OĞUZ ŞENER

İşbirliği "iki ya da daha fazla kütüphanenin kendi kullanıcılarına daha gelişmiş hizmet vermek için birlikte çalışmaları" olarak tanımlanmaktadır işbirliği, kütüphanelerin çeşitli nedenlerle kendi başlarına yapamadıkları projeleri yapmak, sağlayamadıkları kaynakları ortaklaşa satın almak ve ortak projeler yürütmek amacıyla yapılır. İşbirliği çabalarının ortak yönü, ortaya çıkan hizmetten ya da üründen işbirliği yapan kütüphanelerin ortaklaşa yararlanmalarıdır. İşbirliği yapacak olan kütüphaneler söz konusu hizmet ya da ürünleri işbirliğinin gerektirdiği çabalara ve sıkıntılara katlanmadan daha çabuk, daha ucuza ve daha elverişli bir ortamda sağlayabiliyorlarsa, o zaman işbirliği yapmak için gereken itici güç ortadan kalkmaktadır.

Ulusal kütüphaneler de dahil olmak üzere bir kütüphane ya da bilgi merkezinin tek başına bütün bilgi kaynaklarını toplaması ya da bu kaynaklara çeşitli yollardan erişim sağlaması olanaksızdır. Bu bakımdan bilgi hizmeti sağlayan bu tür kuruluşların kendi dermelerinde bulunmayan bilgi kaynaklarına erişim sağlamak için hemen hemen her dönemde işbirliğine gittikleri görülmektedir. Kütüphaneler arası ödünç verme ve belge sağlama bu işbirliğinin en yaygın örnekleridir. Son yıllarda meydana gelen teknolojik gelişmeler “işbirliği” kavramında gerek tanım, gerekse kapsam olarak köklü değişikliklere yol açmıştır. Basılı ortamda ancak ödünç verme ya da fotokopi yoluyla belge sağlanması şeklinde gerçekleşen işbirliği, günümüzde artık elektronik belgelere erişim sağlanması biçiminde kendisini göstermektedir. Gerek metin türü gerekse grafik, resim, ses vb. ögeler içeren çoklu ortam (multimedia) türü elektronik “belge”ler Internet gibi ağlar aracılığıyla kullanıcıların hizmetine sunulmaktadır.

İşbirliğinin temelinde kullanıcılara daha hızlı, daha ekonomik ve daha iyi hizmet verme anlayışı yatmaktadır. Gerek elektronik ortamdaki bilgi kaynaklarının ve hizmetlerinin giderek artması gerekse bilgi işleme, depolama ve iletişim teknolojilerinin kütüphaneler tarafından da edinilebilmesi elektronik bilgi kaynaklarının paylaşımını kolaylaştırmış ve kütüphaneler için yeni işbirliği alanları ortaya çıkmıştır. Hatta birden fazla kütüphanenin bir araya gelerek daha fazla sayıda bilgi kaynağını satın alması ya da bu kaynaklara elektronik yollardan erişim sağlaması ortalama maliyeti azaltması ya da daha iyi hizmet verilmesini sağlaması (“ölçek ekonomisi”) nedeniyle işbirliği bir zorunluluk haline gelmiştir.

Basılı kaynaklar için geçmişten beri yürütülen ve fakat çoğu zaman fiziksel kaynağa sahip olan kütüphanelerin daha avantajlı durumda olduğu ortaklaşa derme (koleksiyon) geliştirme çalışmaları elektronik ortamda birden önem kazanmıştır. Zamandan ve mekândan bağımsız olarak elektronik kaynaklara erişilebilmesi kütüphaneleri elektronik derme geliştirme konusunda cesaretlendirmiş ve çeşitli kütüphaneler bir araya gelerek konsorsiyumlar (birleşik gruplar) kurmaya başlamışlardır. Böylece kütüphanelerin hem yayıncılar karşısında pazarlık güçleri artmaya başlamış hem de daha önce satın alamadıkları elektronik kaynaklara ağlar aracılığıyla ortaklaşa erişim sağlama şansı doğmuştur.

