Doç. Dr. Beşir Fatih Doğan YENİ ELEKTRİK PİYASASI KANUNUNUN ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ İÇİN GETİRDİĞİ YENİLİKLER Doç. Dr. Beşir Fatih Doğan Türk-Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku Öğretim Üyesi 1

HUKUKİ SORUNLAR 1- OSB’lerin elektrik dağıtım faaliyeti yapma yetki ve sorumluluğu 2- Dağıtım bedeli önerisinin zamanında sunulmaması ve uygulanan ceza 3- 1 nolu – 2 nolu tarifeye tabi olma sorunu 2

1- OSB’LERİN DAĞITIM FAALİYETİ YÜRÜTME ZORUNLULUĞU OSB Kanunu m. 20’ye göre, “OSB’lerin ihtiyacı olan elektrik, su, .., doğalgaz, ….. gibi alt yapı ve genel hizmet tesislerini kurma ve işletme, kamu ve özel kuruluşlardan satın alarak dağıtım ve satışını yapma, üretim tesisleri kurma ve işletme hakkı sadece OSB’nin yetki ve sorumluluğundadır.” 3

OSB m. 20 hükmüne uygun olarak Eski Elektrik Piyasası Kanununda (eEPK) değişiklik yapılmıştır. eEPK m. 2/1-g’ye göre, “OSB ….katılımcılarının ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla; onaylı sınırlar içerisinde ….lisans almak koşuluyla dağıtım ve/veya üretim faaliyetlerinde bulunur”. Bulunabilir demiyor. Bilakis yükümlülük yükleyen bir ifade ile “bulunur” diyor. Paralel düzenleme OSB yönetmeliğinde de var. 4

Bu düzenleme OSB’ye hem bir yetki vermekte hem de bir yükümlülük yüklemektedir. İmtiyaz gibi görünen bir faaliyet yükümlülük haline getirilmiştir. Münhasır yetki olması sebebiyle OSB sınırları içerisinde elektrik dağıtım şirketinin faaliyet göstermesi bu kanunun ihlali anlamına geliyordu. Bu düzenleme karşısında küçük kapasiteli ve/veya yeni kurulan OSB’lerin dağıtım faaliyeti yürütmemesi gibi bir seçeneği de bulunmamaktaydı. 5

YENİ EPK’DAKİ DÜZENLEME OSB’leri dağıtım faaliyeti yürütmek zorunda bırakmanın sistem açısından haklı bir gerekçesi bulunmadığından, yeni EPK’da bu düzenleme değiştirildi. Bu sebeple yeni Elektrik Piyasası Kanununda OSB’ler şirket kurmadan, onaylı sınırları içerisinde, Kurumdan üretim ve/veya dağıtım lisansı alarak üretim ve/veya dağıtım faaliyetinde bulunabilirler denmiştir ve ihtiyari hale getirilmiştir. Ancak bu düzenleme OSB mevzuatı ile çelişmektedir.

Bu düzenlemenin gereği olarak, EPK m. 13/2’ye göre, Dağıtım lisansı sahibi olmayan OSB’nin onaylı sınırları içindeki dağıtım faaliyeti, ilgili dağıtım şirketi tarafından yürütülür. Bu durumdaki OSB’ler, katılımcılarından dağıtım bedeli talep edemez. Katılımcılarının serbest tüketici olmaktan kaynaklanan haklarını kullanmalarına engel olamaz. Ancak OSB dağıtıcı ise, serbest tüketici olan katılımcı, tedarikçilerini seçme hakkını, OSB’ye dağıtım bedeli ödemek kaydıyla kullanabilir

TEDAŞ’a devredilen dağıtım tesislerinin mülkiyeti ve işletme hakları, Kurul tarafından belirlenecek süre içerisinde, devir tarihinden itibaren yapılan yatırım tutarlarının finansal maliyetlerinin eklenmesiyle bulunacak olan bedelle ilgili organize sanayi bölgesine devredilir. Önceden, OSB dağıtıcı idi ama tesis mülkiyeti TEDAŞ’a aitti.

