Sigara Bırakma Tedavisi Kursu Türk Toraks Derneği 11. Yıllık Kongre Sigara Bırakma Tedavisi Kursu 23 Nisan 2008, Antalya SİGARA BIRAKMA TEDAVİSİ UZMANLARI İÇİN TÜTÜN KONTROLÜ, BİLGİ DONANIMI VE BU BİLGİLERİN SİGARA BIRAKMA TEDAVİSİNDEKİ KULLANIMI Prof.Dr. Celal Karlıkaya Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD. TTD Tütün Kontrolü Çalışma Grubu Başk. Plan: Bacground Kanser ilişkisi ve ben ve dava Türkiye’de hastalık yükü ve ölümler Gelecek projeksiyonlar (E Dağlı 2007 kongreye bak) Sigara içme sıklığı Çözüm Başlamanın önlenmesi Tedavi Pasif zararın önlenmesi Zarar azaltma Çözüm nasıl ve kim tarafından zorlaşıyor/zorlaştırılıyor Çare sizsiniz

AMAÇ Bu oturumun sonunda tüm katılımcılar, bireysel sigara mücadelesinin toplumsal sigara mücadelesinin bir parçası olduğunu, ondan ayrılamayacağını, sigarayı bırakma tedavisinde bireye yardımcı olmak isteyen hekimin, toplumsal sorunun boyutlarından haberdar olması gerektiğini ve kanıta dayalı tütün kontrol yöntemlerinin neler olduğunu değerlendireceklerdir

ÖĞRENİM HEDEFLERİ Bu oturumu tamamlandıktan sonra Toplumsal sigara mücadelesi (tütün kontrolü) yapılmasının neden gerektiğini epidemiyolojik verilerle söyleyebilmek Tütün tedavi uzmanının tanımını ve eğitim düzeylerini tanımlayabilmek Tütün kontrolünün tanımı ve kanıta dayalı yöntemlerini sayabilmek Birinci basamaktan itibaren hekimin tütün kontrolündeki yerini tanımlayabilmek Sigara bırakma tedavisinde tütün kontrolü ile ilgili bilgilerin önemini, bu kursta bu bilgilerin eksik verildiğini ve bireysel olarak tamamlama gayreti gerektiğini değerlendirebilmek hedeflenmektedir

Tütün kullanımı bir hastalıktır WHO – ICD-10 F17.0 Akut Zehirlenme F17.1 Zararına Kullanım F17.2 Bağımlılık Sendromu F17.3 Yoksunluk Durumu F17.8 Diğer Mental ve Davranış Bozukluğu F17.9 Sınıflandırılmamış Mental ve Davranışsal Bozukluk Z72.0 Tütün Kullanımı (F17.2 Tütün Bağımlılığı Hariç) FDA APA (American Psychiatric Association) – DSM III, DSM-IV …

Tütün (Kullanımı) Tedavi Uzmanı Kimdir? Her türlü tütün kullanımı hastalık olarak kabul edilmektedir ve tütün tedavi uzmanı (TTU) demek daha doğrudur Tütün kullanımına karşı, birçok farklı yoğunlukta etkili ve kanıta dayalı girişimde bulunabilecek bilgi, beceri ve eğitim düzeyine sahip prefesyonel kişidir TTU, sadece hastaları tedavi etmez aynı zamanda sağlık çalışanları, yöneticiler, araştırmacılar, sigara içen ve içmeyenler gibi değişik kesimleri sigara bırakma tedavisi konusunda eğitir

Tütün tedavi uzmanlık düzeyi 3 seviyede kabul edilebilir: 1. Farkındalık (çırak): Temel düzey. Kişi kavram ve becerileri tanımlayabilir ancak uygulamada henüz işin başındadır 2. Bilgililik (kalfa): Orta düzey. Kişiler bilgi ve becerileri tanımlayabilir ve uygulayabilir 3. Ustalık: İleri düzey. Kişiler kritik edecek düzeyde bilgi ve beceri sentezi yapabilir ve eğitim verebilir

Bir TTU hangi bilgi ve becerilere sahip olmalıdır? 1. Tütün bağımlılığı bilgisi ve eğitimi 2. Danışma (psikolojik) beceleri 3. Değerlendirme görüşmesi yapabilme ve tanısal testler 4. Tedaviyi planlama 5. Farmakoterapi yapabilme 6. Relaps Önleme 7. Değişik toplum kesimleri ve sağlık durumlarına uygun çalışabilme 8. Dokümantasyon ve değerlendirme 9. Prosfesyonel kaynaklara ulaşabilme ve kullanabilme 10. Kanun ve etik: sağlık ve çalışma şartları ile ilgili kurallarına uyma 11. Kişisel gelişim: Kendisinin ve diğerleri için çalışma ve sorumluluk hissetme