a) Toplu Katalog Oluşturma İşbirliği: İki veya daha fazla kütüphane ve bilgi merkezinin koleksiyonlarının tamamının ya da bir kısmının kayıtlarını bir araya getirilerek oluşturulan kataloga “toplu katalog” denir. Genellikle toplu kataloglar süreli yayınları kapsamaktadır. Özel, toplu katalogların hazırlanmasının amaçlarını üç grup içinde toplamıştır. 1. Bir yayının hangi kütüphane veya bilgi merkezlerinde bulunduğunu belirlemek, 2. ·Ulusal ve uluslararası kaynak değişimlerini kolaylaştırmak, 3. Bilgi kaynaklarının satın alınması işlemini düzenlemek, tekrarları önleyerek bu kaynakların satın alınması için ayrılan paranın en iyi şekilde kullanılmasını sağlamak…

Teknolojik gelişmelerle birlikte kütüphaneler sahip oldukları kaynakları elektronik ortama aktarmaktadırlar. Bu da toplu katalog oluşumunu kolaylaştırmaktadır. ULAKBİM kendi süreli yayınlar listesinin yanı sıra ODTÜ, Hacettepe ve Bilkent üniversitelerinin süreli yayın listelerini de içeren toplu kataloğu Ağustos 1997’de ULAKBİM web sayfası aracılığıyla kullanıma açmıştır2Belli standartlar ışığında diğer kütüphaneler ve bilgi merkezlerinin süreli yayın koleksiyon bilgilerinin sisteme eklenerek geliştirilmesi düşünülmesi gereken önemli bir konudur.

b) Belge Sağlamada İşbirliği: Belge sağlama kütüphane koleksiyonunda yer almayan makalelerin diğer kütüphanelerle işbirliği yapılarak sağlanmasıdır. Kütüphane ve bilgi merkezlerinde oluşturulacak olan toplu kataloglar sayesinde hangi kütüphanenin hangi kaynaklara üye olduğu görülmektedir. Böylece yurt içinde bulunan bir kaynağın yurt dışından sağlanması engellenmiş olacaktır. Bu sayede ekonomik avantaj sağlanacaktır. Belgenin yurt içinden sağlanması ise kütüphaneler arası işbirliğine gidilmesiyle olanaklıdır. Ülkemizde YÖK Dokümantasyon Merkezi kullanıcıları için belge sağlama hizmeti vermiştir. Günümüzde ULAKBİM, Hacettepe, ODTÜ, Gazi Üniversiteleri arasında işbirliğine giderek üç gün içinde belge sağlamaktadır.

c) Derme Geliştirme İşbirliği: Bilgi kaynaklarının fiyatlarının sürekli artış göstermesi kütüphanelerin tüm kaynaklara sahip olmasını engellemektedir. Ortak derme geliştirmede izlenecek yaklaşımlardan biri; herkesin kendisi için “vazgeçilmez” olarak tanımladığı kaynaklar dışında kalan kaynakları, katkıda bulunulan ortak bir bütçe tarafından ortak bir derme içinde tutmak ve buradan kullanıcıların erişimine açmaktır. Ülkemizde her ne kadar mevzuat, ortak derme geliştirme faaliyetlerinin önünde bir engel olarak yer almaktaysa da, bütçe ve personel sorunları bu konuda çalışmalar yapılması gereğini gözler önüne sermektedir. Bu nedenle kütüphaneler kendi gereksinim duydukları koleksiyon dışındaki kaynakları diğer kütüphanelerle ortaklaşa çalışarak elde etmektedirler. Bu çalışma fiyatı pahalı olan kaynakların alınmasını ve herhangi bir kütüphanede kopyasının bulunmasını içerir.

