İKİNCİ EL MAKİNA İTHALATI RAPORU SUNUMU Kasım 2013

SUNUM İÇERİĞİ Giriş Mevzuat İthal İzni Sonuç ve Değerlendirme Öneriler Yeni ve Eski Mevzuat Arasındaki Farklar / Benzerlikler İthal İzni İthal İzni Soruşturması İçin İstenen Bilgiler İstatistikler Makine Alt Grupları Özelinde İnceleme Sonuç ve Değerlendirme Öneriler

GİRİŞ Eski, kullanılmış, yenileştirilmiş, kusurlu (defolu) ve yatık (zamanla dayanıklılığını yitirmiş) malların ithali, ithalat rejim kararı uyarınca izne tabidir. İzni veren merci ise Ekonomi Bakanlığı'dır. 2010 yılına kadar makinaların yaşlarını kriter kabul ederek yürütülmekte olan sistem (İthalat Tebliği: 2009/9), özellikle yaş tespiti konusunda yaşanan sıkıntılar nedeniyle ve kamu yararının gözetilmesi açısından yeniden düzenlenmiştir. İlgili Bakanlık, her yıl ülkemiz menfaatlerini dikkate alarak «Kullanılmış veya Yenileştirilmiş Olarak İthal Edilebilecek Bazı Maddelere İlişkin Tebliğini (İthalat: 2013/9)» ve ekli listelerini Sanayi Bakanlığı görüşünü de almak suretiyle güncellemektedir.

MEVZUAT Kullanılmış veya Yenileştirilmiş Olarak İthal Edilebilecek Bazı Maddelere İlişkin Tebliğ (İthalat: 2013/9) Tebliğ ekinde 3 farklı liste bulunmaktadır: EK 1/A (İzin Belgesi alınmayacak eşya): Yurt içinde üretimi olmayan makinelerin bu liste içine alınarak, söz konusu eşyaların ithalatına herhangi bir yaş veya kıymet sınırlaması olmaksızın izin verilmiştir, EK 1/B (İlgili kurumlardan uygunluk yazısı alınacak eşya): Sivil hava taşıtları, sivil hava taşıtlarında kullanılmaya mahsus eşya ve deniz taşıtları, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü ve Denizcilik Müsteşarlığı'ndan alınacak uygunluk belgesi ile ithal edilebilmektedir, EK 2 (İzin belgesi alınacak eşya): Yurt içinde üretimi olan makinelerin bu liste içine alınmaları ve bunların ithalinde belli CIF değerler belirlenerek, bu değerlerin üzerinde yer alan makinelerin ithalinin izne gerek olmaksızın yapılabilmesine, altında olanların ise izne tabii olması sağlanmıştır. Bu sayede, hem hurda/değersiz makinelerin kontrolsüz bir şekilde ülkeye girişi önlenmeye çalışılmakta, hem de fiyatı yüksek sıfır makineleri alamayacak güçte olan sanayicilerin, izin yoluyla da olsa ihtiyaçlarına cevap verilebilmektedir.

Arasındaki Farklar / Benzerlikler MEVZUAT 2009/9 Sayılı İthalat Tebliği ile Sonrasında Yayımlanan Tebliğler (201…/9) Arasındaki Farklar / Benzerlikler 2009/9 sayılı tebliğ ile G.T.İ.P ve tanımları belirtilen eşyaların eski, kullanılmış veya yenileştirilmiş olarak 10 yaşına kadar (10 yaş dahil) izin alınmaksızın ithali mümkün iken, 10 yaşından büyük olanlar ile tebliğde yer almayanlarla ilgili olarak ise İthalat Rejimi Kararı'nın 7'nci maddesi çerçevesinde Ekonomi Bakanlığı’ndan izin almak gerekiyordu. 2010 yılından itibaren bu sınır ortadan kaldırılmıştır. 2009/9 sayılı Tebliğ'de yer almayan eşyaların tamamı, İthalat Rejimi Kararı'nın 7'nci maddesi gereğince Ekonomi Bakanlığı'nın iznine tabi tutulmuş olup, bu durum 2010/9 sayılı Tebliğ'de de aynı şekilde yer bulmuştur. 2009/9 sayılı Tebliğ'de izin merci olarak sadece Ekonomi Bakanlığı (İthalat Genel Müdürlüğü) belirtilmekte iken, 2010/9 sayılı Tebliğ'de bir ayrıma gidilerek, Tebliğ eki EK I B 'de yer alan liste kapsamı kullanılmış veya yenileştirilmiş eşyanın ithalatında listede belirtilen kurumdan (Ulaştırma Bakanlığı veya Denizcilik Müsteşarlığı), diğer kullanılmış veya yenileştirilmiş eşyalarla ilgili olarak ise Ekonomi Bakanlığı'ndan izin alınması öngörülmüştür.