Sigara bırakma tedavisinin yayılması için gereken şartlar Toplumun bu tedavinin olduğundan haberdar olması Bu tedavinin önemini kavraması Tedaviye ulaşmanın zor olmaması Sigara bırakma sürecini etkileyen birçok kişisel ve toplumsal faktör söz konusudur (Şekil 3). TTU bütün bu sürece, yani hemen hemen tütün kontrolü ile ilgili bilgilerin hepsine hakim olmak durumundadır. Sigara bırakma tedavisinin yayılması için toplumun bu tedavinin olduğundan haberdar olması, bu tedavinin önemini kavraması ve tedaviye ulaşmanın zor olmaması gerekmektedir. Bunların her aşamasında tütünün bireysel ve toplumsal zararları ve bırakmanın yararlarına ilişkin bilgiler temel motivasyon kaynağıdır. Bundan başka “öğretilebilir anlar” yakalandığında yukarıdaki amaçlar doğrultusundaki bilgiler gereklidir. Öğretilebilir anlar kişinin bir sağlık problemi karşısında doğal olarak sağlık riskini azaltmaya yönlenme durumu olarak tanımlanmaktadır (30). Öğretilebilir anlar poliklinik (astım, KOAH, tb, pnömoni, akciğer kanseri, koroner arter hastalığı, inmeler vs.) ve klinik vizitleri sırasında, anormal bir laboratuvar testinin (akciğer filmi, sft, kolesterol, koroner anjio vs) hastaya izah edildiği anda, gebelik, hastaneye yatma veya bir hastalık tanısı konduğu anda ortaya çıkan zamanlardır. Bir TTU öğretilebilir anları kullanmak veya mevcut sağlık sorunu ile bırakma tedavisini ilişkilendirmek üzere yeterli hastalık ve sağlık bilgisine sahip olmalıdır.

Sigara bırakma tedavisinin çeşitli aşamalarında gerekli bilgiler Bireysel ve toplumsal motivasyonda Öğretilebilir anların kullanılmasında Savunuculuk Politika yapma … Etkili ve kanıta dayalı tütün kontrol yöntemlerinin uygulanması

Bireyler

Hughes, Helping Smokers Stop

Neden Tütün Kontrolü?

Her yıl Dünya genelindeki 4.9 milyon insan Avrupa genelindeki 51 ülkede 1.2 Milyon Ülkemizde ise yaklaşık 100,000 kişi (tüm ölümlerin %14’ü). ÖLMEKTEDİR / ÖLDÜRÜLMEKTEDİR.

Türkiye Genelinde Seçilmiş Risk Faktörlerinin Ortadan Kaldırılması İle Önlenebilecek DALY Sayılarının Dağılımı (UHY-ME Çalışması, 2004, Türkiye) Disability Adjusted Life Year (Sakatlığa Uyarlanmış Kayıp Yaşam Yılı = Erken ölümler (YLL) + Sakatlığa Bağlı Kayıp Yıllar (YLD ) 931.909 Aynı şekilde hesaplamalar DALY’ler açısından yapıldığında yüksek sistolik kan basıncının önlenmesi ile yaklaşık 928.950 DALY önlenebilirken, bu oranlar sırasıyla sigara için 931.909 DALY, obesite için 787.183 DALY, yüksek kolesterol için 566.681 DALY, fizik aktivite yapma alışkanlığının kazandırılması ile 464.627 DALY, alkol kullanımına bağlı bozukluklar için 462.018 DALY, meyve ve sebze tüketiminin arttırılması ile 416.876 DALY, ve su ve sanitasyon koşullarının düzeltilesi ile 182.781 DALY’dir. Bu oranların kadın ve erkekteki değişimleri Grafik 5.3’de görülmektedir. DALYs for a disease are tErhe sum of the years of life lost due to premature mortality (YLL) in the population and the years lost due to disability (YLD) for incident cases of the health condition. The DALY is a health gap measure that extends the concept of potential years of life lost due to premature death (PYLL) to include equivalent years of 'healthy' life lost in states of less than full health, broadly termed disability. One DALY represents the loss of one year of equivalent full health.DEFİNİTİONThe Disability Adjusted Life Year or DALY is a health gap measure that extends the concept of potential years of life lost due to premature death (PYLL) to include equivalent years of ‘healthy’ life lost by virtue of being in states of poor health or disability (1). The DALY combines in one measure the time lived with disability and the time lost due to premature mortality. One DALY can be thought of as one lost year of ‘healthy’ life and the burden of disease as a measurement of the gap between current health status and an ideal situation where everyone lives into old age free of disease and disability.YEARS OF LİFE LOST PLUS YEARS LOST TO DİSABİLİTYDALYs for a disease or health condition are calculated as the sum of the years of life lost due to premature mortality (YLL) in the population and the years lost due to disability (YLD) for incident cases of the health condition: The years of life lost (YLL) basically correspond to the number of deaths multiplied by the standard life expectancy at the age at which death occurs. The basic formula for YLL (without yet including other social preferences discussed below), is the following for a given cause, age and sex: where: N = number of deaths L = standard life expectancy at age of death in years Because YLL measure the incident stream of lost years of life due to deaths, an incidence perspective is also taken for the calculation of YLD. To estimate YLD for a particular cause in a particular time period, the number of incident cases in that period is multiplied by the average duration of the disease and a weight factor that reflects the severity of the disease on a scale from 0 (perfect health) to 1 (dead). The basic formula for YLD is the following (again, without applying social preferences): I = number of incident cases DW = disability weight L = average duration of the case until remission or death (years) DİSABİLİTY WEİGHTS The disability weights used in the GBD 2000 are listed in detail elsewhere (2). Egalitarian principles were explicitly built into the DALY, and the Global Burden of Disease Study used the same values for all regions of the world (3) . It used the same life expectancy ‘ideal’ standard for all population subgroups and it excluded all non-health characteristics (such as race, socioeconomic status or occupation) apart from age and sex from consideration in calculating lost years of healthy life. Most importantly, it used the same ‘disability weight’ for everyone living a year in a specified health state. Additionally, 3% time discounting and non-uniform age weights which give less weight to years lived at young and older ages were used in calculating DALYs for the original Global Burden of Disease study (3). These value choices have continued to be used for the Global Burden of Disease 2000 study results reported in recent World Health Reports (4). With non-uniform age weights and 3% discounting, a death in infancy corresponds to 33 DALYs, and deaths at ages 5 to 20 to around 36 DALYs. Thus a disease burden of 3,300 DALYs in a population would be the equivalent of 100 infant deaths or to approximately 5,500 persons aged 50 years living one year with blindness (disability weight 0.6) 17