İşbirliğine giden kütüphaneler önce hangi kaynakların alınacağını ortaklaşa belirleyip, daha sonra bir abonelik politikası izleyeceklerine karar verirler. Kitaplar, süreli yayınlar, CDROM, tam metin ve bibliyografik veri tabanlarının ortaklaşa kullanımının sağlanması bu işbirliğinde görülmektedir. d) Elektronik Kaynakların Kullanımında İşbirliği: Elektronik kaynaklarda işbirliği kütüphanelerin elektronik kaynakların kullanım iznini alırken maliyeti düşürmek amacıyla yapılmaktadır. Kütüphaneler, konsorsiyum’a üye olarak elektronik kaynakları satın almak yerine onlara erişimi tercih etmektedir. Aynı zamanda yayıncılar bir derginin basılı kopyasına abone olduğunda derginin elektronik kopyasını internet aracılığıyla erişim olanağı sunmaktadır.

Bu tür işbirliği için öncelikli olarak kütüphane ve bilgi merkezlerinin sahip olması gereken alt yapı, hizmetlerin sunulması için ağlar, donanım ve yazılım, kütüphane ve bilgi merkezlerinin elektronik kaynakların kullanımı için başlangıçta ve sonrasında ödeyeceği lisans ücretleri temin edilmelidir. Konsorsiyum çalışmaları ülkemizde ULAKBİM tarafından başlatılmıştır. Ağlar vasıtasıyla tüm üniversite kütüphanelerinin belirli elektronik kaynaklara erişimi amaçlanmıştır. Daha sonra ANKOS (Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu) sayesinde birçok kütüphane elektronik kaynaklara erişim sağlamıştır.

İşbirliğini avantajlarını; Ortak bilincin oluşturulması, ulusal yararın sağlanması Eldeki bütçenin en yaralı biçimde kullanılması Abone olunmadığı halde diğer kuruluşların sahip oldukları bilgi kaynaklarına ulaşılması Yayıncılara karşı materyal sağlamada bir güç oluşturmak ve bu sayede bilgi kaynaklarının daha ucuza temin edilmesi Ulusal standartların sağlanması. Dublikasyonların engellenmesini sağlama Branşlaşmanın sağlanması ve uzmanlaşmış kütüphanelerin daha çok bilgiyi elde edebilmesi

İşbirliğinin avantajlarının yanında işbirliğinin kurulmasını engelleyen bazı nedenler vardır. Bunlar: Geniş coğrafik alanlarda işbirliği yapmak güçtür. Mesafe kütüphaneler arası işbirliğinde bir etkendir ve kiminle nasıl işbirliğine gireceğimizi etkiler fakat olumsuz etkisi azaltılabilir. Birlikte çalışmaya ve ortak projeler üretmeye yeterince yatkın olmamak Bibliyografik kontrolün tam olarak sağlanamaması Sağlanacak bilgi kaynaklarındaki gecikme kullanıcılar açısından sıkıntı yaratabilir. Yeterli mali destek ve konsorsiyumun gereklerini yerine getirecek personel sağlanamaması işbirliği çalışmalarını gerçekleştirmeyi zorlaştıracaktır.

İşbirliğinin gerektiği çalışmaların belli bir standarda uygun ve aynı kaliteyle yapılmaması sorun oluşturur. Kütüphanelerin işbirliğinde yeterli alt yapı ve donanıma sahip olmaması sorun yaratır. Kütüphanelerin kullanıma ortak olmak yerine, kaynaklara sahip olmayı istemesi işbirliğinin oluşmasını engelleyecektir. Kütüphaneler arasında işbirliği sorunlarına genel anlamıyla baktığımızda personele ilişkin sorunlar çözümlendiğinde ve belirli standartlar sağlandığında çözümlenemeyecek sorun kalmayacaktır. Aksi taktirde kütüphanelerin konsorsiyum içerisinde işbirliğine güvenerek kendi gereksinimlerini ağlayacak çekirdek koleksiyonları oluşturmamaları, kaynakları ortak kullanmayı değil sahip olmayı düşündüklerinde, gerekli alt yapını oluşturulmaması vb. gibi nedenler işbirliğinin oluşmasını ortadan kaldıracaktır.