MEVZUAT 2010/9 sayılı Tebliğ eki EK II'de yer alan eşyalarla ilgili, eşya kıymetinin belli değerin altında olması durumunda izne tabi tutulması, belirlenen değerin üstünde olması durumunda da izne gerek olmaksızın ithaline imkan tanınması bir yenilik olmuştur. 2010 yılından itibaren getirilen yeniliklerden bir diğeri de, yine Tebliğ eki EK II'de yer alan eşyalardan, bir beyannamede yer alan 12'li G.T.İ.P'ler bazında 10 adet ve 50 kg. (her iki şartın birden sağlanması koşuluyla) veya daha az miktarda olanların ithalinin izne gerek olmaksızın yapılabilmesi olmuştur.

İTHAL İZNİ Ekonomi Bakanlığı (İthalat Genel Müdürlüğü), 2013/9 sayılı Tebliğ Eklerinde bulunan ve İzin Belgesi vereceği eşyalara yönelik İthal İzni Soruşturması gerçekleştirmektedir. Bu soruşturma kapsamında, Sivil Toplum Kuruluşları ile il veya bölgelere ait Sanayi Odaları aracılığıyla, bu kuruluşlara üye olan firmalara yerli imalat bilgisi sorulmakta olup, bu sayede söz konusu eşyanın ülkemizde imalatının yapılıp yapılmadığı teyit edilmektedir. Gönderilen görüş sonrası, ithal iznin verilip verilmediği ise takip edilememektedir.

İTHAL İZNİ İTHAL İZNİ BELGESİ İÇİN İTHALATÇIDAN İSTENEN BİLGİLER Üretildiği Yıl Üretildiği Ülke Marka / Model / Tip Miktar (Adet) Ağırlık (kg) Değer Döviz Cinsi Teslim Şekli (CIF, FOB, EXW)* Kalan Ekonomik Ömür Kapasite Kapasite Birimi Enerji Sarfiyatı Enerji Sarfiyatı Birimi Eşyanın İşlevi * CIF (Cost, Insurance & Freight): Mal bedeli, sigorta ve navlun ücretleridir. * FOB (Free On Board): Malın, geminin güvertesine kadar teslim edilmesini belirtir. Diğer bütün masraflar alıcıya aittir. * Exw (Ex-Works): Tüm masraflar ve riskler alıcıya aittir. 2013 yılı Temmuz ayı başından itibaren ithalatçılar veya temsilcilerinden istenmesine rağmen; stk ve sanayi odalarına gönderilen bilgilerden “Değer, Döviz Cinsi, Teslim Şekli, Kalan Ekonomik Ömür, Kapasite, Kapasite Birimi, Enerji Sarfiyatı ve Enerji Sarfiyatı Birimi” bölümleri çıkarılmıştır.

İTHAL İZNİ İthalatta “kamu yararı gereği” 10 yaş sınırının kaldırılması sonrası geçen 3 yılın sonunda oluşan durumun incelenmesi ve değerlendirilmesi, Tüm Makine ve Sanayi Sektörü için önem teşkil eden bir husus olarak ortaya çıkmaktadır. İlgili duyuruların tamamı tarafımızdan ilgili adresten “ith7.dtm.gov.tr” indirilerek yapılan istatistiki çalışma sonucu “İkinci El Makina İthalatı Raporu” ortaya konmuştur.