OSB’LERİN DOĞALGAZ DAĞITIM FAALİYETİ YÜRÜT(EME)MESİ OSB Kanununda, OSB’lere Elektrik ve doğalgaz dağıtım faaliyeti yapma yetki ve sorumluluğunu veren temel hüküm aynıdır. Elektrik dağıtım faaliyeti EPK’da düzenlenmiş ve lisans alma koşuluyla OSB sınırları içerisinde OSB tekeline verilmiş. Buna karşılık doğalgaz dağıtım faaliyeti yapma yetki ve sorumluluğu hem DPK’da hem de lisans yönetmeliğinde düzenlenmemiştir. 9

OSB Kanununa göre doğalgaz dağıtım faaliyeti bir yetkidir ve sadece OSB’ye verilmiştir. Dolayısıyla OSB Kanununa bakılırsa OSB sınırları içerisinde başka bir doğalgaz dağıtım şirketi faaliyet gösteremez. 10

OSB Uygulama Yönetmeliği m.116 hükmüne göre, “OSB; Bölge içinde yer alan işletmelerin ihtiyacı olan doğalgazı temin etmek için gerekli alt yapıyı, konuya ilişkin mevzuat çerçevesinde kurar, işletir ve satın aldığı doğalgazın satışını, bahsi geçen işletmelere yapar”. Doğalgaz temini için gerekli alt yapıyı kuracak, işletecek Doğalgaz satın alacak Üyelerine satacak

DPK m.4/g’ye göre, İhaleyi kazanan şirkete dağıtım lisansı verilir ve şirket o şehirde dağıtım faaliyetlerini gerçekleştirmeye yetkili dağıtım şirketi unvanını Bu düzenleme gereğince, dağıtım şirketi OSB sınırları içerisinde faaliyet gösterebilmektedir. Özelleştirme buna göre yapılmış Buna karşılık:

OSB’ler DPK’ya göre kullanıcı birliğidir. DPK m. 3/40 hükmüne göre, Kullanıcı birliği : Mülkiyetindeki dağıtım şebekesiyle üyelerinin doğal gaz ihtiyacını karşılayan organize sanayi bölgelerini ifade etmektedir. Dağıtım şebekesine sahip olacak, Üyelerinin doğalgaz ihtiyacını karşılayacak Lisanssız bunu nasıl gerçekleştirecek.

DPK, OSB Kanunundan sonra yürürlüğe girmiş olmasına rağmen, OSB Kanununu görmezden gelmiş. OSB Kanunu m. 20 hükmünün ilgili kısmını yürürlükten kaldırmamaktadır.

Mevcut durumda OSB Kanunu mu yoksa DPK mı uygulanmalı sorusu akla gelebilir. Genel kanun özel kanun ilişkisi. Farklı görüşler var. DPK genel olarak tüm piyasa faaliyetlerini düzenlemektedir.

OSB Kanunu ise OSB’lerin faaliyetlerini özel olarak düzenlemektedir. OSB’lerin doğalgaz faaliyeti OSB Kanununda özel olarak düzenlenmiş. Sonraki kanun olan DPK’da bu hususun düzenlenmemiş olması OSB Kanunundaki hükmü özel hüküm olmaktan çıkarmaz.

2- DAĞITIM BEDELİ ÖNERİSİNİN ZAMANINDA SUNULMAMASI VE UYGULANAN CEZA OSB Yönetmeliği m. 16/1’e göre "Lisans sahibi OSB tarafından, onaylı sınırları içerisinde yıllık olarak uygulanacak dağıtım bedeli önerisi, bu yönetmeliğin ekindeki Tablo-1''e uygun olarak her yıl Ekim ayı sonuna kadar hazırlanarak Kurul onayı alınmak üzere Kuruma sunulur. “ OSB’ler için bu bir yükümlülüktür. 17

eEPK m. 11/1-b’ye göre, “Bu Kanun hükümlerine ve çıkarılan yönetmelik, talimat ve tebliğlere aykırı hareket edildiğinin saptanması hâlinde, aykırılığın otuz gün içinde giderilmesi ihtar edilir ve yapılan yazılı ihtara rağmen aykırı durumlarını devam ettirenlere, ikiyüzellibin Türk Lirası idarî para cezası verilir.”

İkinci fıkraya göre ise, “… Söz konusu para cezalarının uygulanmasını takiben para cezasına konu fiilin; verilen ihtar süresi içerisinde giderilmemesi veya tekrarlanması hâllerinde para cezaları, her defasında bir önceki cezanın iki katı oranında artırılarak uygulanır....” İhtar süresi içinde dağıtım bedeli önerisini sunan OSB ceza almıyordu. Ceza almadığı için ertesi yıl tekrar geç verdiğinde yine bir ceza uygulanmıyordu.

Dağıtım bedeli önerilerini Ekim ayı sonuna kadar Kuruma sunmayan OSB’lere yazılı ihtar gönderilmeden ve süre verilmeden idari para cezası uygulanması mümkün değildi. Her yıl önerisini, Ekim ayı sonunda göndermeyen ancak ihtar üzerine gönderen OSB’lere ceza uygulanamıyordu. OSB her yıl önerisini gecikmeli ancak ihtar süresi içinde sunarsa, ceza bir kez dahi uygulanamadığı için, m. 11/2’ye göre artırılarak ceza uygulanması mümkün olmuyordu.