OCLC ( Online Computer Library Center ) OCLC, 1967 yılında Ohio College Library Center adı ile kütüphaneciler tarafından kurulmuş, 1981’de ise Online Computer Library Center adını alarak bugün 65 ülkeden kütüphanenin abone olduğu uluslararası bir bilgi- belge sağlama/dağıtma ve paylaşma merkezine dönüşmüştür. OCLC aynı zamanda kütüphaneler arası ödünç verme alt sistemine sahiptir. Kataloglama, tarama ve otorite kontrolünde kütüphane ve bilgi merkezlerine önemli imkânlar sunar. Ayrıca kütüphane ve bilgi merkezlerine kartlar, manyetik bantlar, sırt etiketleri ve sağlama listelerinin kullanımı imkânları sağlanır. OCLC, ülkemizde kütüphane ve bilgi merkezlerinin yurtdışından bilgi kaynağı ihtiyaçlarını da karşılamaktadır.

Ulusal düzeyde işbirliği açısından kütüphane ve bilgi merkezleri için vermiş olduğu kapsamlı hizmetlerle büyük bir öneme sahip ve önemli bir örnektir. ANKOS ( Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu) 1999 yılında Gazi, Bilkent, ODTÜ, Hacettepe üniversitelerinin girişimleri ile Boğaziçi, İTÜ, Sabancı, Koç, Ege, Dokuz Eylül, Çukurova üniversitelerinin ve ULAKBİM’ in de katılımıyla bazı veri tabanları için konsorsiyum kurularak işbirliğine gidilmiştir. Ankos, Anadolu’daki üniversiteler tarafından başlatılan bir işbirliği çalışmasıdır. Sınırlı bütçe ile verilebilecek en iyi hizmeti sunma, derme geliştirme ve teknolojik olanaklardan en üst düzeyde yararlanma gayesi ile oluşturulup geliştirilmiştir. Daha sonra diğer üniversite kütüphanelerinin katılımı ile kapsamı genişlemiştir.9 Aslında ANKOS'un temelini, müşterek ilgi alanlarındaki kaynaklara ortak yatırım yapmak üzere gönüllü olarak bir araya gelmiş bir grup üniversite kütüphanesi oluşturmaktadır. En az bir sözleşmeye katılan herhangi bir kütüphane ANKOS'un üyesidir.

ANKOS’un amacı; üniversite ve araştırma kurumlarındaki kullanıcıların çeşitli yayınevlerinin elektronik dergi ve veritabanlarına, lisans anlaşmaları çerçevesinde, Internet üzerinden erişimini sağlamaktadır. Bu sayede kullanıcılar kendi kütüphanelerinde bulunmayan süreli yayınlarda yer alan tam metin makalelere, atıflara ve bibliyografik bilgilere elektronik olarak erişebilmektedirler. ANKOS bir paylaşım ve dayanışma modeli üzerine kurulu olup, her kurum kendi mali gücüne göre katkıda bulunmakta, kullanıcılarının gereksinim duydukları veritabanlarına konsorsiyum çerçevesinde abone olmaya çalışmaktadır. Ülkemizde üniversite kütüphane bütçelerinin kısıtlı ve dünya standartlarının çok altında olduğu ve basılı dergi koleksiyonlarının dağınık yapısı ve yetersizliği göz önüne alındığında ANKOS’un bilimsel bilgiye erişimi arttırma ve üniversite kütüphaneleri arasındaki iletişimi güçlendirme açısından önemi ortaya çıkmaktadır.

OBES ( Ortak Belge Sa ğ lama Projesi) Türkiye’de yerel (bölgesel) düzeyde kütüphaneler arası işbirliği oluşumları da vardır. OBES projesi buna bir örnektir. Ortak Belge Sağlama (OBES); Gazi Merkez ve Mimarlık Mühendislik Fakültesi, Hacettepe Merkez ve Beytepe Kampüsü, ODTÜ kütüphaneleri ve ULAKBİM arasında belge dolaşımı için imzalanan bir anlaşmadır. Temel amacı, üye kütüphane koleksiyonları kullanılarak belge sağlama işlemlerinde işbirliği yapmaktır. OBES kapsamında, kullanıcılar üye kütüphanelerden herhangi birine başvurmak kaydıyla diğer üye kütüphanelerden belge isteğinde bulunabilmektedir. Bu proje, aynı zamanda ilgili kütüphaneler arasında toplu bir kataloğun bulunmasını gerektirmiştir. Belgeler ULAKBİM tarafından tahsis edilen kurye aracılığı ile 3 gün içerisinde istekte bulunulan kütüphaneye ulaştırılmaktadır.