Toplam Duyuru İçindeki Payı (%) Çalışma kapsamında 10.330 adet duyuru incelenmiş olup, eksik bilgiye sahip duyuru istatistikleri şu şekildedir: Eksik Bilgi Duyuru Sayısı (Adet) Toplam Duyuru İçindeki Payı (%) 1 Yanlış GTİP 192 1,9 2 Üretim Yılı 37 0,4 3 Üretildiği Ülke 148 1,4 4 Marka 157 1,5 5 Model 2.541 24,6 6 Tip 3.396 32,9 7 Miktar 22 0,2 8 Ağırlık 631 6,1 9 Kalan Ekonomik Ömür 297 2,9 10 Kapasite 834 8,1 11 Enerji Sarfiyatı 711 6,9 12 Eşyanın İşlevi 241 2,3

Makinaya ait yeterli detayda teknik verisi bulunmayan duyuruların, yerli imalatçılar tarafından değerlendirilmesinde büyük zorluklar yaşanmaktadır. Ayrıca, ithalat işlemleri sırasında İthalat Genel Müdürlüğünün talep ettiği bilgilerin eksiksiz olarak girilmesi, yerli imalat sorgulamasında gerekli olan teknik verilerin karşılandığı ve yeterli olduğu anlamına gelmemektedir.

2010 yılından uygulamaya başlanılan yeni sistem sonrasında, kullanılmış makine ithalatı önemli ölçüde artış eğilimi göstermiştir. * Son 3 yılda toplam 15.296 adet makine için ithal izni talep edilmiştir. Bunun yanında, tebliğ kapsamı dışında kalıp (Teşvikli Yatırımlar vb.) ithal iznine gerek duyulmadan ithal edilen kullanılmış makinaların adedi ise bilinmemektedir.

Soldaki grafikte ithal edilmek istenen makinaların tamamına ait toplam değerin USD cinsinden miktarı verilmiştir. Sağdaki grafikte ise ithal edilmek istenen makinalara ait değerlerin toplam ithalatımız içindeki oranları ve toplam ihracatımıza oranları belirtilmiştir. İhracatımızın ortalama %32’sini “kullanılmış makina” olarak tekrar ithal etmenin yerli imalatçıya olan zararı; toplam ithalat değerinin tahmini olarak 7-8 katıdır.

Kullanılmış olarak ithal edilmek istenen makinaların yaş ortalaması gün geçtikçe yükselmektedir.

Yıllara göre yaş gruplarının toplamdaki oranlarını incelediğimizde: 0-5 ve 6-10 yaşında makina ithalat talebi oranları düşerken diğer yaşlarda ithalatın artış gösterdiği izlenmektedir. 10 yaş üzeri makina ithalatının payı (2010-2013 sırasıyla) %63,6 - %76,5 - %78,7 - %84,9* ve 15 yaş üzeri makina ithalatının payı %46,6 - %57,3 - %58,7 - %67,9* ile yaş artışını göstermektedir.

Ortalama 20 yaş bilgisi ile ortalama 20 yıl kalan ekonomik ömür bilgisi toplamı sonucunda “Ortalama ömrün” yaklaşık olarak 40 yıla yakınsadığı düşünüldüğünde, bir makinanın 20 yıl boyunca hiç çalışmasa dahi durduğu yerde tüm tolerans ve hassasiyetlerini kaybetmesi kaçınılmazdır. Ayrıca, beyan edilen KEÖ değerlerinin hesaplanmasında bir zorunluluk bulunmamakta, durum tamamen ithalatçının keyfiyetine bırakılmaktadır.

Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği (TÜDOKSAD) verilerine göre hurda fiyatları ortalama olarak 0,43 USD/kg civarındadır. Toplamda, 892 adet makine (%5,8) bu değerin, 5.228 adet makine (%34,2) ise 1 USD/kg’ın altındadır. Bu durum, mevcut sistemin açık bir şekilde hurda ithaline dönüştüğünü göstermektedir.