Türkiye’de sigara (tüttürme) prevalansı Erişkin (15+ yaş)** ’ *** : 34 - 43% (♂erkek: %57-62, ♀kadın: %13-25) Çocuklar (7-13 yaş)** ’ *** : 13% Lise*** : 20% Gebeler* : 15% Emziren anneler* : 20% Sources: * Turkey Demographics and Health Survey, 2003, ANKARA. **The Ministry of Health of Turkey, 2002, ANKARA. *** World Bank Database,2002.

Türkiye’de her yıl 100,000 insan sigaradan ölmektedir Türkiye’de her yıl 100,000 insan sigaradan ölmektedir. Bu rakam önlem alınmazsa 2025 yılında 250,000 insana ulaşacaktır

Gelişmekte olan ülkelerde tüketim neden artacak? 1) Nüfus artışı 2) Gelir artışı 3) Kadınların sosyal tabularının kalkması 4) Sağlık etkileri konusunda bilgisizlik 5) Kontrol önlemlerinin yetersizliği 6) Sigara firmalarının saldırgan pazarlama taktikleri

Tütün endüstrisi Sigaranın zararlı sağlık etkilerini ve bağımlılık özelliğini bilerek inkar ederler Çocukları, gençleri ve kadınları da hedef alarak acımasız pazarlama taktikleri uygularlar Pasif sigara içme konusundaki bilimsel gerçekleri çarpıtırlar Tüketicileri düşük katran ve düşük nikotin gibi sahte tanımlamalar ile aldatırlar Gelişmekte olan ülkelerde saldırgan politikalar sürdürürüler Sigara kaçakçılığına yardımcı olurlar Ülkemizde neredeyse her gün 300 kişinin ölümüne yol açan bu zehir sigara şirketlerince halka birçok taktik kullanılarak pazarlanmaya çalışılmaktadır? Sigara şirketleri etkili sigara tüttürme yasaklarının kendilerine en çok zarar veren stratejilerden birisi olduğunu bilirler ve buna karşı koymak için ellerinden geleni yaparlar. Sigara firmaları ölümcül ürünlerini satabilmek için sadece Amerika Birleşik Devletlerinde yılda 8.4 milyar dolar, günde 23 milyon dolar pazarlama bütçesi harcarlar. Kanıtlanmıştır ki sigara firmaları: 22

Tütün kullanımı küresel bir bulaşıcı hastalıktır Ajan Reklam Sinema ve medya Politik etkiler Konak Devlet ve Halk Ortam Dünya Ticareti Bilişsel küreleşme Bilgilenmedeki asimetri In an ideal world, goods and services that cross borders in response to open markets should have beneficial effects for the marketer and the purchaser. In the case of tobacco, we must consider it not as a publicly traded good, but rather as a publicly traded bad. More like a marketed infectious disease in which there is an agent of distribution (advertising, etc), a host (people and governments), and an environment in which cognitive globalization of tobacco can occur. This is not a perfect market, in that political influence, economic influence, and what is know as information asymmetry distort the market, making it look more like an infectious disease problem than simply a problem of trade and market balance. 23

Avrupa’daki doktorların günlük sigara içme prevalansı WHO Europe, 2005 24

Tütün Kontrolü Nedir?