Birçok üniversite kütüphanesi OBES ‘e dahil olmak istemekte, fakat standartlara uygun olarak süreli yayın koleksiyon bilgisini bulundurmamaları nedeniyle projeye katılamamaktadırlar. İ şbirli ğ inin öneminin anlaşılması ve projenin eksta bir iş yükü olarak görülmemesi, standartlara uygun kayıtların düzenlenmesi ve geniş katılım ile OBES projesi daha da yaygınlaşabilir. ÜNAK- OCLC KONSORS İ YUMU Yasal ve kurumsal bir yapı olan ÜNAK ( Üniversite ve Araştırma Kütüphanecileri Derne ğ i), hiç bir şekilde kar amacı gütmez. Amacı Üniversite ve Araştırma Kütüphanelerinin sınırlı şekilde olan kaynaklarının en verimli şekilde kullanılmasıdır. Tüm işlemlerde açıklık esastır. Tüm mali gelir ve giderler, her yıl devlet tarafından incelenir ve denetlenir. Konsorsiyum için her türlü teklif de ğ erlendirilmekte, katılımcılar tarafından ortak toplantılarda kararlar alınmak suretiyle hayata geçirilmektedir. Yani her üye karar alma sürecinde etkin olmaktadır. Verilen fiyat teklifinin, hangi kriterlere ba ğ lı olarak verildi ğ i, hangi kriterle yükselip, düşece ğ i önceden bellidir. Bu noktada üyeler tarafından verilecek ortak kararlar sonrasında son fiyat üzerinden işlem yapılır. Veri tabanı üreticileri ile OCLC aracılı ğ ı ile pazarlık etme gücü bulunmaktadır. Üyelerin kendi istatistiki bilgilerine bakarak de ğ erlendirmeleri, parası ödenen her kayna ğ a(üyeli ğ iniz bitse dahi) erişme olana ğ ı, tek bir arayüzden bütün üye oldu ğ unuz veri tabanlarına ve çok daha fazlasına erişim, tartışma listeleri aracılı ğ ı ile üyeler arasında etkili iletişim imkanı bulunmaktadır.

Giris: Bu yönerge ulusal ve bölgesel düzeyde yürütülen kütüphaneler arası isbirli ğ i uygulamalarına yönelik kural ve uygulamalar ile kurumlar arasında yapılmıs olan ikili veya çoklu protokolleri geçersiz kılmamaktadır. Yönergenin kullanım amacı, yürürlükte olan di ğ er anlasmalara dahil olmayan kurumlara kütüphaneler arası isbirli ğ i uygulamalarında yol gösterici olmaktır. Bu yönerge, kullanıcılarının isteklerini karsılama sürecinde kurumların birbirlerine karsı yerine getirmekle yükümlü oldukları sorumlulukları açıklamaya çalısmaktadır.

Amaç: Bu yönerge ile; Ulusal düzeydeki üniversite kütüphane ve bilgi merkezlerinde yürütülen kaynak paylaşımı (ödünç kaynak verme/alma ve belge sa ğ lama) hizmeti ve uygulamalarını, uluslararası düzeydeki hizmet standartları düzeyine getirmek, Söz konusu hizmetlerden yararlanan iç ve dış kullanıcı memnuniyetlerinde %95 seviyesine ulaşmak, Kütüphane ve bilgi merkezlerini, en az ödünç almak istedikleri kadar ödünç kaynak vermeye ve buna yönelik uygulamalar geliştirmeye teşvik etmektir.