İthal İzni Başvurularının Bölgelere Göre Dağılımı Avrasya: Azerbaycan, Beyaz Rusya, Rusya, Ukrayna Amerika: A.B.D, Brezilya, Kanada, Kolombiya Ortadoğu ve Afrika: BAE, Dubai, Irak, İran, İsrail, Suriye, Suudi Arabistan, Svaziland, Güney Afrika Avrupa Diğer: İsviçre, Bosna Hersek, Karadağ, Makedonya, Norveç, Sırbistan

MAKİNA ALT GRUPLARI ÖZELİNDE İNCELEME Talaşlı İmalat Tezgahları Metal Şekillendirme Tezgahları Tekstil Makineleri Plastik ve Kauçuk İşleme Makineleri Ağaç İşleme Makineleri Gıda Makineleri Vinçler

1.A- TALAŞLI İMALAT TEZGAHLARI Talaşlı İmalat Tezgahları, kullanılmış olarak ithal edilmek istenen tüm makinaların %32,5’ini oluşturmaktadır. Özetle, yaklaşık olarak her 3 kullanılmış makinadan birisi talaşlı imalat tezgahıdır.

1.A- TALAŞLI İMALAT TEZGAHLARI Mikron mertebesinde hassasiyet gerektiren günümüz imalat teknolojilerinin büyük önem arz ettiği bu dönemde, ithal edilmek istenen kullanılmış takım tezgahlarının yaş ortalaması 28’e kadar yükselmiştir.

1.A- TALAŞLI İMALAT TEZGAHLARI

1.B- METAL ŞEKİLLENDİRME TEZGAHLARI Metal Şekillendirme Tezgahları, kullanılmış olarak ithal edilmek istenen tüm makinaların %8,3’ünü oluşturmaktadır. 8456 GTİP numaralı makinalar (lazer, plazma vb.) kesim tezgâhlarına ait olup “talaşlı imalat makinaları” arasında ve ayrıca kendi bölümünde değerlendirilmiştir.

1.B- METAL ŞEKİLLENDİRME TEZGAHLARI İthal edilen Metal Şekillendirme Tezgahlarının yaş ortalaması da 30’a yakındır. Özellikle 8456 ve 8462 GTİP’li bu tezgahların ülkemizde sayıca ve teknolojik olarak yeterli düzeyde imalatçısı bulunmaktadır. Sistemin yerli imalatçılara açık bir şekilde zarar verdiği ortadadır.

1.B- METAL ŞEKİLLENDİRME TEZGAHLARI

2- TEKSTİL MAKİNALARI Tekstil Makinaları, kullanılmış olarak ithal edilmek istenen tüm makinaların %34,8’ini oluşturmaktadır. Talaşlı İmalat Tezgahlarında olduğu gibi, yaklaşık olarak her 3 kullanılmış makinadan birisi tekstil makinasıdır. Diğer taraftan, tekstil makinalarına özel olarak, bir duyuru ile birden fazla tekstil makinası ithalatı yapıldığı dikkat çekmektedir.

2- TEKSTİL MAKİNALARI

3- PLASTİK VE KAUÇUK İŞLEME MAKİNALARI Plastik ve Kauçuk İşleme Makinaları, kullanılmış olarak ithal edilmek istenen tüm makinaların %6,0’sını oluşturmaktadır.

3- PLASTİK VE KAUÇUK İŞLEME MAKİNALARI

4- AĞAÇ İŞLEME MAKİNALARI Ağaç İşleme Makinaları, kullanılmış olarak ithal edilmek istenen tüm makinaların %3,7’sini oluşturmaktadır.

4- AĞAÇ İŞLEME MAKİNALARI

5- GIDA İŞLEME MAKİNALARI Gıda İşleme Makinaları, kullanılmış olarak ithal edilmek istenen tüm makinaların %1’ini oluşturmaktadır.

5- GIDA İŞLEME MAKİNALARI

5- GIDA İŞLEME MAKİNALARI Çoğu paslanmaz çelikten imal edilen Gıda İşleme Makinaları, bu özelliklerini yaklaşık olarak 15 yıl sürdürebilmekte olup, ekonomik ömür göstergeleri gerçeği yansıtmamaktadır. Ortalama Kilogram Değerlerinin yüksek olmasının sebebi de paslanmaz özelliklerindendir.

