ILISU BARAJI’NIN BÖLGE VE TÜRKİYE ENERJİ POLİTİKALARINDAKİ YERİ M. Nedim TÜZÜN Elektrik Mühendisleri Odası Diyarbakır Şubesi

Ilısu Barajı İle İlgili Teknik Veriler Kurulu Güç : 1200 MW (Megawatt) Yıllık Enerji Üretimi : 3.833 Milyar KWh Türkiye Toplam Kurulu Gücü : 39.151 MW Kurulu Güce Katkısı : %3 (2005 verilerine göre) Baraj Gölünün Kaplayacağı Alan : 331 km2 Baraj Gölü Max. Su Kodu : 526 m Hasankeyf Merkez Su Kodu : 463 m

Türkiye Elektrik Enerjisinin Durumu (2005) Kurulu Güç Cinsi KAPASİTE FİİLİ Kapasite kullanım Oranı Üretime Katkısı Kurulu Güç (MW) Üretim (GWh) Termik 26.000 174.632 122.242,2 70 75,46 Hidrolik 13.000 45.435 39.560,5 87 24,50 Rüzgar+Jeotermal 50,1 156 153,4 97 0,03 Toplam 39.151 220.223 161.956,2 68 100

Keban Ve Ilısu Barajlarının Karşılaştırılması

KEBAN HES ILISU HES 1200 MW (Megawatt) kurulu güç, Son 5 yıl içinde ortalama yıllık enerji üretimi 6.5 milyar KWh, Üretim verimi %65 . 1200 MW (Megawatt) kurulu güç, Planlanan ortalama yıllık enerji üretimi 3.8 milyar KWh, Üretim verimi %35. Ilısu HES, Keban HES’in yarısı verimlilikte bir baraj olacaktır.

Türkiye’de Hidroelektrik Enerji 1200 MW gücünde planlanan Ilısu barajının toplam hidroelektrik santral kapasitesindeki payı %3.3 civarındadır.

Türkiye’de Hidroelektrik Enerji Eylül 2005 itibariyle işletmeye açılan 136 adet HES'in kurulu gücü 12619 MW, Enerji üretimi inşası devam eden projesi hazır olan ve ön incelemesi yapılmış toplam 673 adet barajın toplam kurulu gücü 36.232 MW olup üretim kapasitesi yılda 127.345 GWh'tır. Bu durum; Türkiye'nin hidrolik potansiyelinin ancak % 30'unu kullandığını göstermektedir.  Yeni fizibilite teknikleriyle daha yüksek potansiyeller de verilmektedir. Öz kaynaklar açısından potansiyelimizin hidrolik, kömür, rüzgar, jeotermal, güneş ve diğer yenilenebilir enerji kaynakları dikkate alındığında 482 ile 569 milyar kWh olduğunu söylenmektedir.

Yeni Ve Yenilenebilir Enerji Kaynakları Potansiyeli mevcut olan, ve teknolojik gelişmelere paralel olarak faydalanılan enerji kaynakları “YENİ”; Tükenmeyen, eksilmeyen kaynaklar da “YENİLENEBİLİR” enerji kaynakları olarak ifade edilmektedir. İhtiyaç duyulan heryerde kullanılabilir. İlk yatırım maliyetleri fosil yakıtlara oranla yüksek ancak işletmeleri daha ucuzdur Başlıca Kaynaklar; Küçük HES’ler (1-10 MW arası), Güneş enerjisi, Rüzgar enerjisi, Jeotermal enerji, Biyokütle enerjisi ve Hidrojen enerjisidir.

Rüzgar Enerjisi Ülkemizde rüzgar enerjisi kapasitesi 188.000 MW civarındadır. Ekonomik rüzgar enerjisi kapasitesi 10.000 MW ile 20.000 MW arasındadır. Şu anda 18.9 MW gücünde rüzgar santrali işletmededir. Haziran 2005 itibariyle toplam 1409 MW’lık enerji üretimi için 38 firma EPDK’dan lisans almıştır.