Kapsam: Bu yönerge devlet ve vakıf üniversite kütüphane ve bilgi merkezlerinde yürütülen kaynak paylaşım uygulamalarına yöneliktir, Bu yönerge iki kurum arasındaki kaynak paylaşımına yönelik işlemleri kapsar, Kütüphanelerin ticari doküman sa ğ layıcılar veya ücrete tabii kütüphane hizmetleri veren kurumlar ile yaptıkları anlaşmalar bu yönergenin kapsamı dışındadır.

Tanımlar: “istekte bulunan taraf” ve “sa ğ layan taraf” ifadeleri, ödünç kaynak verme ve belge sa ğ lama hizmetini kapsayan bir biçim kazandırmak amacıyla “ödünç alan” ve “ödünç veren” ifadeleri yerine kullanılmıştır. “Kaynak Paylasımı” Uluslararası bilgi hizmetleri terminolojisinde son yıllarda “Inter Library Loan” ve “Document Supply” ifadelerini kapsayan bir anlamda kullanılan “Resource Sharing”’in dilimizdeki karşılı ğ ı olarak kullanılmaktadır.

1. İ stekte Bulunan Tarafın Sorumlulukları 1.1 Yazılı Politikalar Bir kütüphanenin/bilgi merkezinin, kütüphaneler arası kaynak paylaşımı ve ödünç alma politikası tüm kütüphane üyelerinin kolaylıkla erişebilece ğ i bir formatta ve yazılı olarak elde edilebilir olmalıdır. Web sitesinde ödünç alma politikası okunabilir olsa da aynı zamanda danışma, ödünç alma bölümü veya kullanıcıların kolay erişebilece ğ i herhangi bir yerde basılı ka ğ ıt olarak elde edilebilir olmalıdır. 1.2 Tam Bibliyografik Alıntı İ yi bir bibliyografik tanımlama, kullanıcının istedi ğ i yayına do ğ ru ve hızlı bir şekilde ulaşabilmesinin en iyi garantisidir. Bu tanımlayıcı unsurlardan çok, istekte bulunan tarafın istenen yayını en iyi tanımlayan bilgiyi sunabilmesi temel kuraldır. En önemli nokta bu tanımın sa ğ layıcı tarafta fazladan çalışmayı gerektirmeyecek kadar yeterli olması ve iste ğ inin karşılı ğ ını göremeyen kullanıcıda hayal kırıklı ğ ı yaratmamasıdır.

1.3 En Uygun Sa ğ layıcının Tanımlanması Kütüphaneler/bilgi merkezleri, bir iste ğ i potansiyel sa ğ layıcılara göndermeden önce bu esere sahip olup olmadıklarını tüm kaynaklarını tarayarak belirlemelidirler. Belirleme aşamasında erişilebilir tüm toplu kataloglar kullanılabilir. 1.4 İ ste ğ in Gönderimi Kütüphaneler arası ödünç alma işlemlerinde, basılı formun 3 nüsha halinde posta ve faks ile gönderilmesi yerine elektronik iletişim önerilmektedir. Kütüphaneler arası İ şbirli ğ i Takip Sistemi (K İ TS) ile kayna ğ ın sa ğ layıcı tarafa bildirilmesinden başlayarak, isteyen tarafın kayna ğ ı, sa ğ layıcı tarafa kusursuz olarak iade etmesine kadar geçen kütüphaneler arası ödünç alma süreçleri elektronik ortama aktarılmıştır. Bu yönergenin yürürlü ğ e girmesi ve K İ TS'in kullanılmaya başlaması ile birlikte basılı form kullanımı uygulamadan kaldırılmaktadır.