Kısaca tütün kontrolü bir nüfusun tütün kullanımını ve tütün dumanına maruziyetini ortadan kaldırarak veya azaltarak sağlığını iyileştirmeyi amaçlayan bir takım arz, talep ve zarar azaltma stratejileridir Tütün kontrolü aslında tütün salgınını anlamak ve nedenleri ile mücadele etmek demektir. Tütün salgını 5 basamaklı bir süreç olarak değerlendirilmektedir Düşük başlama, düşük bırakma Yüksek başlama, düşük bırakma Yüksek başlama, yüksek bırakma Başlama hızının azalması, yüksek bırakma Düşük başlama, yüksek bırakma hızı

Tütün ve akciğer kanseri epidemilerinin evreleri World Cancer Report 2003

Sigara ile mücadelede başarılı olacağımızı bildiğimiz stratejiler İyi bilinmediği toplumlara sigaranın zararlı etkileri bilgisini yaymak Fiyatların arttırılması Sigara içimine dair düzenlemeler (yasak ve kısıtlamalar) Doktorları sigarayı bırakma sürecine dahil etmek 1. to 4: see Levy et al (2005) Addiction, 100, 1526-36 5. Lancaster & Stead (2004) Cochrane Database Syst Rev

Sigara ile mücadelede başarılı olacağımızı bildiğimiz stratejiler 29

Sigara Bırakma Tedavisinin Önemi

SİGARA BIRAKMA HAYAT KURTARIR! Sigara bırakma tütün mücadelesinde en hızlı ve muhtemelen en büyük yarar sağlayan yöntemlerden biridir 50 yaşından önce bırakanlar sonraki 15 yılda sigaraya bağlı hastalıklardan ölme risklerini %50 azaltmış olurlar California Department of Health Services. October 1998. Pierce JP, et al. JAMA 1998;280(10):893–9. Hu T-W, et al. Am J Public Health 1995b;85(9):1218–22.

Ulusal Tütün Kontrol Programı Ülkemizde sigara içme prevalansı çok yüksektir. Erkek nüfusta % 50’nin üzerinde olan, kadın nüfusta % 30’a yaklaşan prevalans yüksekliğinin nedenlerinden birisi de bırakma oranlarının düşük olmasıdır Sigarayı bırakmış olanların oranı yerel çalışmalara göre % 20 civarındadır UTKP (9 Ekim 2006)

UTKP Hedefler 1. 2007 yılına kadar toplumda sigara bırakma oranını tespit etmek 2. 2010 yılına kadar toplumda sigara bırakma oranını % 40’ın üzerine çıkarmak 3. 2008 yılı sonuna kadar sağlık personelinde bırakma oranlarını %50’nin üzerine çıkarmak 4. 2010 yılına kadar öğretmenler, din adamları ve yönetici, görevle bağlantılı meslek mensuplarında sigara bırakma oranlarını % 50’nin üzerine çıkarmak 5. 2008 yılına kadar hamilelik döneminde sigarayı bırakmış olma oranını % 90’nın üzerine çıkarmak

Hastaların sigara bırakmasının sağlık görevlilerine yararları nelerdir Bir çok sağlık sorununun tanı ve tedavisi sigara içenlerde daha zor ve daha fazla zaman alıcıdır. Sigara içenler saptanır ve sigara içme davranışı tedavi edilirse klinik pratik daha etkin ve tatmin edici hale gelir.

Tütün Tedavi Uzmanı ve Tütün Kontrolündeki yeri 1. Birinci basamak sigara bırakma tedavisi 2. İkinci basamak sigara bırakma tedavisi 3. Sigarasız Kurumlar Yaratmak, İl Tütün Kontrol Kurullarına girmek 3. Ulusal Tütün Kontrolü Etkinliklerine katılmak, katkıda bulunmak

Önce sizi yok sayarlar Sonra size gülerler Sonra sizinle savaşırlar Sonra siz kazanırsınız! -Gandhi

Celal Karlıkaya celalk@trakya. edu. tr http://sigarabirak. trakya. edu Celal Karlıkaya celalk@trakya.edu.tr http://sigarabirak.trakya.edu.tr/ (lütfen imza kampanyamıza destek veriniz!) www.toraks.org.tr