TACİR YARDIMCILARI (BAĞIMSIZ YARDIMCILAR) Doç. Dr. Mustafa ÇEKER mceker@cu.edu.tr

TÜRLERİ Tacir Yardımcıları Bağlı Yardımcılar Bağımsız Yardımcılar Ticari Mümessil Acente Ticari Vekil Tellal Seyyar Tüccar Memuru Komisyoncu

BAĞIMSIZ YARDIMCILAR Bağımsız yardımcılar, kendi adına bir ticari işletmesi bulunmakla birlikte, faaliyet şekli itibarıyla diğer işletmelerin ürün ve hizmetlerinin satışına ve yeni müşteriler bulunmasına aracılık eden tacirlerdir. Bağımsız yardımcılar üç gruba ayrılırlar: Acente Tellal Komisyoncu

ACENTE Acente, “ticari mümessil, ticari vekil veya satış memuru gibi bağımlı bir sıfatı olmaksızın bir sözleşmeye dayalı olarak belirli bir yer veya bölge içinde sürekli şekilde ticari bir işletmeyi ilgilendiren sözleşmelere aracılık etmeyi veya bunları tacir adına yapmayı meslek edinen kişidir” (TTK.m.116). Acentelik ilişkisi, ticari işletme sahibi ile onun adına faaliyette bulunacak kişi, yani acente arasında yapılan bir sözleşme (acentelik sözleşmesi) ile kurulur. Acentelik sözleşmesi, kanunda herhangi bir şekle bağlanmamıştır.

UNSURLARI Ticari işletmeyle ilgili işlere aracılık veya bizzat işlem yapma Bağımsızlık Belirli bir yer veya bölge içinde faaliyet Süreklilik Sözleşme

ACENTENİN HAKLARI Ücret Talep Etme Olağanüstü Masrafları İsteme Hapis Hakkı

ACENTENİN BORÇLARI Müvekkilin İşlerini Görme Bilgi Verme ve Talimata Uyma Önleyici Tedbirleri Alma Ödeme Borcu Rekabet Yasağı

TELLAL “Taraflardan hiçbirine sürekli bir şekilde bağlı olmaksızın, ücret karşılığında ticari işlerle ilgili sözleşmelerin yapılması hususunda aracılıkta bulunmayı meslek edinmiş olan kişidir”. Tellal, taraflara sürekli bir şekilde bağlı olmadan belirli bir ücret karşılığında aracılık faaliyetinde bulunur. Uygulamada en çok görülen türü, emlakçılardır.

UNSURLARI Sürekli Şekilde Bağlı Olmama Aracılıkta Bulunma Aracılık Faaliyetini Meslek Edinme Ücret Karşılığında Faaliyette Bulunma:

HAK VE BORÇLARI Hakları Borçları Ücret Talep Hakkı Masrafları İsteme Hakkı Borçları Aracılıkta Bulunma Bordro Verme Numuneleri Saklama Defter Tutma Borcu Kabza Yetkisizlik

KOMİSYONCU Komisyoncu, ücret karşılığında kendi adına ve müvekkili hesabına kıymetli evrak ve taşınır mal alım ve satımıyla uğraşan kişidir (BK.m.416/I). Komisyoncu, müşterilerine ait mal veya kıymetli evrakı onların hesabına satarken, mal sahibinin kimliğini açıklamaz, satış işlemini kendi adına ama müşterisi hesabına yapar. Komisyoncu, bu işlem karşılığında müşterisinden belirli bir oranda ücret alır.

TÜRLERİ Düzenlendikleri kanunlar itibarıyla komisyonculuk üç gruba ayrılır: Alım-Satım Komisyonculuğu (BK.m.416-429) Taşıma İşleri Komisyonculuğu (TTK.m.808-815) Gümrük Komisyonculuğu (Gümrük Kan.m.166-173)

ÖRNEK OLAY ÇALIŞMASI Ali Kaplan Barajyolu’nda bir dükkan kiralayarak 01.01.2005 tarihinden itibaren “Kaplan Kitap ve Kırtasiye” levhası altında okul kitapları ve kırtasiye malzemeleri satımıyla uğraşmaya başlamıştır. Vergi dairesine müracaat ederek vergi mükellefi olmakla birlikte ticaret odası ve ticaret siciline kaydolmamıştır. Ali, işletmeyi yönetmek üzere Ersin Ballı’yı işletme müdürü olarak işe almış, çevre ilçe ve köylere satış yapmak üzere ücret karşılığında Veli Gezer ile anlaşmıştır. İşlerin kötü gitmesi ve ekonomik kriz nedeniyle Ali Kaplan, dükkanı 10.06.2005 tarihinde Selami Sungur’a devretmiştir. Bu arada, Ersin Ballı tarafından düzenlenmiş olan 01.06.2005 tarihli çekin karşılıksız çıkması üzerine Ali’nin alacaklısı Bekir Aslan, önce dükkandaki malları haczetmek istemiş, ancak dükkanın Selami’ye devredildiğini öğrenince Ali’nin iflası talebiyle mahkemeye başvurmuştur.

SORULAR Ali Kaplan tarafından açılan bu işletme, ticari işletme niteliği taşır mı? “Kaplan Kitap Kırtasiye” adı ticaret unvanı olabilir mi? Ali Kaplan tacir sıfatını kazanmış mıdır? Kazanmışsa ne zaman? Ali Kaplan’ın işletmesine atadığı yardımcılar hangi gruba girmektedir? Ersin Ballı, işletme sahibi Ali adına çek düzenleyebilir mi? Her iki ihtimali de değerlendiriniz. İşletmenin devredilmesinin alacaklı Bekir’e herhangi bir etkisi var mıdır? Bekir, dükkandaki malları haczettirebilir mi? Ali Kaplan’ın iflası istenebilir mi? İstenebilirse bu sorumluluk ne zamana kadar devem eder?