1.5 Kopyalama İ stekleri Kopyalama isteklerinin karşılanmasında "5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu"'nda belirtilen maddeler esas alınır. 1.6 İ steyen Tarafın Sorumlulu ğ u İ stekte bulunan taraf bir materyali ILL yolu ile sa ğ ladı ğ ında do ğ al olarak materyalin tüm sorumlulu ğ unu üstlenmiş olur. İ stekte bulunan taraf kaynak eline ulaştı ğ ında bu durumu sa ğ layıcı tarafa bildirmelidir. Yüzdesi çok düşük olmakla birlikte, bazı kaynaklar sa ğ layıcı taraftan gelirken veya giderken herhangi bir noktada kaybolabilir veya hasar görebilir. Bu durumda kayna ğ ın tüm sorumlulu ğ u istekte bulunan taraftadır. Söz konusu kayna ğ ın kaybolması durumunda, isteyen ve sa ğ layan taraflar problemi çözmek için kendi politikaları gere ğ ince çözüm yoluna gitmelidirler.

1.7 iade Tarihi ve Kısıtlamalar İ stekte bulunan taraf, sa ğ layan tarafın belirledi ğ i iade tarihi ve kullanım kısıtlamalarını uygulamakla yükümlüdür. Bu bölümün öncelikli amacı iade tarihine açık bir tanım verebilmektir ki bu tarih materyalin sa ğ layan tarafta iade alınması gerekli olan tarihtir. İ steyen taraf "yalnızca kütüphane içinde kullanılır" veya "fotokopisi çekilemez" gibi sa ğ layıcı tarafından belirlenen kullanım kısıtlamalarına uymayı garantiye almak konusunda sorumludur. 1.8 Uzatmalar Uzatma işlemi, sa ğ layan tarafın uygulamakta oldu ğ u politikaya ba ğ lıdır. Sa ğ layan taraf uzatma işlemi yapıyorsa yayın uzatılabilir. Uzatma işlemi yapmıyorsa materyal belirtilen tarihte geri dönmüş olmalıdır. 1.9 Geri Ça ğ ırma Materyalin sa ğ layıcı tarafından geri ça ğ ırılması durumunda derhal iade edilmesi veya sa ğ layan taraf ile iletişime geçilerek yeni bir iade tarihi konusunda görüşülmesi gerekmektedir. Sa ğ layan tarafın geri ça ğ ırma iste ğ ini kesinleştirmesi durumunda, isteyen taraf materyali özel kargo servisleri ile göndermekle yükümlüdür Nakliye İ stekte bulunan taraf, materyalleri aldı ğ ı gibi, aynı şartlarda iade etmekle sorumludur. Nakliye sürecinde materyallerin hasar görmesini önlemek için havalı zarf vb. özel ambalajlama yöntemlerinin kullanılması önerilir.

2. Sa ğ layan Tarafın Sorumlulukları 2.1 Ödünç Verme Politikası Ödünç verme politikası ayrıntılı ve açık olmalı ve isteyen taraf kolayca erişebilmelidir. Politika ayrıca şunları da içermelidir; ücretler ve ödemelerin listesi, gecikme cezaları, ödünç verilmeyen materyal/kategoriler, nakliye talimatları, hizmetin askıya alındı ğ ı zamanlar vb. gibi. Sa ğ layan taraf istenen materyalin hızlı sa ğ lanması için ek ödemeler isteyebilir. Sa ğ layan taraf tüm kullanıcı tip ve sınıflarına, co ğ rafi konumuna ve boyutuna bakmaksızın istekleri karşılama konusunda istekli olmalıdır. 2.2 Materyal Formatı Sa ğ layan tarafın, istekte bulunulan kaynakları formatına bakmaksızın (formatın gerektirdi ğ i kullanım ve nakliye şartlarının sa ğ lanması koşuluyla) ödünç vermesi beklenir. 2.3 Tam Vaktinde İ şlem Sa ğ layan taraf tüm istekler için çabuk davranmak sorumlulu ğ undadır. Sa ğ layıcıların kendilerine gelen tüm istekleri koşulların uygun olması durumunda aşa ğ ıda yer alan tabloda belirtilen esaslar çerçevesinde karşılamaları önerilir. E ğ er sa ğ layan taraf bir iste ğ i kabul edilebilir bir zaman içinde karşılayamamışsa, bunu en kısa zamanda isteyen tarafa bildirmelidir. Bu bildirim en uygun şekilde isteyen tarafın iste ğ i yaptı ğ ı yöntemin aynısı ile gönderilmelidir.