6- VİNÇLER Vinçler, kullanılmış olarak ithal edilmek istenen tüm makinaların %2’sini oluşturmaktadır. Bilhassa vinçlerde, metal yorgunluğundan kaynaklanan zayıflama, kullanılmış olarak ithal edilen bu ürünlerin güvenliği konusunda problem oluşturmaktadır.

6- VİNÇLER

7- DİĞER MAKİNALAR

7- DİĞER MAKİNALAR

8- LAZER KESİM TEZGAHLARI Lazer kesim makinaları ile ilgili bilgiler talaşlı imalat tezgâhları içinde de değerlendirilmiş olup, bu makinaların imalatı konusunda ülkemiz iyi bir pozisyona sahiptir.

8- LAZER KESİM TEZGAHLARI

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Kullanılmış veya yenileştirilmiş olarak ithal edilen ikinci el eşya» olarak da bilinen ve ülkemizde ikinci el makine ithalatı konusunda işleyen sistem nedeniyle ithalatımız, 2010 yılından itibaren 10 yaş sınırının kalkması ile birlikte oldukça artmıştır. Yerli imalat sorgulaması (ithal izni soruşturması), Sanayi Odaları ve Makine İmalatçıları Birliği’nin de dahil olduğu imalatçı birlikleri tarafından yapılmaktadır. Bu kuruluşlar, üyelerine imal konularındaki makinalar ile ilgili bilgilerin duyurulmasını sağlamakta ve bu alanda imalatlarının olup olmadığı konusunda aldıkları cevapları Ekonomi Bakanlığı’na iletmektedirler. İkinci el makinalar ile dış pazarlarda rekabet etmek, arıza ve fire oranının yüksekliği, verimin düşüklüğü ve enerji sarfiyatının fazlalığı nedeni ile güçtür. Verimliliğini yitirmiş makinaların yenilenmesi için Avrupa Birliği tarafından önemli teşvikler verilmektedir. Bu makinalara yönelik satış sonrası hizmetlere ve dolayısıyla da gerekli yedek parçalara da ulaşılamamaktadır. Enerji fiyatlarının giderek önem kazandığı düşünüldüğünde, 30 yıl öncesinin teknolojisi ile imalat yapan makinelerden kaynaklanan yüksek enerji giderlerinin, maliyetlere yansıyacağı ortadadır. Karbon salınımını azaltmak için uğraş verdiğimiz ve önemli düzeyde cari açığa sebep olan enerjinin verimli kullanılması gerekmektedir.

ÖNERİLER İthal edilen makinalara ait teknik verilerin sadece ağırlık, kapasite ve enerji sarfiyatı bilgilerinden oluştuğu düşünülmemelidir, İthal izni, kullanılmış makina imalatçısının halen satış sonrası hizmet desteği sağlamasına bağlı olarak verilmelidir, İthal edilen makinanın menşei Avrupa Birliği olsun ya da olmasın, söz konusu makinanın ilgili teknik mevzuatın (CE) gereklerini karşıladığı incelenmeli ve meri mevzuata göre «Declaration of Conformity (DoC)» (Uygunluk Beyanı) belgesi istenmelidir. Üzerinde etiketi/plakası olmayan makinaların ithaline izin verilmemelidir (Makine Emniyeti Yönetmeliği Ek 1 – Madde 1.7.3 «Makinaların işaretlenmesi») Ağırlık, Kapasite, Enerji Sarfiyatı ve Kalan Ekonomik Ömür bilgilerinden biri veya birkaçı «0 (sıfır)» olarak beyan edilen makinalar, ithal iznine tabii tutulmadan reddedilmelidir. Önerilerimiz, raporumuzda daha detaylı ve açıklayıcı olarak yer almaktadır.

Teşekkür ederiz. Makina İmalatçıları Birliği M. Nail TÜRKER – Genel Sekreter www.mib.org.tr / mib@mib.org.tr Tel : 0312 468 37 49