir yöntem ise gaz filtresi korelasyon yöntemi’dir. 13

non-dispersive infrared absorbsiyon yöntemi Işın kaynağından yayılan ışınlar referans ve ölçüm hücresi içine yayılır. Referans hücre, infrared ışını absorblamayan azot gazı veya diğer benzeri bir gazla doldurulur. Dedektör, gaz ile doldurulur ve seçici olarak ilgili dalga boyu bandındaki infrared ışınları absorblar.Referans hücreden ve ölçüm hücresinden geçen infrared ışınlar arasındaki enerji farkı ölçülerek gaz konsantrasyonu hesaplanır. 14

gaz filtresi korelasyon yöntemi Infrared kaynağından çıkan ışın demeti, CO ile doldurulmuş korelasyon hücresinden ve boş hücreden dönüşümlü olarak geçer. Daha sonra ölçüm hücresi optik filtreden geçirilir. Infrared ışın demeti CO hücresinden geçtiğinde absorblama yapılır ve ışın demeti daha sonra referans olarak görev yapar.

KAYNAKLAR www.rshm.gov.tr www.tubitak.gov.tr tr.wikipedia.org www.cevreorman.gov.tr www.turkak.org.tr