Prof.Dr.Ahmet Dobrucalı AKSİDENTAL İĞNE BATMASI VE KAN VE VÜCUT SIVILARI İLE TEMAS HALİNDE YAPILMASI GEREKENLER Prof.Dr.Ahmet Dobrucalı Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı

İğne batmasından ve enfeksiyondan korunma Tanımlama Riskler İğne batmasından ve enfeksiyondan korunma İğne batması sonrasında hemen yapılması gerekenler Tedavi yaklaşımları Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı

Tanımlama İğne batması: Tıbbi girişim esnasında aksidental olarak iğnenin deri ve/veya deri altı dokulara penetrasyonu Kan ve vücut sıvıları ile temas: Tıbbi girişim sırasında kan veya kan içeren vücut sıvılarının deri, mukoza veya açık yara ile teması Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı

Bulaşma riski HBV % 5-40 HCV % 3-10 HIV % 0.2-0.5 Kaynakta HBV-DNA seviyesi ve HBeAg + liği İV ilaç kullanımı, homoseksüel yaşam, gelişmekte olan ülke insanı olmak HCV % 3-10 Kaynakta HCV-RNA seviyesi Tekrarlayan kan transfüzyonları, hemodiyaliz, İV ilaç kullanımı HIV % 0.2-0.5 Homoseksüel yaşam, İV ilaç kullanımı, endemik bölgede yaşamak Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı

Diğer hepatit virüsleri CMV EBV Parvovirüs Treponema pallidum Yersinia Plasmodium Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı

İğne batma riskinin arttığı girişimler Re-capping Ameliyat sırasında (Özellikle yara kapatılırken) Biyopsi sırasında Yatak çarşafı veya cerrahi ped.vb üzerinde ucu açık iğne unutulması Atık kirli malzemenin transportu sırasında Parasentez ve torasentez gibi işlemler sırasında Yüksek stresli girişimler sırasında (Terapötik endosokopi sırasında vb.) Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı

İğne batması ve enfeksiyon riskinin azaltılması Genel kurallar Prevansiyon - Aşılama (HBV) -Aksidental kan temasının prevansiyonu Eldiven giyilmesi, maske ve önlük takılması, koruyucu gözlük kullanılması, güvenli iğnelerin (kanül) ve iğnesiz enjeksiyon sistemlerinin tercih edilmesi,personel eğitimi -Kontamine materyalin dezenfeksiyonu Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı

Yaralanmadan hemen sonra yapılacaklar Yara temizliği Sabunla yıkama +%70 alkolle dezenfeksiyon Yaralanmanın enfeksiyon komitesine bildirilmesi. Yaralanan kişide yapılacaklar Hemen test edilmek üzere ve takibeden 1, 3, 6 ve 12. aylarda kan örneği alınması (İlk alınan kan örneğinin bir kısmı en az 1 yıl saklanmalıdır) Enfeksiyon kaynağı olan kişide yapılacaklar Hastanın izni alındıktan sonra (? ) HBV, HCV ve HIV testleri için kan örneği alınması (Kan vermeyi reddeden kişiler potansiyel enfeksiyon kaynağı olarak kabul edilmelidir). Kan kaynağı belli olmadığında kontamine olduğu düşünülen iğne serolojik incelemelerde kullanılmak üzere saklanmalıdır. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı

Tedavi Potansiyel HBV enfeksiyonu varlığında yapılacaklar 1- HBV ne karşı tam olarak bağışıklık kazanmış olanlar - En az üç doz aşı olmuş ve antikor seviyesi kontrol edilmiş olanlar - Aşılama sonrasında antikor seviyesi >10 IU/L olanlar - Daha önce B hepatiti geçirmiş olanlar 2- HBV ne karşı olmayanlar veya kısmi bağışıklığı olanlar 5ml Hepatitis B immunglobulin İM 48 ssat içinde verilmelidir Potansiyel HCV enfeksiyonu varlığında yapılacaklar 1- 3,6,9 ve 12 ay ara ile anti-HCV bakılması 2- 2 ve 4 hafta sonra HCV RNA araştırılması 3- HCV-RNA veya anti-HCV pozitifleştiğinde standart INF alpha (Kronikleşme riskini %80 %10) veya Ribavirin + Pegylated INF tedavisi başlanmalıdır Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı

Aksidental yaralanma sonrasında HBV enfeksiyonuna karşı korunma Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı

Tedavi Potansiyel HIV enfeksiyonu varlığında yapılacaklar 1- Kanla temas sonrasında HIV enfeksiyonu riski ; %0.1-0.5 2- Yüksek riskle birlikte olabilecek durumlar; - Derin yaralanma - Yaralamaya sebep olan alet üzerinde kan olması - Kanla bulaşmış geniş kanül şeklindeki iğnelerle yaralanmalar - Bulaşmış kanın İV veya İM enjeksiyonu - Viremi düzeyi yüksek hastadan bulaşma (Tedavi görmemiş veya terminal dönemdeki AIDS hastaları gibi) Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı

Aksidental yaralanmadan sonra HIV enfeksiyonu proflaksisi Temas çeşidi Enfeksiyon riski PEP* ? Perkütan yaralanma -Derin -Yüzeyel >% 0.3 <% 0.3 Evet Mukoza / Deride yara -Geniş yüzey - Dar yüzey % 0.1 Tavsiye et Sağlam deri < 0.1 Hayır Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı *PEP - Post Exposure Prophylaxis

Aksidental yaralanmadan sonra HIV enfeksiyonu proflaksisi Bulaş riski yüksek olan vakalarda 6 saat içinde, laboratuvar testlerinin sonuçları beklenmeden, PEP başlanmalıdır. Sonuçlar negatif geldiğinde tedavi kesilebilir. (Serokonversiyon için gerekli süre vakaların %95 inde 3-12 haftadır) Bulaşma sonrasında 2-8 saat içinde zidovudine ile monoterapiye başlanması enfeksiyon gelişme riskini %80 e varan ölçüde azaltabilir. Tavsiye edilen 2 reverse transcriptase inhibitörü ile 1 proteaz inhibitörünün kombinasyonu şeklinde 3 ilacın birlikte kullanılmasıdır (IDV + 3TC + ZDV). Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı

Perkütan Mukozalar Yaralı deri Bulaşma yolu Bulaş materyali Antiviral proflaksi Tedavi Perkütan Kan Artmış risk Artmamış risk Kanlı sıvı veya infekte olabilecek vücut sıvısı İdrar vb diğer sıvılar Evet Değerlendir Hayır IDV + 3TC + ZDV - Mukozalar Yaralı deri Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı Indinavir (IDV) Lamivudine (3TC) Zidovudine (ZDV)

PEP de doz (Erişkin) Generic adı Ticari adı Doz (mg) Doz (tb/cap) Zaman Tavsiyeler Indinavir Crixivan 3x800mg 3x2 cap. 0700-0800 1500-1600 2300-2400 Yemekten 1 saat önce veya 2 saat sonra Lamivudine Epivir 2x120mg 2x1 tb. 1900-2000 Yemekle alınabilir Zidovudine Retrovir 2x300mg 2x1 cap. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı

PEP de doz (Çocuk) Indinavir Crixivan Lamivudine Epivir Zidovudine Generic adı Ticari adı Doz (mg/kg) Doz (tb/cap) Tavsiyeler Indinavir Crixivan 200mg veya 400mg cap. 100mg/kg 3-4 doz halinde Yemekten 1 saat önce veya 2 saat sonra Lamivudine Epivir 150mg tab. veya 10mg/ml 4mg/kg(<30kg) 2x dozda 2x150mg (>30kg) Yemekle alınabilir Zidovudine Retrovir 100mg,250mg cap. veya 10mg/ml 120mg 3 dozda Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı

PEP başlanacak hastalarda 2.,4.hafta, 2, 3 ve 6 ay sonra karaciğer ve böbrek fonksiyonlarının kontrol edilmelidir. Tedaviye başlarken ve 1, 3, 6 ve 12. ayda HIV testlerinin tekrarı (12. aydaki seroloji de negatif bulunduğunda tedavi kesilebilir) Seksüel partnere bulaşın önlenmesi için gerekli önlemler alınmalıdır. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı

Indinavir: Yeterli sıvı alınmadığında üriner sistem taş hastalığı PEP de kullanılan ilaçların yan etkileri Indinavir: Yeterli sıvı alınmadığında üriner sistem taş hastalığı Lamivudine: Belirgin yan etki yok Zidovudine: Baş ağrısı, bulantı, anemi, karaciğer fonksiyon testlerinde bozukluk Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim dalı