Jeotermal Enerji Teorik jeotermal elektrik potansiyelimiz 4500 MW civarındadır Mevcut teknoloji ile Teknik potansiyel 200 MW ile 500 MW arasında tahmin edilmekte Şu anda 20.4 MW gücünde bir jeotermal santral devrededir.

Güneş Enerjisi Büyük potansiyeli bulunan temiz ve ihtiyaç duyulan her yerde iletim hatlarına gerek duyulmadan kullanılabilen güneş enerjisi ve teknolojilerine daha fazla yatırım yapılmalıdır. Türkiye'nin en fazla güneş enerjisi alan bölgesi Güney Doğu Anadolu Bölgesi olup, bunu Akdeniz Bölgesi izlemektedir.

Güneş Enerjisi Güneş enerjisi sıcak su sistemlerinin yeni yapılmakta olan binalarda kullanımının yaygınlaştırılması için ülke genelinde güneş enerjisi açısından zengin yörelerde yerel yönetimlerle işbirliği yapılarak kullanımını arttıracak şekilde düzenlenmeler yapılmalıdır.

Enerjiden Tasarruf Edilerek de Ilısu Barajı Kapasitesinde Enerji Yatırımı Yapılabilir. Ülkemizde’ki önlenebilir dağıtım kayıpları ve kaçakları %10 oranında düşürülebilirse bu değer 3600 MW olup, 3 adet Ilısu Barajı büyüklüğüne eşdeğerdir. Aydınlatmada tasarruf : - Konut Abone Sayısı: 23 milyon - 100 W enk. arm. 20 W tasarruflu kompakt flouresan - Ortalama 4 saat çalışma - Tasarruf miktarı = 2.7 milyar kWh - Maliyeti < 50 milyon € olup ortaya çıkan bu değerle de Ilısu Barajı’nın yapımından rahatlıkla tasarruf edilebilir.

GAP VE ILISU G.A Bölgesi enerji üretim kaynakları (Özellikle Hidroelektrik santraller) açısından zengin, enerji tüketicisi açısından ise Türkiye’nin en ciddi problemlerinin yaşandığı bölgedir. GAP’ta enerji alanında %80’e yakın gerçekleşme oranı tarımsal sulama alanında %14’lere yakın gerçekleşme oranı ile karşılaştırıldığında entegre projenin hedefleri tutturulamamıştır. Ilısu baraj projesine aktarılması düşünülen para GAP projesi kapsamında sulama kanallarının tamamlanması için aktarılırsa bölgeye daha fazla katkı sunacaktır.

Sonuç ve Öneriler Ülkemizde bugün kısa vadede bir enerji açığı problemi bulunmamaktadır.Varolan problemler enerji krizi değil enerji yönetim krizleri olmuştur. Yani enerjiyi istenilen ölçüde işletememe ve değerlendirememe sorunudur. Devlet yatırımları yapılırken kültürel ve doğal değerleri gözardı etme alışkanlığı değişmemektedir. Aynı yatırım mantığı uygarlıkların izlerini taşıyan Hasankeyf’i de tehdit etmektedir. Öz kaynaklarımız olan su kaynaklarını kullanarak bu yolla temiz, ucuz enerji üretilmesini savunuyoruz. Ancak, 70-80 yıl ömrü olan bir barajın binlerce yıllık bir antik kenti suya gömmesinden üzüntü duyacak hassasiyeti göstermeden ve bunun insanlığa vereceği enerjiyi gözardı ederek sadece 1200 MW enerji santrali olarak bakmak ve bunu alternatifsiz olarak sunmak mantıklı bir çözüm değildir.

Son Söz Enerjinin daima bir alternatifi vardır, Ancak, bir daha geri getirilemeyecek binlerce yıllık tarihi ve kültürel değeri olan Hasankeyf’lerin alternatifi yoktur.