Bu gibi uygulamalar Kanun’un bahse konu hükümlerinin etkisizleştirilmesine neden olmaktadır. Kanun hükmünün amacı önerilerin zamanında verilmesini sağlamak. Yeni Kanunda değişiklik yapıldı ve bu sorun sona erdirildi.

M. 16/1-c: Bu Kanun, ikincil mevzuat veya lisans hükümlerine aykırılık yapılmış olduktan sonra niteliği itibarıyla düzeltme imkânı olmayacak şekilde aykırı davranılması durumunda ihtara gerek kalmaksızın beş yüz bin Türk Lirası idari para cezası verilir. Dağıtım bedeli önerisinin Ekim ayı sonuna kadar teslim edilmemiş olmasıyla ihlal gerçekleşmiş olur ve düzeltme imkanı da yoktur.

Piyasada lisans kapsamı dışında faaliyet gösterildiğinin saptanması hâlinde, on beş gün içinde kapsam dışı faaliyetin veya aleyhte faaliyetin durdurulması ihtar edilir. Yapılan yazılı ihtara rağmen aykırı durumlarını devam ettirenlere bir milyon Türk Lirası idari para cezası verilir. Doğalgaz dağıtım lisansı olmaksızın dağıtım yapan OSB’ye ceza uygulanabilir.

Para cezası uygulandıktan sonra, cezaya konu fiil tekrarlanırsa para cezaları, her defasında bir önceki cezanın iki katı oranında artırılarak uygulanır. Tekrarda esas alınacak süre 2 yıldır. Artırılarak uygulanacak para cezasının tutarı, cezaya muhatap tüzel kişinin bir önceki mali yılına ilişkin bilançosundaki gayrisafi gelirinin yüzde onunu aşamaz. Cezaların bu düzeye ulaşması hâlinde Kurul, lisansı iptal edebilir

Bu sonucun OSB açısından önemi? OSB’ler kar amaçlı kuruluşlar mı? Gayrisafi geliri var mı? Varsa, ceza miktarı %10’a ulaşırsa dağıtım lisansı iptal edilecek mi?

OSB’nin, mevzuat ihlallerinin dağıtım faaliyetini öngörülen usul ve esaslara uygun biçimde yerine getirmesini kabul edilemeyecek düzeyde aksattığının, mevzuat ihlallerinin dağıtım faaliyetinin niteliğini ya da kalitesini kabul edilemeyecek düzeyde düşürdüğünün,

mevzuata aykırılıkları itiyat edindiğinin, acze düşmesi ya da acze düşeceğinin Kurul kararıyla belirlenmesi durumunda lisansı iptal edilir ve dağıtım faaliyeti ilgili dağıtım şirketince yürütülür. Bu maddede düzenlenen tüm idari para cezaları hiçbir şekilde ilgili cezayı ödeyen tüzel kişi tarafından hazırlanacak tarifelerde maliyet unsuru olarak yer almaz.

3- 1 nolu - 2 nolu tarife sorunu OSB dağıtım kayıp kaçağı ödeyecek mi? 4193 sayılı Kurul Kararı, m. 26: İletim şalt sahalarının dağıtım şirketinin kullanımındaki orta gerilim baralarına 36 kV ve altındaki gerilim seviyesinden, müstakil fider ile mülkiyeti ve işletmesi kendisine ait hatlarla bağlı tek bir tüzel kişi durumunda olan tüketicilere; sayaç okuma, kayıp-kaçak, iletim ve reaktif enerji bedeli uygulanır

OSB dağıtımın kullanımında olan baradan bağlı. Dağıtım müşterisi olacak mı? OSB’nin kendisi dağıtımcı, nasıl dağıtım müşterisi olacak? Kayıp-kaçak bedeli: Dağıtım sistemi kullanıcısı tüm tüketicilere uygulanan kWh birim bedelidir. 1- Dağıtım sistemini kullanmıyor 2- OSB tüketici değil; dağıtıcı.

Sayaçların yeri itibariyle kaçak olmadığı iddia ediliyor. Teorik olarak ufak da olsa kaçak olduğu kabul ediliyor. Yeterli mi?

Ortak baradan bağlı olmak OSB’leri dağıtım müşterisi yapmamalı. Bu kural diğer müşteriler için geçerli olmalı Mevzuat ne olacak?

TEŞEKKÜRLER bfdogan@gmail.com 32