Yüksek: 4 saat geri bildirim süreci Orta: 24 saat geri bildirim süreci Düsük:72 saat (3 is günü) geri bildirim süreci Bu tabloda belirtilen süreler içinde geri bildirim yapılmayan istekler reddedilmiş sayılır. 2.4 İ ste ğ in Tanımlanması Sa ğ layan taraf, isteyen tarafın materyali tanımlaması ve iste ğ i çabucak isleme alabilmesi için materyal ile birlikte yeterli tanımlama bilgisini göndermelidir. Tanımlama bilgisinin materyal ile birlikte gönderilememesi gibi bir durum, işlemlerde gere ğ inden çok gecikmeye yol açabilir ve materyalin güvenli ğ ini riske edebilir. Sa ğ layan tarafın yanlışsız ve tam bir geri dönüş posta etiketini paketin içine iliştirmesi önerilir. 2.5 İ ade Tarihi ve Kullanım Kısıtlamaları Ödünç alınan materyalin geri dönüsü ve güvenli ğ i isteyen tarafın sorumlulu ğ unda olmakla birlikte, sa ğ layan taraf ödünç alınan materyal özel kullanım ihtiyaçları gerektiriyorsa kendisine özgü yönergelerini (materyal denetlenen özel derme alanında kullanım içindir, fotokopi yapılamaz, yalnızca kütüphanede kullanım içindir, dönüşte paketleme ve nakliye için özel istekler) belirtmelidir. Sa ğ layan tarafın kayna ğ ın iade edilmesi gereken tarihi açıkça belirtmesi önerilir.

2.6 Da ğ ıtım ve Paketleme Sa ğ layan taraf istenilen materyalin hasardan korunması için uygun şekilde paketlemelidir. Sa ğ layan taraf gönderdi ğ i yayındaki kusurlu tarafları (örne ğ in kayıp sayfalar, gevsek cilt vb. gibi) önceden tespit etmeli, bunlar için isteyen tarafı sorumlu tutmamalıdır. İ stenilen yayın, istekçi kütüphanenin iste ğ inde belirtmiş oldu ğ u adrese gönderilmelidir. Nakliye esnasında meydana gelen bir kaybı tazmin etme durumu oluştu ğ unda kaybolan materyalin izini sürmek için, kargo firması ile birlikte çalışılmalıdır. 2.7 Uzatmalar Sa ğ layan taraf tüm uzatma isteklerine olumlu veya olumsuz cevap vermelidir. E ğ er kayna ğ a yerel bir kullanıcının ihtiyacı yoksa sa ğ layan tarafın uzatma iste ğ ine olumlu cevap vermesi önerilir. 2.8 Geri Ça ğ ırma Sa ğ layan taraf kayna ğ ı belirtilen iade tarihinden önce geri ça ğ ırabilir, bu sa ğ layan tarafın istedi ğ i an kullanabilece ğ i bir takdir yetkisidir. Ancak bu islemin isteyen tarafa gerekçesi ile birlikte bildirilmesi önerilir.

2.9 Hizmetin Askıya Alınması Sa ğ layan taraf, ortaya çıkan bir sorunla ilgili olarak iste ğ i askıya almadan önce sorunla ilgili isteyen tarafa yazılı olarak bilgi vermek durumundadır. Sorunun yazılı olarak çözümlenememesi durumunda hizmetin askıya alınma yetkisi sa ğ layan tarafın takdirindedir.

K İ TS Üyesi Kütüphane Türleri

İ stek Yapılan Yayınlar Karşılanan / Karşılanamayan

İ stek Yapılan Yayınlar

KÜTÜPHANELER ARASI İ ŞB İ RL İĞİ VE KONSORS İ YUMLAR (2003)Nevzat ÖZEL ve Aykut BAYRAKTAR isbirligi-15142http://lib.gazi.edu.tr/posts/view/title/kutuphanelerarasi- isbirligi ULUSAL KAYNAK PAYLASIM YÖNERGES İ